Վերջին ասուլիսում ՀՀ վարչապետի արած հայտարարությունն այն մասին, որ ճանաչում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը 86.6 հազար ք/կմ տարածքի վրա, օրինաչափորեն անհամաձայնության ալիք առաջացրեց Արցախի Հանրապետությունում եւ հայության շրջանում: Արցախի ԱԺ-ն, այնուհետեւ՝ նաեւ նախագահ Արայիկ Հարությունյանը, հայտարարություններ տարածեցին, որոնցում ընդգծեցին, որ արցախցիների համար անընդունելի է Արցախի Հանրապետության ինքնիշխանությունը, արցախցիների ինքնորոշման իրավունքը եւ դրա իրացման փաստն անտեսող ցանկացած հայտարարություն:
Սպասել, որ Արցախից այլ բովանդակության հայտարարություն պետք է հնչեր, խելամիտ չէր լինի: Իսկ ի՞նչ կնշանակեր հակառակի մասին Նիկոլ Փաշինյանի ենթադրյալ հայտարարությունը: Այն առաջին հերթին կնշանակեր հաստատել Ադրբեջանի՝ 30 տարուց ավելի բոլոր միջազգային հարթակներում շրջանառած այն կեղծ պնդումը, թե Արցախի հիմնահարցը տարածքային վեճ է Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ: Այն կնշանակեր չճանաչել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, ինչին սպասում է ՀՀ ինքնիշխան տարածքի մի մասը փաստացի զավթած եւ միջազգային կառույցների կողմից համարժեք գնահատականի չարժանացած Ադրբեջանը: Վերջապես՝ չճանաչել տարածքային ամբողջականությունը, կնշանակի պատերազմի միջոցով գծել սահմանները, որը, ինչպես ցույց է տալիս փորձը, ՄԱԿ-ի կողմից չի էլ ճանաչվելու: Հակառակի մասին հայտարարությունը «կանաչ լույս» կլիներ Բաքվի համար՝ նոր ռազմական բախումներ հրահրելու համար, ինչին էլ վերջինս սպասում է:
Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը ճանաչելու մասին հայտարարությունը նշանակո՞ւմ է արցախյան հարցի փակում, միանշանակ՝ ո՛չ: Այն ավելի շուտ Արցախի ինքնորոշման համար պայքարի նոր փուլ է նախանշում: Արցախի ժողովուրդն ունի ժամանակի օրենսդրությանը եւ միջազգային նորմերին համահունչ հանրաքվեով ու ներկայացուցչական մարմնի որոշումներով կայացրած ինքնորոշման ակտեր: Դրանք 44-օրյա պատերազմի արդյունքում չեն կորցրել իրենց իրավական ուժը, ավելին՝ ադրբեջանական վերջին ռազմական ագրեսիան Արցախի հանդեպ ոչ թե լուծեց հիմնահարցը, այլ այն ավելի խորացրեց՝ բռնազավթելով Արցախի Հանրապետության նոր տարածքներ եւ նոր բռնագաղթի մատնելով տասնյակ հազարավոր արցախցիների:
Արցախի ժողովրդի իրավունքների եւ անվտանգության հարցերի չկարգավորված լինելը փաստվում է նաեւ այնտեղ ռուս խաղաղապահ ուժերի ներկայությամբ, որոնք հստակ առաքելություն ունեն պաշտպանելու տեղի բնակչությանը՝ անհրաժեշտության դեպքում նաեւ ռազմական հակազդեցության միջոցով: Այլ կերպ ասած՝ Արցախի հիմնահարցը ռազմական կարգավորման դաշտից տեղափոխված է քաղաքական լուծումների հարթություն: Քաղաքական գործընթացում, բնականաբար, առաջնային է դառնում շահառու սուբյեկտի, այս դեպքում՝ Արցախի ժողովրդի խոսքը: Միայն վերջինս կարող է լիարժեք ներկայացնել եւ պաշտպանել իր իրավունքները, որոնք ամրագրված են իր իսկ կողմից ընդունված իրավական անբեկանելի ուժ ունեցող ակտերով: Ինքնորոշման իրավունքը կարող է լավագույնս պաշտպանել ինքնորոշված ժողովուրդը: Պաշտոնական Բաքուն չի կարող անտեսել այդ փաստը եւ ուշ թե շուտ նստելու է այդ հարցի քննարկման քաղաքական սեղանի շուրջ:
Արցախի ժողովրդի՝ սեփական իրավունքների համար պայքարի այս փուլում էլ ՀՀ քաղաքացիները եւ աշխարհասփյուռ հայությունը լինելու են նրա կողքին, ինչպես եղել է բոլոր ժամանակներում եւ դեպքերում: Արցախյան խնդրի կարգավորումը քաղաքական հարթությունից կրկին ռազմական տեղափոխելու դեպքում էլ ընտրյալ հայորդիները կկանգնեն արցախցու կողքին: Դա կասկածի տակ չդրվող ճշմարտություն է, քանի որ հայ ժողովուրդը չի կարող թույլ տալ, որ 21-րդ դարում էլ իրականացվի ցեղասպանություն:
