Ներկայումս էներգետիկ ռեսուրսների, մասնավորապես նավթի եւ բնական գազի նոր պաշարների որոնման հետաքրքրությունը կարելի է համեմատել թերեւս «ոսկու տենդի» հետ: Էներգետիկ ապահովության, առավել եւս անկախության հարցը կարեւորագույն բաղադրիչն է դարձել աշխարհաքաղաքական վերադասավորումների համատեքստում։
Արեւելյան միջերկրածովյան հատվածն այդ առումով շահերի բախման կիզակետում է։ Պարբերաբար Հունաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ սրվում են հարաբերությունները, սակայն նկատենք, որ այդտեղ միահյուսված են նաեւ այլ երկրների հետաքրքրություններ։ Օրեր առաջ իտալական «Eni» եւ ֆրանսիական «TotalEnergies» կոնսորցիումը հայտարարեց Կիպրոսի ափից 162 կմ հեռավորության` 2300 մետր ջրի խորության վրա մեծ քանակությամբ բնական գազ հայտնաբերելու մասին։
Երկու երկրների էներգետիկայի նախարարությունները եւ վերոնշյալ ընկերությունները դեկտեմբերի 21-ին հայտնել էին, որ նախնական տվյալներով՝ 2.0-3.0 տրիլիոն խորանարդ ֆիթ բնական գազ է հայտնաբերվել 6-րդ բլոկում՝ «Զեւս-1» հորատանցքով: Նշենք, որ 2 տրիլիոն խորանարդ ֆիթը հավասար է մոտավորապես 72 միլիարդ խորանարդ մետրի։ ԵՄ-ի տարեկան բնական գազի սպառումը գնահատվում է 397 մլրդ խմ, եւ սա հույս է ներշնչում եվրոպական երկրներին, որ մասամբ կկարողանան դուրս գալ ռուսական գազից ունեցած կախվածությունից։
«EURACTIV» անկախ համաեվրոպական մեդիա ցանցը գրում է, որ «Զեւս-1»-ը երրորդ անընդմեջ հայտնագործությունն է 6-րդ բլոկում, որին նախորդել են «Cronos-1»-ը եւ «Calypso-1»-ը, եւ դրանով իսկ հաստատվում է տարածքի ու դրա զարգացման հեռանկարը: Ինքնըստինքյան հասկանալի է, որ նման զարգացումը առավել կխորացնի Թուրքիայի եւ հարեւան երկրների միջեւ լարվածությունը, որն իր արտացոլումը կարող է ստանալ ինչպես Հունաստանի, այնպես էլ՝ Կիպրոսի բռնազավթված տարածքների շուրջ քաղաքական զարգացումներում։ Հիշեցնենք, որ Անկարան իր հավակնություններն ունի ինչպես մայրցամաքային շելֆի, այնպես էլ՝ Կիպրոսի հյուսիսային հատվածին հարակից ջրերում։ Սակայն Արեւելյան միջերկրածովում հույն-թուրքական լարվածությունը խանգարում է ռուսական գազից էներգետիկ անկախության հասնելու Եվրոպայի ջանքերին։
Եվ ահա Գերմանիայի միջնորդությամբ վերջերս հանդիպել էին Թուրքիայի նախագահի մամուլի քարտուղար Իբրահիմ Կալինը, Հունաստանի վարչապետի գրասենյակի տնօրեն Աննա-Մարիա Բուրան եւ Գերմանիայի կանցլերի արտաքին եւ անվտանգության քաղաքականության հարցերով խորհրդական Յենս Պլյոթները։ «Arab News» լրատվական պորտալը գրել էր, որ Բեռլինի միջնորդությամբ կայացած հանդիպման վերաբերյալ լրացուցիչ տեղեկություններ չեն ստացվել։ Հանդիպումը հաջորդել էր Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի վերջին սպառնալիքներին, թե Անկարայի կողմից վերջերս փորձարկված «Թայֆուն» փոքր հեռահարության բալիստիկ հրթիռը կարող է հարվածել Աթենքին, եթե «հանգիստ չմնա», եւ եթե Աթենքը «զինի կղզիները»: Էրդողանը բազմիցս ուղղակիորեն սպառնացել է կղզիներում հունական ռազմական ներկայությանը՝ ասելով. «Մենք կարող ենք հանկարծակի գալ մի գիշեր»: Պետք է, սակայն, նշել, որ Գերմանիայի միջնորդությամբ հարցի կարգավորումը մեծ հույսեր չի ներշնչում։ Այդ առումով փորձագիտական շրջանակները նշում են մի շարք հանգամանքներ. նախ՝ երկու երկրներում էլ սպասվում են ընտրություններ, հետեւաբար որեւէ կողմին ձեռնտու չէ այս փուլում գնալ զիջումների։ Երկրորդ հանգամանքն այն է, որ թուրքական կողմի համար Գերմանիան կորցրել է վստահությունը որպես միջնորդ հանդես գալու համար, մասնավորապես գերմանական կողմին կողմնակալության մեջ մեղադրել էր Թուրքիայի ԱԳ նախարար Մեւլութ Չավուշօղլուն՝ Գերմանիայի ԱԳ նախարար Աննալենա Բուրբոքի Թուրքիա եւ Հունաստան կատարած վերջին այցից հետո։
Հունաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ լարվածությունը թուլացնելու հարցում հետաքրքրված են նաեւ ՆԱՏՕ-ն եւ Միացյալ Նահանգները։ «Սա այն ժամանակն է, երբ մեզ անհրաժեշտ է միասնություն եւ համերաշխություն մեր դաշնակիցների, հատկապես ՆԱՏՕ-ի մեր դաշնակիցների միջեւ: Մենք միշտ ափսոսում ենք սադրիչ հայտարարությունների սրումը։ Դաշինքի երկու անդամների միջեւ լարվածությունը, անշուշտ, ոչ մեկին չի օգնում։ Այս կապակցությամբ մենք ողջունում ենք Բրյուսելում վարչապետ Միցոտակիսի դիվանագիտական խորհրդական Աննա-Մարիա Բուրայի եւ Էրդողանի խոսնակ ու գլխավոր խորհրդական Իբրահիմ Կալինի միջեւ վերջերս կայացած հանդիպումը եւ շարունակում ենք խրախուսել այդ քննարկումները բոլոր մակարդակներում»,- ԱՄՆ պետդեպարտամենտի խոսնակ Նեդ Փրայսի խոսքերն է փոխանցում «DailySabah»-ը։ ՆԱՏՕ-ի պաշտոնական ներկայացուցիչն էլ ընդգծել է, որ «միջերկրականը կենսական նշանակություն ունի ՆԱՏՕ-ի համար»՝ կոչ անելով Հունաստանին եւ Թուրքիային Էգեյան ծովում ցանկացած տարաձայնություն լուծել դիվանագիտական միջոցներով եւ «դաշնակիցների համերաշխության ոգով»:
Ընդգծենք, որ Արեւելյան Միջերկրական ծովի ճգնաժամը բաղկացած է ոչ թե մեկ բաղադրիչից, այլ ներառում է հակասությունների մի ամբողջ համալիր՝ սկսած Կիպրոսի խնդրից, Էգեյան ծովի կղզիների շուրջ ծագած վեճից, ինչպես նաեւ ծովային սահմանների սահմանազատումից եւ Լեւանտի ավազանի հանքավայրերի նկատմամբ վերահսկողության հաստատումից։ Հակամարտության նոր փուլը սկսվել էր 2019 թ. մայիսին, երբ թուրքական «Ֆաթիհ» նավն ապօրինի հորատման աշխատանքներ էր սկսել իրականացնել Կիպրոսին պատկանող բացառիկ տնտեսական գոտում: Իսկ նույն տարվա հունիսի 20-ին կղզու հյուսիսարեւելյան ափերին էր հասել երկրորդ նավը՝ «Յավուզը»։
Խնդիրների այս ամբողջությունը հազիվ թե առաջիկայում լուծում ստանա, քանի որ Թուրքիայի ծրագրերը չեն համընկնում դրանց լուծման հետ։ Գերտերություն դառնալու մոլուցքով տարված՝ Էրդողանը շարունակելու է սեփական երկրի աշխարհաքաղաքական կշիռը մեծացնելուն ուղղված քայլերը թե դեպի արեւմուտք եւ թե արեւելք ուղղությամբ։
