Արցախյան վերջին պատերազմը ոտքի հանեց բոլորին, եւ նվիրումով աշխատեց թիկունքը։ Առավել ծանր էր բժիշկների գործը։ Երեւանի կուրորտաբանության եւ ֆիզիկական բժշկության գիտահետազոտական ինստիտուտում (տնօրեն՝ Տիգրան Վահրամյան) 2020 թ. նոյեմբերի սկզբից վերականգնողական կուրսեր սկսեցին ընդունել պատերազմի ժամանակ վնասվածքներ ստացած զինվորականները։
Նախօրեին ինստիտուտի դահլիճում կայացավ ցերեկույթ-համերգ՝ Երեւանի Խնկո Ապոր անվան ազգային մանկական գրադարանի (տնօրեն՝ Ռուզան Տոնոյան) «Բալասան» խորագրով հեղինակային ծրագրով։ Այն իրականացվում է ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության աջակցությամբ՝ «Ապաքինող մշակույթ» ծրագրի շրջանակներում: Համերգից առաջ զրուցեցինք ինստիտուտի փոխտնօրեն Արմինե Հովակիմյանի եւ կազմակերպչական բաժնի վարիչ Սուրեն Չիչակյանի հետ։ Տեղեկացրեցին՝ նոյեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին 750-ից ավելի զինվորականներ են իրենց մոտ վերականգնողական կուրսեր անցել։ Հիմնական մասն ունեցել է ականաբեկորային վիրավորում։ Ինստիտուտի 170 աշխատակիցները գիշեր-ցերեկ աշխատել են լարված, որպեսզի կարողանան հնարավորինս շուտ ոտքի հանել զինվորներին։ Այդ օրերին բազում բարերարներ են օժանդակել ինստիտուտին՝ դեղորայք, սարքավորումներ եւ այլն։ Բժիշկներ են եկել արտերկրից՝ Ամերիկա, Ֆրանսիա, Շվեդիա, Կանադա։ Բացի հայերից, եղել են նաեւ այլազգի բժիշկներ։ Շատ է կարեւորվել նաեւ հոգեբանների դերը, որոնց կարիքն ունեցել են նաեւ բժիշկները։ Այս պահին էլ հոգեբանները ՊՆ-ի կողմից աշխատում են տեղում։ Բժիշկները շնորհակալ են նաեւ կամավորականներից։ Գոհ են բոլորից, եւ արվածի շնորհիվ այժմ ինստիտուտում վերականգնման կուրս են անցնում ընդամենը 10-ից քիչ ավելի ժամկետային ու պայմանագրային զինծառայողներ։
Համերգն ավելի շատ նվեր էր ինստիտուտի բուժաշխատողներին, ովքեր, հիրավի, արժանացել են դրան։ Ելույթ ունեցան ճանաչված երգիչներ Արամոն, Դավիթ Ամալյանը, Ալլա Լեւոնյանը, օպերային երգչուհի Մերի Մարտիրոսյանը, ռազմահայրենասիրական երգերի անզուգական կատարող Արման Առաքելյանը։ Ցերեկույթը վարեց ռեժիսոր, հանդիսավար Արսեն Ղազարյանը։ Խոսելով պատերազմի մասին՝ նա կարեւորեց մեր ժողովրդի հոգեւոր արժեքները, որոնց շնորհիվ հայը հաղթահարում է բազում դժվարություններ։ Հանդիպման խորհուրդը ներկայացրեց Խնկո Ապոր անվան գրադարանի գիտական քարտուղար Մադլեն Հովսեփյանը։ Դիմելով ներկաներին՝ ուրախություն հայտնեց, որ զինվորներն այստեղ ստացել են համապատասխան բուժօգնություն։ Նշեց, որ Արցախյան վերջին պատերազմը, բացի մարդկային ու տարածքային կորուստներից, մեծ վնաս հասցրեց նաեւ Արցախի մշակութային արժեքներին։ Նրա առաջարկով ներկաները 1 րոպե լռությամբ հարգեցին նահատակ հերոսների հիշատակը։
Անդրադառնալով «Բալասան» ծրագրին՝ ասաց, որ դրա նպատակն է նման միջոցառումներով նպաստել վիրավոր զինվորականների բարոյահոգեբանական խնդիրների լուծմանը, լինել նրանց, ինչու չէ, նաեւ բուժաշխատողների կողքին։ Կարեւորեց բուժաշխատողների դերը, որ նրանք նույնպես հերոսական աշխատանք են կատարում, անում հնարավորն ու անհնարինը, որպեսզի զինվորը ոտքի կանգնի։ Այնուհետեւ իրենց խոսքն ասացին մշակույթի գործիչները՝ երգիչները։ Արամոն ասաց, որ մեծ սիրով է եկել այստեղ երգելու, եւ նրա կատարմամբ հնչեցին Կ. Օրբելյանի երգերից։
Դավիթ Ամալյանը, ում արվեստագետ որդին՝ Վարդանը, նահատակվեց այս պատերազմում, շնորհակալություն հայտնեց բժիշկներին, որ արել են ամեն ինչ՝ զինվորներին բուժելու համար։ Շնորհակալություն հայտնեց զինվոր-տղաներից, ովքեր իրենց կյանքի գնով երկիրն էին պաշտպանում։ Երգչի կատարումները ոգեւորող էին, զինվորի մասին էին։
Ալլա Լեւոնյանի կատարմամբ «Հայաստան» երգը, որ գրվել է տարիներ առաջ, նաեւ այսօրվա մասին է. «Թող բացվի առավոտը թարմ քեզ համար, Ու թող որ նա բերի իր հետ հույս ու սեր ու հավատ, Հայաստան… Հայաստա՜ն…»։ Ինչ խոսք, այսօր մեր ժողովրդին սեր է պետք, հույս, միասնություն, զինվորին՝ ուժ ու առողջություն, բժշկին՝ հմտություն ու համբերություն։ Արման Առաքելյանի կատարմամբ հնչեցին ռազմահայրենասիրական մի շարք երգեր, սակայն Ռոբերտ Ամիրխանյանի «Երազ իմ երկիր, հայրենի» երգը ոտքի հանեց դահլիճի հանդիսատեսին, շատերի աչքերն էին արցունքոտ։ Երազ երկիրն այսօր վտանգված է։ Օպերային երգչուհի Մ. Մարտիրոսյանի կատարած «Կանչիր, կռունկ» երգը նույնպես համահունչ էր օրվան։ Համերգը եզրափակեց հանդիսավարը՝ Ջիվանու «Իմ համոզմունքը» բանաստեղծությամբ, որը գրված է մոտ 140 տարի առաջ, բայց այսօրվա համար է նաեւ։
Դահլիճում պատահաբար հանդիպեցինք փոխգնդապետ Գարիկ Ավետիսյանին, ում ծանոթ էինք 2019-ից. ծառայում էր Արցախի զորամասերից մեկում՝ հրետանային գումարտակի հրամանատար։ Հայոց բանակի օրը Քաշաթաղի շրջանից մշակութային խմբեր էինք տարել զորամաս, եւ համերգ կայացավ զինվորների համար։ Բարձրացանք նաեւ առաջնագիծ, որտեղ մեր ոգով ուժեղ տղերքն էին։ Արցախյան վերջին պատերազմում վիրավորվել էր Հայոց բանակի փոխգնդապետը, փառք Աստծո, բուժվել է արդեն։ Զրուցեցինք նաեւ զինծառայողներ Դավիթ Գրիգորյանի եւ Ստեփան Համազասպյանի հետ, ովքեր վերականգնողական կուրսեր են անցնում կուրորտաբանության եւ ֆիզիկական բժշկության գիտահետազոտական ինստիտուտում։ Գոհ են բուժանձնակազմից, հավատում են՝ առողջացած են շարք վերադառնալու։
