Իրանի վրա անօդաչու թռչող սարքերի կիրառմամբ հարձակումից հետո թեման շարունակում է մնալ համաշխարհային մամուլի ու տեղեկատվական-վերլուծական կենտրոնների ուշադրության կենտրոնում: Թեհրանն արդեն հայտարարել է, որ դրոնների մաս-մաս տեղափոխումը երկրի տարածք տեղի է ունեցել իրաքյան քրդերի կողմից, իսկ անմիջապես երկրաշարժից հետո անբարո հարձակումը կազմակերպել է Իսրայելը: Ավելին՝ տեղեկություններ կան, որ Թել Ավիվը ցանկանում է հարվածել Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի 3000 ռազմական օբյեկտների: Եվ եթե Իսրայելում նախապատրաստված հարձակումն իրականություն դառնա, ապա կվերաճի երրորդ համաշխարհային պատերազմի:
Հայտնի է, որ Թել Ավիվը միայն սեփական ուժերով չի կարող նման խոշոր գրոհ ձեռնարկել, ուստի բանակցություններ է վարում մի շարք պետությունների, այդ թվում՝ ԱՄՆ-ի հետ: Որոշ վերլուծաբաններ ու լրագրողներ այն կարծիքին են, որ Իրանի վրա կատարված հարձակումը «փորձնական էր». այն նպատակ ուներ ստուգել հակաօդային պաշտպանության եւ հակահրթիռային պաշտպանության համակարգերի արդյունավետությունը, ուսումնասիրել Իրանի կառավարության պատասխան արձագանքը: Ագրեսորները մտադիր են հայտարարել, որ Իրանին հարված է հասցվել Իսրայելի, ԱՄՆ-ի եւ, ընդհանուր առմամբ, տարածաշրջանի համար առկա ռիսկերի չեզոքացման նպատակով: ՄԱԿ-ում Իրանի մշտական ներկայացուցչության՝ ավելի վաղ արած հայտարարության մեջ շեշտվում է, որ Թեհրանի կողմից ցանկացած մակարդակով ռազմական տարբերակի ընտրությունը կնշանակի, որ ԱՄՆ-ն մտնում է պատերազմի մեջ, որ աշխարհի համար հետեւանքները կախված կլինեն Վաշինգտոնից: Իրանը Միացյալ Նահանգներին չի կարողանա հարվածել, բայց ահա Իսրայելը, Ադրբեջանը, ամերիկյան մերձավորարեւելյան բազաները կհայտնվեն չափազանց ծանր վիճակում: Իրանը հսկայական քանակով հարվածային անօդաչուներ ունի, բայց նրա ամենահզոր զենքը տարբեր հզորության ու հեռահարության հազարավոր հրթիռներն են:
Խոսելով Ադրբեջանի դիրքորոշման մասին՝ հարկ է շեշտել, որ առկա բոլոր նախանշանները վկայում են, որ Իրանի ու Ադրբեջանի հարաբերությունների վատթարացումը լուրջ է եւ երկար կտեւի: Մասնավորապես՝ արդեն հունվարի 27-ին Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարության մամուլի վարչության ղեկավար Այհան Հաջիզադեն հայտարարել է, որ Ադրբեջանի դեսպանատան վրա կատարված հարձակումն Իրանում վերջին ամիսներին իրականացվող հակաադրբեջանական տեղեկատվական արշավի հետեւանք է, չնայած հետաքննությամբ ապացուցվել է, որ դա ոչ թե ահաբեկչական ակտ էր, այլ հարձակում՝ թելադրված անձնական շարժառիթներով: Ոչ պակաս տարօրինակ է նաեւ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւի արձագանքը: Վերջինս Իրանի նախագահ Էբրահիմ Ռաիսիի ու Թուրքիայի կրթության նախարար Մահմուտ Օզերի հետ տեսակոնֆերանսից հետո հայտարարել է, որ Իրանի ոստիկանությունն ու անվտանգության ծառայությունը լուրջ միջոցներ չեն ձեռնարկել Թեհրանում Ադրբեջանի դեսպանատան պաշտպանության համար: Տպավորություն է ստեղծվում, որ Ադրբեջանն ու Թուրքիան պարզապես հարմար պահի էին սպասում հակաիրանական արշավ սկսելու համար:
Բոլորից շատ, սակայն, «աչքի է ընկել» Ադրբեջանի իշխանություններին ենթակա Կովկասի մահմեդականների վարչության նախագահ Ալլահշուքյուր Փաշազադեն, որի խոսքերը լի են հայ ժողովրդի նկատմամբ հոգեւորական անձի ատելությամբ ու մաղձով: Այցելելով դեսպանատան վրա կատարված հարձակման արդյունքում զոհված Օրհան Ասկերովի ընտանիքին՝ նա ասել է. «Այսօր մենք միասին եկել ենք այստեղ՝ ցուցադրելու մեր երկրի ազգային միասնությունն ու համախմբվածությունը: Շատ եմ ցավում, որ Ադրբեջանի հարեւան պետությունը ձեռնարկում է թշնամական քայլեր մեր երկրի դեմ: Ուստի եւ Հակոբյանների (նկատի ունի Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի կնոջը՝ Աննա Հակոբյանին.- հեղ.) համար զբոսանք է կազմակերպում սուրբ վայրերում: Ես ասվածը չէի տարածի իրանական ժողովրդի վրա, այնտեղ ապրող մեր եղբայրները հասկանում են դա: Այսօր նրանք պարսից ռեժիմի գերիներն են: Հավատում եմ, որ ապագայում ճշմարտությունը կհաղթանակի: Այսօր մենք շեհիդ ենք ստացել Իրանից, այն երկրից, որին եղբայր էինք համարում: Հիմա գիտենք, որ Իրանը մեր եղբայրը չէ, նա Հայաստանի եղբայրն է: Այդ իսկ պատճառով, ինչպես ասաց մեր նախագահը, կատարվածը գնահատում ենք որպես ահաբեկչական ակտ: Այս հարցը պետք է հետաքննվի»:
Գործնականում այս հայտարարությամբ Փաշազադեն հնչեցրել է երկրի ղեկավարության կարծիքը, այն, որ Ադրբեջանի համար պարսիկները նույնքան թշնամի են, որքան հայերը: Հորինված պետության՝ Ադրբեջանի առաջին հոգեւորականը թշնամի է անվանում բնիկներին, որոնցից Ադրբեջանը տարածքներ է խլել ու փորձում խլել: Ակնհայտ է դառնում, որ Ադրբեջանի դեսպանատան վրա կատարված հարձակումը, որը շատ «հաջող կերպով համընկավ» Իրանի վրա գրոհի հետ, Բաքվի համար սոսկ միջոց է՝ հակաիրանական տեղեկատվական արշավն ուժեղացնելու համար: Նույն Փաշազադեն դեռ հունվարի 20-ին բացասական էր խոսել Թեհրանի ու Երեւանի եղբայրության մասին՝ ասելով, որ Իրանը մեծ սխալ է գործում իսլամի պատմության մեջ: Այն, որ Իրանը չի ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը, ավելին՝ 44-օրյա պատերազմից հետո շնորհավորել է Ադրբեջանին, պաշտոնական Բաքվի համար ամենագլխավորը չէ: Ֆեյք պետությունը վախենում է անգամ իր ստվերից, ուստի նրա համար ցանկացած մարդ, կազմակերպություն կամ պետություն, որը չեզոք վերաբերմունք ունի Հայաստանի ու հայերի նկատմամբ եւ նրանց հետ կապեր է պահպանում, թշնամի է:
Տարհանելով Թեհրանում Ադրբեջանի դեսպանատան աշխատակիցներին՝ Բաքուն որոշել է «ձեռք չտալ» իրանական Ատրպատականի մայրաքաղաք Թավրիզում գործող գլխավոր հյուպատոսարանին: Հատկանշական է, որ հունվարի 31-ին Ադրբեջանի իշխանություններին մոտ կանգնած քաղաքագետ Ռիզվան Հուսեյնովն ասել է, թե Թեհրանի հետ հարաբերություններում Բաքուն իր ռազմավարությունն ունի:
«Միեւնույն ժամանակ կշարունակի գործել Թավրիզում Ադրբեջանի գլխավոր հյուպատոսությունը: Այսինքն՝ Թեհրանի հետ հարաբերություններում Ադրբեջանն իր ռազմավարությունն ունի եւ Թավրիզի հետ հարաբերությունների առանձին տեսլական: Պատմականորեն Թավրիզն ադրբեջանական պետականության ու կայսերականության կենտրոնն է: Բացի այդ, Թավրիզը պարսկական ժամանակակից քաղաքական նախագծի այլընտրանքն է: Եթե Իրանը շարունակի շեշտը դնել Հայաստանի վրա, ապա Ադրբեջանը կուժեղացնի իր ազդեցությունն Իրանի ադրբեջանական մարզում»,- ասել է նա:
Այս հայտարարությունը նշանակում է, որ Ադրբեջանում լիարժեք կերպով ընթանում է Իրանից տարածքներ խլելու արշավը: Ժամանակակից Ադրբեջանի պաշտոնական քարոզչությունն ու գաղափարախոսությունը գործնականում համապատասխանում են ադրբեջանական ծայրահեղների այն հայտարարություններին, որ պարսիկները թշնամի ժողովուրդ են:
Եվ ահա հենց այսպիսի հանգամանքներում Հայաստանի փոխարտգործնախարար Վահան Կոստանյանը «Al-Monitor»-ին տված հարցազրույցում հայտարարեց, որ 2022 թ. սեպտեմբերին Հայաստանի վրա Ադրբեջանի հարձակումը կանխվել է Իրանի գործողությունների ու հայտարարությունների օգնությամբ: «Ադրբեջանը երեք նպատակ ունի՝ էթնիկ զտում իրականացնել Լեռնային Ղարաբաղում, տարածաշրջանում սադրել լայնածավալ ռազմական լարվածություն եւ, վերջապես, հայկական կողմին մղել արտատարածքային միջանցքի տրամադրման… Իրանը կարեւոր գործընկեր է: Իրանի հետ սահմանը մեզ համար առաջնահերթ նշանակություն ունի: Մենք Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հետ երկու փակ սահման ունենք, ուստի Իրանն ու Վրաստանը մեր եզակի դարպասներն են դեպի արտաքին աշխարհ… Մենք տեղեկություններ ունենք, որ Ադրբեջանն ավելի լայնածավալ գրոհ էր նախապատրաստել, երբ անցած տարվա սեպտեմբերին հարձակվեց Հայաստանի վրա: Իրանի գործողություններն ու հայտարարություններն օգնեցին կանգնեցնել իրավիճակի հետագա վատթարացումը»,- շեշտել է Վահան Կոստանյանը:
Մեր երկիրը լավագույն հարաբերություններ է պահպանում Թեհրանի հետ, որը հանդես է գալիս այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքի» դեմ: Անկարան ու Բաքուն, անկախ հայկական իշխանությունների խաղաղասիրական ձգտումներից, շարունակում են հայատյաց քաղաքականությունը եւ նույնիսկ հավակնում են ողջ Հայաստանի տարածքին: Այս իրավիճակում մեծ է տարածաշրջանում լայնածավալ պատերազմի բռնկման հավանականությունը, ինչը մեզ պարտադրում է զինվել ու նախապատրաստվել պոտենցիալ զինված հակամարտությանը: Ադրբեջանն իր գոյությամբ տարածաշրջանում պատերազմ է գեներացնում եւ անհրաժեշտաբար ենթակա է ոչնչացման:
Կա եւս մեկ հանգամանք, որին նույնպես հարկ է անդրադառնալ: Եթե Իսրայելը փորձի հարձակվել Իրանի վրա, ապա վերջինս այն կներկայացնի որպես մահմեդական աշխարհի թշնամիներ համարվող սիոնիստների հարձակում մահմեդական երկրի՝ Իրանի դեմ:
Թուրքիան ու Ադրբեջանը կարող են ռազմական գործողություններ սկսել Թեհրանի դեմ, սակայն ինչ էլ որ անեն, չեն կարողանա թաքցնել իսրայելական ներկայության հանգամանքը: Այս տեսանկյունից Անկարան ու Բաքուն մահմեդական աշխարհին առնվազն ստիպված կլինեն բացատրել, թե ինչու են բարեկամություն անում սիոնիստների հետ: Մահմեդական աշխարհում կուժեղանա տպավորությունը, որ Էրդողանին մահմեդականությունը պետք է միայն այն վերահսկել-օգտագործելու համար, ինչում, օրինակ, համոզվել են սիրիական վարձկան ահաբեկիչները:
Թե այս իրավիճակում Իրանի հանդեպ ինչպիսի դիրքորոշում կորդեգրի ՌԴ-ն, դեռ շատ մեծ հարց է: Ակնհայտ է, որ Հայաստանի վերաբերյալ նրա արտգործնախարարի վերջին հայտարարությունները վկայում են ոչ թե Իրանի, այլ Ադրբեջանի հետ նրա գործակցության մասին:
