Բարձրագույն կրթության ու գիտության զարգացման պատմության մեջ առանձնահատուկ դեր եւ նշանակություն ունի 1970 թվականից Խ. Աբովյանի անվան ՀՊՄՀ-ում գործող «Գրադարանագիտության եւ մատենագիտության», իսկ 2014-ից՝ «Թանգարանագիտության, գրադարանագիտության եւ մատենագիտության» ամբիոնը՝ «Գրադարանային-տեղեկատվական աղբյուրներ», «Թանգարանային գործ եւ հուշարձանների պահպանություն» մասնագիտական բաժիններով։
Անդրադառնալով «Գրադարանային-տեղեկատվական աղբյուրներ» բաժնին, որի շրջանավարտների թիվը միայն 2001-2015 թթ. 200-ից ավելի էր, պետք է նշել, որ վերջին տարիներին բաժնում ընդունված ուսանողների թիվը նվազել է, ինչն անհանգստացնող է։ Հաշվի առնելով այդ եզակի բաժնի խիստ կարեւորությունը եւ ամբիոնի դերը գրադարանագիտության, մատենագիտության ու գրքագիտության զարգացման գործում՝ անհրաժեշտ է ընդգծել, որ գիտակրթական նոր պահանջներով ուսանողներին հաղորդակից է դարձվում տեսական, պատմական ու մեթոդական հիմնարար գիտելիքներին, ժամանակակից տեսանկյունից լուսաբանվում են տեսության եւ պրակտիկայի փոխադարձ կապերը։ Խնդիր է դրվել խորացնել գրադարանային գործի, մատենագիտության ու գրքի պատմության ուղղությամբ գիտական հետաքրքրությունը, պահպանել հայկական մշակութային ժառանգությունը։ Ուսումնական գործընթացի զարգացման ուղղությամբ բազմաթիվ հիմնահարցեր արտացոլվել են ամբիոնի դասախոսների եւ ասպիրանտների հրապարակումներում, գիտաժողովներում կայացած նրանց զեկուցումներում։ Ի դեպ, 2010 թ. ամբիոնի նախաձեռնությամբ կազմակերպվեց Հայկական գրատպության 500-ամյակին նվիրված գիտաժողով, որը ՀՊՄՀ-ի 100-ամյա պատմության հիշարժան էջերից է։
Առաջ է քաշվել նոր մասնագիտացումներ ու որակավորումներ շնորհելու հարցը, որը գրադարանային-մատենագիտական եւ փաստաթղթային-տեղեկատվական կենտրոնների զարգացման համար չափազանց կարեւոր է։ Օրինակ՝ վիճակագրական տվյալներով՝ 2020-2021 ուստարում ՀՀ-ում գործել է 1402 դպրոց եւ նույնքան գրադարան, իսկ միայն հանրային բնույթի գրադարանների թիվը 2021 թ. 651 էր՝ հազարավոր ընթերցողներով։ Բնականաբար, գրադարանային-տեղեկատվական եւ մատենագիտական բուհական կրթությամբ մասնագետների պատրաստումն ու նշված ոլորտներում նրանց ընդգրկումը պետք է լինեն առաջնահերթ եւ պարտադիր։
Հետեւաբար, ելնելով հիմնահարցի արդիական նշանակությունից եւ երկաստիճան ուսուցման զարգացման նպատակով նախատեսվող որակական փոփոխություններից՝ առաջարկվում է գրադարանային-տեղեկատվական գործունեություն մասնագիտությամբ բակալավրի ծրագրով շրջանավարտներին տալ հետեւյալ մասնագիտացումներ՝ գրադարանավար-մատենագետ, մանկավարժ, գրադարանային-տեղեկատվական եւ գրքային գործի մենեջեր, գրադարանավար-հոգեբան։ Իսկ մագիստրոսական ծրագրով շրջանավարտներին՝ գրադարանագետ, մատենագետ, գրքագետ, գրադարանային-մատենագիտական եւ փաստաթղթային-տեղեկատվական աղբյուրների վերլուծաբան-խորհրդատու, գրադարանային-տեղեկատվական եւ գրքային մշակույթը համակարգող մասնագետ։
Ըստ պահանջարկի եւ անհրաժեշտության ապագա շրջանավարտները լայն հնարավորություն կունենան աշխատելու բոլոր տեսակի գրադարաններում (մարզերում, քաղաքներում, համայնքներում), մատենադարաններում, արխիվներում, թանգարաններում, գիտատեխնիկական ինֆորմացիայի օրգաններում, խմբագրական-հրատարակչական եւ գրավաճառային հիմնարկ-կազմակերպություններում, կրթական հաստատություններում (դպրոցներում, քոլեջներում, բուհերում), տեղեկատվատեխնոլոգիական եւ սոցիալական հաղորդակցությունների համակարգերում՝ զբաղեցնելով տարբեր պաշտոններ։ Անհրաժեշտ է ավելացնել, որ գերազանց առաջադիմություն ունեցող ուսանողները կարող են ստանալ «Հակոբ Մեղապարտ» անվանական կրթաթոշակ՝ հաստատված ՀՊՄՀ գիտխորհրդի 2011 թ. ապրիլի 29-ի որոշումով։
Այսպիսով՝ ցանկացած հաստատության գործունեության արդյունավետությունը կապված է նաեւ նրանում գործող գրադարանից եւ համապատասխան մասնագիտական որակավորում ստացած մասնագետների առկայությունից, որոնց կարիքը Հայաստանում խիստ անհրաժեշտ է։
Գագիկ ՍՈՒՔԻԱՍՅԱՆ
Խ. Աբովյանի անվան ՀՊՄՀ պրոֆեսոր
