Իրանա-ադրբեջանական ներքին հակամարտությունը դուրս է գալիս դիվանագիտական էթիկայի եւ արեւելյան քաղաքավարության՝ այս դեպքում արհեստական շղարշի տակից: Չնայած ներքին լարված հարաբերություններին, մինչեւ վերջին ժամանակահատվածը կողմերը դեռ կարողանում էին զուսպ հարաբերվել: Իրանը, առաջնորդվելով իր ավանդական արեւելյան դիվանագիտության բարիդրացիության սկզբունքներով, փորձում էր Ադրբեջանի բավական կոպիտ քայլերին ոչ նույնաձեւ, բայց թափանցիկ պատասխան տալ: Վերջինս վարում էր իրանական ավանդական արտաքին քաղաքականության հավասարակշռված գործողություններ: Թեհրանն ակնհայտ մեղմ արձագանքեց Հայաստանի միջպետական ճանապարհից իրանցի վարորդներին Բաքու բերման ենթարկելու փաստին, իր երկրի քաղաքացիների՝ բեռնափոխադրող մեքենաների համար խոչընդոտներ ստեղծելուն, կեղծ տեղեկատվության տարածման դեպքին, երբ Բաքուն պնդում էր, թե Արցախում է գտնվել Իրանի՝ իբր, դիվերսիաներ կազմակերպելու մեջ մասնագիտացած անձանց խումբը:
Թեհրանն այդ ամենին պատասխանում էր ոչ բացահայտ եւ շատ դեպքերում՝ անտեսանելի միջոցներով՝ փորձելով առկա լարված հարաբերությունները հնարավորինս զերծ պահել հրապարակային դրսեւորումներից: Թեհրանի եւ Բաքվի հարաբերություններում հակասությունների նման մակարդակ նկատվեց 44-օրյա արցախյան պատերազմից հետո, երբ Ադրբեջանն սկսեց պարբերաբար խոսել այսպես կոչված «զանգեզուրյան միջանցքի» մասին, որից հետո Իրանի հոգեւոր-քաղաքական առաջնորդները հրապարակային եւ բարձր հարթակներից սկսեցին հայտարարել, որ այդ երկիրը թույլ չի տա տարածաշրջանում պատմական եւ ճանաչված սահմանների խախտում՝ դրան զուգահեռ կազմակերպելով աննախադեպ ծավալների եւ քանակի զորքերի ներգրավվածությամբ զորավարժություններ:
Այն բանից հետո, երբ իսրայելական թերթերում տեղեկություն տարածվեց, թե Արցախի օկուպացված տարածքներում մեծ արագությամբ կառուցված օդանավակայաններն Իսրայելի ռազմական կարիքների համար են օգտագործվում՝ վերջինիս օդուժին տրամադրվելով, Իրանի գործողություններն ավելի կոշտացան, բայց դրանք կրկին հնարավորինս հեռու էին պահվում հրապարակային հակադրման մակարդակից:
Այս ամենին հետեւում էին պաշտոնական Բաքվի՝ դիվանագիտական էթիկայից հեռու եւ ոչ բարիդրացիական հարաբերությունների ենթատեքստ ունեցող հայտարարություններն ու գործողությունները, բայց ապրիլի 6-ին ադրբեջանական պետության ղեկավարությունը գնաց Թեհրանի հետ բացահայտ հակադրության եւ առճակատման՝ առայժմ դիվանագիտական հարաբերություններում: Այդ երկրի արտաքին հարաբերությունների գերատեսչությունը Իրանի դեսպանատան միանգամից 4 դիվանագետի հայտարարեց «պերսոնա նոն գրատա» եւ պարտադրեց 48 ժամվա ընթացքում լքել Ադրբեջանը: Տարածված հայտարարության մեջ առկա ձեւակերպումը, թե դեսպանատան աշխատակիցները խախտել են Դիվանագիտական հարաբերությունների մասին Վիեննայի 1961 թ. կոնվենցիան, ընդամենը շաբլոն ձեւակերպում էր եւ ամենեւին չէր համապատասխանում իրական շարժառիթներին:
Իրականությունն այն է, որ թյուրքական պետություններն իրենց ծավալապաշտական նպատակներն իրականացնելու ճանապարհին բախվել են իրանական չորսհազարամյա պետականությամբ ձեւավորված քաղաքակրթության պատին եւ արդեն բացահայտ գործողություններ են անում դրա դեմ: Պարզ է, որ Բաքուն նման աղաղակող քայլի ինքնագլուխ չէր գնա, այն ուղղորդվում է Անկարայից: Ստացվում է, որ Ադրբեջանին ներքաշում են վտանգավոր խաղերի մեջ: Թեհրանից առայժմ զսպվածության բանավոր հորդորներ են հնչում այդ երկրի ուղղությամբ՝ ակնարկելով, որ առճակատման դեպքում Բաքվի բարեկամները կարող են չհասցնել օգնության գալ նրան:
Անտեսելով այս ամենը՝ Ադրբեջանը գնում է Իրանի հետ հարաբերությունները փչացնելու բացահայտ քայլերի, իսկ դրա առաջին հետեւանքը կլինի այն, որ Բաքուն նվազագույնը կարող է դուրս մնալ Հյուսիս-Հարավ միջանցքի հաղորդակցության ուղիներից, որում տեղ ունենալու համար այնքան ջանք է թափել, ինչպես նաեւ՝ Իրանի տարածքով թուրքմենական գազը Եվրոպա հասցնելու ծրագրից: Դրանք կլինեն այն նվազագույն կորուստները, որոնք Ադրբեջանը կարող է կրել Իրանի հետ «հարաբերությունները փչացնելու» դեպքում, իսկ առավելագույն կորուստը կլինի թալիշների եւ թաթերի միանգամայն օրինական ու տրամաբանական անջատումն Ադրբեջանից:
