Տարածաշրջանը, որտեղ գտնվում են Հայաստանը եւ Արցախը, ինտենսիվորեն ռազմականացվում է: Ավերիչ երկրաշարժի հետեւանքով 50 հազարից ավելի մարդկային կորուստներ եւ 100 մլրդ դոլարը գերազանցող նյութական վնասներ կրած Թուրքիան նախկին ինտենսիվությամբ շարունակում է մեծացնել ռազմական կարողությունները՝ իր հետեւից տանելով նաեւ Ադրբեջանին: Բնական աղետը եւ տնտեսության վատ վիճակը որեւէ կերպ չեն թուլացնում վերոնշյալ երկու պետությունների համատեղ ռազմական մերձեցման եւ ռազմականացման գործընթացի արագությունը:
Առաջիկա օրերին Կարսում կրկին կանցկացվեն թուրք-ադրբեջանական զորավարժություններ ուշագրավ՝ «Հեյդար Ալիեւ-2023» անվանմամբ: Վարժանքների ժամանակ, ինչպես միշտ է արվում, կրկին շեշտը դրվելու է երկու պետությունների զինված ուժերը նույն չափանիշներով ուղղորդելու վրա՝ մարտական գործողությունների համակարգմամբ, փորձի փոխանակմամբ: Թյուրքական երկու պետությունները գրեթե ամենամսյա ռեժիմով համատեղ զորավարժություններ են անցկացնում ադրբեջանական զինված ուժերը հին՝ ռուսական չափանիշներից թուրքականին համապատասխանեցնելու նպատակով:
Ուժի ցուցադրման նման միջոցառումները տարածաշրջանում ուղղված են երկու պետության՝ Հայաստանի եւ Իրանի դեմ: Դժվար է չնկատելը, որ թյուրքական պետությունները բնական աղետից կարճ ժամանակ անց վերջին զորավարժությունները հապճեպ կազմակերպում են Հայոց եղեռնի հիշատակի օրվա՝ Ապրիլի 24-ի նախաշեմին: Սիմվոլների սիրահար թյուրքական պետության նման թափանցիկ ակնարկները եւ ուղերձները նոր երեւույթ չեն, դրանք ուղեկցել են նրա զավթողական քաղաքականության պատմության ողջ ընթացքում: Բացառություն չեղավ նաեւ 44-օրյա պատերազմի դեպքում: Թերեւս, զորավարժությունների վայրն էլ պատահական չի ընտրվել՝ պատմական հայկական Ղարսը:
Զորավարժություններ անցկացնելու մասին հաղորդագրության տարածման օրը նաեւ հայտնի դարձավ, որ ԱՄՆ-ն երկարատեւ արգելքից հետո համաձայնություն է տվել F-16 կործանիչների արդիականացման ծրագրին: Այն կասեցվել էր նաեւ հայկական լոբբիի գործողությունների արդյունքում՝ 2020 թ. սեպտեմբերյան ագրեսիայում Անկարայի գործուն միջամտության հիմնավորմամբ: Այստեղ խոսքը 80 կործանիչների արդիականացման մասին է, եւ տեղին է հիշեցնելը, որ Թուրքիայի զինված ուժերի հենց այս տիպի կործանիչին է վերագրվում 44-օրյա պատերազմի օրերին ՀՀ տարածքում հայկական Սու-25 ինքնաթիռի խոցման փաստը, քանի որ թուրքական ինքնաթիռն այդ օրերին հերթապահում էր Ադրբեջանի երկնքում՝ Մինգեչաուրի ջրամբարի մոտ, եւ հայկական ինքնաթիռից գտնվել է խոցելիության բավարար հեռավորության վրա: Ներմուծմանը զուգահեռ Թուրքիան աննախադեպ ընդլայնում է նաեւ սեփական ռազմարդյունաբերության ծավալները: Մեծ ծավալներով զինվում է նաեւ Ադրբեջանը, որը վերջին երկու տարում ոչ միայն վերականգնել է 44-օրյա պատերազմում ունեցած տեխնիկայի ահռելի կորուստները, այլեւ գերազանցել նախապատերազմյան ծավալները:
Սպառազինությունների մրցավազքի եւ զորավարժությունների պարբերականության այս միտումները կտրուկ մեծացնում են տարածաշրջանում ու աշխարհում անկայունության ռիսկը՝ միեւնույն ժամանակ դուրս մնալով նաեւ միջազգային համապատասխան կենտրոնների ուշադրությունից: Բանն այն է, որ Արցախյան առաջին պատերազմից հետո միջազգային համապատասխան կառույցները մշտապես եւ հետեւողականորեն ստուգում էին, որպեսզի կողմերը զենքի եւ զինամթերքի համամասնությունները գերազանցող գնումներ չանեն կամ արգելված զինատեսակներ ձեռք չբերեն, ինչը թույլ էր տալիս հնարավորինս ապահովել ռազմական հավասարակշռությունը եւ նվազեցնում էր խնդիրները ռազմական ճանապարհով լուծելու հավանականությունը: Այսօր արդեն մեր տարածաշրջանում այդ հավասարակշռությունը խախտվում է նաեւ միջազգային համապատասխան կառույցների լուռ հայացքի ներքո:
Վերոնշյալ միտումները Հայաստանին պարտադրում են միջոցներ ձեռնարկել տարածաշրջանում ուժերի հարաբերակցության տարբերությունը նվազեցնելու ուղղությամբ, քանի որ այն առաջնային դեր ունի մեր պետության շուրջ խաղաղության պահպանման համար: Այս հարցում Հայաստանն ունի բարեկամ երկրների աջակցության կարիքը, բայց կարեւոր է, որ այն լինի ոչ միայն սպառազինության ձեռքբերման հարցում, այլեւ թյուրքական պետությունների դեմ հասցեական ճնշումների մեխանիզմներով:
