Իր հազարամյակների բնօրրանում արարող հայ ժողովրդի հարուստ ժառանգությունը նոր հարվածներ է ստանում ադրբեջանական պետական քաղաքականության հետեւանքով: Այս պետության ձեւավորման օրվանից հետեւողականորեն ոչնչացվում են հայաբնակ գյուղերը եւ պատմամշակութային ժառանգությունը: 1992 թ. ապրիլի 10-ին Մարաղայի կոտորածներն այդ ցեղասպան քաղաքականության հերթական փաստագրումն էին, Բաքվից եւ Սումգաիթից հետո՝ հերթական հայաթափված խոշոր հայկական բնակավայրը:
Դաշտային Ղարաբաղի ողջ տարածքը հայաթափվեց եւ բռնի տեղահանվեց արցախյան առաջին ազատամարտի տարիներին: Այդ բնակավայրերում հայկական հետք հայտնաբերելը դժվարին առաքելություն կլինի ցանկացողների համար, քանի որ ադրբեջանական պետությունն այնտեղից վերացրել է այն ամենը, ինչը կվկայեր այդ բնակավայրերի եւ հողերի իրական տիրոջ՝ հայ ժողովրդի մասին:
Արցախյան երրորդ պատերազմից հետո Ադրբեջանի այս քաղաքականությունը նոր թափ եւ դրսեւորումներ ձեռք բերեց: Այսօր սոցիալական ցանցերի ադրբեջանական տիրույթներում ակտիվորեն տարածվում են տեսագրություններ եւ լուսանկարներ, որոնք փաստում են հայկական բնակավայրերի ու հոգեւոր-մշակութային կոթողների ոչնչացման մասին՝ արդեն մեր օրերում: Դրանք փաստում են Աղավնո գյուղի ամբողջական հողին հավասարեցման, Թալիշի հայ բնակիչների տների ավերման եւ փոխարենը այնտեղ բնակեցված ադրբեջանցիների տների կառուցման աղաղակող տեսագրություններ: Բարբարոսական նման քայլերը վկայող բազմաթիվ փաստագրումներ կան նաեւ Շուշիի վերաբերյալ: Միանշանակ կարելի է պնդել, որ նույն վիճակն է տիրում նաեւ Արցախի Հանրապետության բռնազավթված այլ բնակավայրերում, ուղղակի ադրբեջանցիները դրանք դեռ չեն փաստագրել իրենց իսկ ձեռքերով:
Պաշտոնական Բաքուն այդ քաղաքականությունը շարունակում է՝ կոպտորեն ոտնահարելով եւ անտեսելով 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի եռակող հայտարարության հերթական դրույթը, որի համաձայն Ադրբեջանը պարտավորված է ապահովել տեղահանված անձանց եւ փախստականների վերադարձը Լեռնային Ղարաբաղ եւ հարակից շրջաններ, ինչը պետք է իրականացներ ՄԱԿ-ի փախստականների հարցերով բարձր հանձնակատարի վերահսկողության ներքո: Այստեղ ավելորդ է խոսել առաջին արցախյան պատերազմից հետո բռնագաղթած հայերի՝ սեփական բնակարանները վերադառնալու մասին:
Հայաթափված բնակավայրերն ադրբեջանցիներով բնակեցնելով եւ Արցախը շրջափակված պահելով՝ Բաքուն բացահայտ ասում է, որ չի պատրաստվում կատարել Արցախում հրադադարի, կայունության պահպանմանը եւ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորմանը նպաստող հիմնական գործող փաստաթղթի դրույթները: Սրան զուգահեռ՝ Բաքվից ոչ միայն շարունակվում են հայատյաց եւ ռազմատենչ հայտարարությունները, այլեւ՝ նախադպրոցական եւ դպրոցական հաստատություններում թշնամանքի սերմանումը հայ ժողովրդի հանդեպ: Այս փաստերը պետք է ահազանգ լինեն միջազգային համապատասխան մարմինների համար՝ տարածաշրջանում հերթական ապակայունացումը կանխելու եւ այնտեղ իրական խաղաղությանն ու կայունությանը նպաստող գործելաոճ Բաքվին պարտադրելու համար:
