Եթե մի որեւէ պայմանական երկիր ցեղասպանություն կամ բռնություններ, ճնշումներ իրականացնի կամ փորձի իրականացնել իր երկրում ապրող ազգային փոքրամասնությունների նկատմամբ, ՄԱԿ-ը կամ որեւէ այլ կառույց, անգամ որեւէ այլ երկիր գործնական միջամտություն կիրականացնեն տվյալ երկրում: Եթե, իհարկե, դա համընկնի իրենց աշխարհաքաղաքական շահերին, կամ որեւէ պատճառով, պատրվակով դա իրենց անհրաժեշտ լինի…
Եթե անգամ երեւակայության ամենավերջին նշույլով մի պահ պատկերացնենք, թե Արցախն ու Ադրբեջանը մի երկիր են, ապա այս պահին Արցախում ստեղծված իրավիճակին՝ Ադրբեջանի կողմից շրջափակմանը միջազգային արձագանքը գործնական առումով համարժեք չէ… Եթե մի որեւէ պայմանական երկիր ցեղասպանություն, ոտնձգություն իրականացնի կամ փորձի իրականացնել մեկ այլ պայմանական երկրի բնակչության հանդեպ, ապա միջազգային կառույցները կամ որեւէ երկիր/երկրներ գործնական քայլերով կարձագանքեն դրան: Կրկին՝ եթե, իհարկե, դա համընկնի իրենց աշխարհաքաղաքական շահերին, կամ իրենց որեւէ պատճառով, պատրվակով դա անհրաժեշտ լինի…
Արցախի եւ Ադրբեջանի՝ հարեւան երկրներ լինելու պարագայում նույնպես Արցախի այսօրվա իրավիճակի հանդեպ միջազգային արձագանքը համարժեք չէ… Իսկ օրինակներ պատմությունը հաստատ կհուշի՝ միջամտելու եւ, ինչու չէ, նաեւ խորիմաստ լռելու կամ ուշանալու օրինակներ: Լռության ամենաակնառու օրինակը 1915 թ. Հայոց ցեղասպանությունն էր օսմանյան Թուրքիայում, երբ աշխարհը պապանձվել ու կուրացել էր:
Ինչ վերաբերում է ուշանալուն, ապա Խորհրդային Միության հանգուցյալ ղեկավար Միխայիլ Գորբաչովը ժամանակին անբռնազբոսիկ հայտարարեց, թե 1988 թ. Սումգայիթում, որտեղ ադրբեջանցիները ցեղասպանություն էին իրականացնում տեղի հայ բնակչության հանդեպ, խորհրդային բանակը, իբր, ընդամենը երեք ժամ էր ուշացել… Ավելի ուշ, արդեն 1990-ին ադրբեջանցիներն իրականացրին Բաքվի հայ բնակչության ցեղասպանությունը (որի 33-րդ տարելիցն այս օրերին է), համաշխարհային մեռելային հանգստության եւ հանդիսավոր լռության ներքո, որովհետեւ նրանց առաջնային խնդիրը ԽՍՀՄ փլուզումն էր, կարեւոր չէ, թե ինչ գնով…
Առաջին հարցը կամ, այսպես ասած, հակափաստարկը, որ սովորաբար հնչում է, այն է, թե տվյալ երկրի կառավարությունը պետք է համաձայնություն տա: Ինչպես ասվում է հանրահայտ հարցադրման մեջ՝ իսկ բարոյակա՞ն մարդ էր, արդյոք, «հանգուցյալը»…
Կներեք, իսկ Սերբիայի կառավարությունը 1999 թ. համաձայնություն տվե՞լ էր իր քաղաքների վրա ՆԱՏՕ-ի ավիահարվածներին, ընդ որում՝ առանց ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի հաստատման:
Իսկ 2022 թ. Ուկրաինայի կառավարությունը համաձա՞յն էր, որ Ռուսաստանը հատուկ ռազմական գործողություն կամ պատերազմ նախաձեռնի:
Իսկ 1979 թ. Աֆղանստանի իշխանությունը համաձա՞յն էր, որ ԽՍՀՄ-ը տապալի իրեն եւ զորք մտցնի իր երկիր…
Իսկ 1989 թ. Պանամայի իշխանությունները համաձա՞յն էին, որ դեկտեմբերին ԱՄՆ-ը իրենց դեմ ռազմական գործողություններ սկսի…
Իսկ 1992 թ. Սոմալիի իշխանությունները համաձա՞յն էին, որ իրենց երկիր մուտք գործեն ՄԱԿ-ի խաղաղապահ ուժերը…
Իսկ 2011 թ. Լիբիայի իշխանությունները համաձա՞յն էին, որ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը իրենց դեմ պատժամիջոցներ կիրառելու բանաձեւ ընդուներ…
Իսկ…
Անկախ այս թվաբանությունից, աշխարհագրությունից, քաղաքականությունից ու չգիտեմ ինչից՝ Արցախը, արցախցին այս պահին հրատապ փրկության կարիք ունեն, փրկություն առանց համաձայնության՝ առանց Ադրբեջանի՛ համաձայնության: Հենց փրկության եւ ոչ թե հայտարարության, ճամարտակության, վերլուծության, լարախաղացության… Անգործության, անտարբերության, հապաղման յուրաքանչյուր պահ, որ հետեւողականորեն դրսեւորվում է միջազգային հանրության կողմից, նվազեցնում է փրկության հնարավորությունը, ավելի ճիշտ՝ ավելի է դժվարացնում փրկությունը:
Հակառակ դեպքում, ամենավերջին պահին Արցախն ինքը կգտնի իր փրկության ուղին՝ ելնելով իր փորձից ու հնարավորություններից, նույնիսկ եթե այդ ուղին, միջոցը, ձեւը դուր չգան նույն միջազգային հանրությանը կամ դուրս լինեն, այսպես կոչված, ժողովրդավարության կանոնների շրջանակից:
Գագիկ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ
