Չէր պատկերացնում, թե ինչպես կարելի է տուն վերադառնալ բոլորովին դատարկ ձեռքերով։ Մա՛յր էր որովհետեւ՝ տանը երեխաներն էին նրան սպասում անհամբեր։ Ինքը նույնպես անհամբեր էր։ Մա՛յր էր որովհետեւ՝ մտածում էր վայրկյան շուտ հասնել զավակներին եւ բոլորին ողջ ու առողջ տեսնել, հաճույքով քաշել ամենքի հոգսը, յուրաքանչյուրին մի բարի խոսք ասել։
Այդպես էր խորհում՝ ոչ մի պահ չընդհատելով իր արագ քայլերը, երբ աչքերի առջեւ հանկարծ յասամանի ինչ-որ ծառ հայտնվեց։ «Ինչ-որ»-ը, սակայն, արձակված այս գեղեցկության դիմաց սխալ ձեւակերպում կլիներ. հրաշալի ծաղիկները բացվել էին արդեն եւ այնքան գեղեցիկ էին, որ չէին կարող չգրավել ցանկացած պատահական անցորդի ուշադրությունը։ Թե անհայտ մտքերիդ մեջ ցրված էլ լինեիր դարձյալ կանգ կառնեիր մի պահ։ Եվ թե դիտմամբ կամենայիր չտեսնելու տալ, նորեն չէր հաջողվի. ծաղիկների անշփոթ բույրը տարածվում էր շուրջբոլորը, հենց իր բույրով ամբողջությամբ հափշտակում եւ արբեցնում մարդկանց՝ ստիպելով նրանց զգալու գարնան շունչը։
Հապա… Կանգ առավ մայրը։ Ճիշտ այդ ծառի առջեւ կանգ առավ՝ հասկանալով, որ անսպասելի ելքն ինքն է, ահա, գտնվել։ Գարուն պետք է իր տուն տաներ՝ յասամանի գեղեցիկ փունջ, նոր շունչ, մի տեսակ թարմություն։ Սենյակները տան, իրենք անգամ այլ շնչով կլցվեն՝ նրանց մեջ այս ծաղիկների հայտնությամբ, ու իրենց բուրմունքով դուրս «կհրավիրեն» տան ծանր օդը։
Պահի ազդեցությամբ մտովի պատկերացրեց մայրն ամբողջը՝ ենթադրելով նույնիսկ, թե որտեղ եւ ինչպես իր օջախում կբաժանի յասամանները։ Մեծ փունջը ձեռքերի մեջ՝ աճապարում էր րոպե առաջ տեղ հասնել։ Դեպի հարազատ տուն տանող ճանապարհն է, դեպի աշխարհի չափ սիրելի ընտանիքը… Ընդամենը մի քանի ժամ չէր տեսել, բայց արի ու տես, որ հասցրել է արդեն կարոտել բոլորին՝ մեկ առ մեկ։
Իսկ երբ բացվեց դուռը, ու ներս մտավ, աղջիկներն էին, որ ընդունեցին բերած փունջը, իր նուրբ դուստրերը։ Գարուն էին դիմավորում։ Գարունն էին ընդունում մայրական ձեռքերից։ Ժպիտ կար աղջիկների դեմքերին։ Չէ՞ որ բավական էր այդքանը՝ բավականությունը զգալու համար։
Շուրջբոլորն էր նայում. ավագ որդին երաժշտական գործիք էր նվագում, մյուսը՝ բռնցքամարտի պարապմունքով էր զբաղված, երրորդը՝ կարդում էր, չորրորդը՝ խնդիրներ լուծում։ Ընտանիքի խաղաղ պատկերին ականատես՝ երջանկության զգացմունք չունենա՞ր մայրը։
Փոքր խմբերի էր բաժանվում դստրերի բարակ մատներում մեծ փունջը յասամանի։ Նրանք էլ հենց տեղադրում էին ծաղիկները ուր որ կամենային։ Սեփական նախընտրությամբ։ Ո՛չ, դեմ չէր մայրը ամենեւին, եթե անգամ այլ կերպ նախատեսված լիներ։ Դեմ չէր, հարկավ։ Ա՛յս գարնան պես ծաղկած ու ա՛յս յասամանների անուշ բուրմունքն ունեցող աղջիկները թող այլեւս տեղ որոշեն, ուրախանան, լիարժեք զգան նոր կյանքի արթնացումը եւ…
Ամեն ինչ կարգին էր ասես։ Դա արձանագրելուց հետո միայն մայրն իրեն թույլ տվեց փափուկ բազմոցին նստել՝ փառք տալով Աստծուն եւս մեկ անփորձանք օր իր հարազատներին պարգեւելու համար։ Փառք տվեց ու աչքերը փակեց, մինչեւ երազների գիրկը անցնելը հիշելով, որ կիրակի է վաղը. տանը մի քանի մոմ կա դեռ, առավոտյան շուտ, երբ աչքերը բացի, առաջին գործը մոմ վառելը պետք է լինի։ Որպեսզի մեկը մյուսին հաջորդող օրերի, ամիսների եւ տարիների ընթացքում եթե ոչ ավելի լավ, ապա գոնե՝ սրանից վատ օրեր չլինեն։
Մտածում եւ ժպտում էր մայրը հոգատար։ Չգիտեիր միայն՝ ուրա՞խ, թե՞ տխուր էր նրա ժպիտը։ Տարիներ պետք է անցնեին՝ հասկանալու համար, որ հոգնության նշանն էր ժպիտն այդ նուրբ, ժպիտը մոր։ Եվ երբ ուրիշ գարուններ կգան, ու նորից կբացվեն ծաղիկները յասամանի, բայց չի լինի մայրն արդեն, աչքերդ կփակես, որպեսզի բույրի հետ մեկտեղ նրա հարազատ դեմքը մտաբերես։ Առանց տեսնելու ձեռքերն այն, որոնք տնից ներս գարուն էին բերում…
Արթուր ՂՈւԿԱՍՅԱՆ
