Թող ոչ ոք երիտասարդ տարիքում չհետաձգի փիլիսոփայության պարապմունք-ները, իսկ ծերության ժամանակ չհոգնի փիլիսոփայությամբ զբաղվելուց. չէ՞ որ հոգու առողջության համար ոչ ոք չի լինում ո՛չ թերի, ո՛չ էլ գերհասուն: Ով ասում է, թե դեռ չի եկել փիլիսոփայությամբ զբաղվելու ժամանակը կամ էլ անցել է, նա նման է մեկին, որ կասեր, թե դեռ ժամանակը չէ երջանիկ լինելու, կամ էլ արդեն անցել է ժամանակը: Ահա թե ինչու թե՛ երիտասարդին, թե՛ տարեցին անհրաժեշտ է զբաղվել փիլիսոփայությամբ. առաջինին այն բանի համար, որ ծերանալով երիտասարդ մնա՝ անցյալի մասին երախտապարտ հիշողությունների պարգեւած բարիքներով, իսկ երկրորդի համար, որ լինի միաժամանակ ե՛ւ երիտասարդ, ե՛ւ տարեց՝ ապագայի հանդեպ վախի բացակայության շնորհիվ: Ուստի հարկ է խորհրդածել այն մասին, թե ի՛նչն է երջանկություն ստեղծում, քանզի, իսկապես, երբ երջանկություն կա, ուրեմն մենք ամեն ինչ ունենք, իսկ երբ չկա, մենք ամեն ինչ անում ենք երջանիկ դառնալու համար….
Փիլիսոփայությունը կամ իմաստասիրությունը բանականության վարժանքն է. խորհրդածությունների եւ զրույցների միջոցով փիլիսոփայությունը բացահայտում է երջանիկ կյանքի իմաստը եւ, իր հերթին, երջանիկ կյանքը դիտում է որպես սեփական աղբյուր…. Հարկավոր է ծիծաղել ու փիլիսոփայել, միեւնույն ժամանակ զբաղվել տնտեսությամբ, օգտագործել բոլոր ընդունակությունները, բայց եւ երբեք չդադարել շիտակ փիլիսոփայության ասույթները բարբառելուց….
Ամեն ինչի սկիզբը եւ մեծագույն բարիքը խոհեմությունն է: Եվ խոհեմությունը, հետեւաբար, թանկ է նույնիսկ փիլիսոփայությունից: Խոհեմությունից են գոյացել մնացած բոլոր առաքինությունները. հենց նա է մեզ ուսուցանում, որ հնարավոր չէ ապրել հաճելի կյանքով՝ առանց լինելու խելամիտ, բարոյական եւ արդարացի եւ, ընդհակառակը, հնարավոր չէ լինել խելամիտ, բարոյական եւ արդարացի՝ բայց ապ-րել առանց հաճույքի: Չէ՞ որ առաքինություններն իրենց բնույթով կապված են հաճե-լի կյանքի հետ, եւ հաճելի կյանքն անխզելի է առաքինություններից….
Արդ, երբ ասում ենք, թե հաճույքը վերջնական նպատակն է, մենք նկատի չու-նենք անառակների հաճույքները, ոչ էլ սոսկ զգայական բավականությունը, ինչպես կարծում են ոմանք, որ կա՛մ չգիտեն մեր ըմբռնումը, կա՛մ սխալ են հասկանում, կա՛մ էլ չեն համաձայնում. մենք նկատի ունենք մարմնական տանջանքներից եւ հոգեկան տագնապներից ազատությունը:
Մենք կարիք ենք զգում հաճույքի, երբ տառապում ենք հաճույքի բացակայու-թյունից, իսկ երբ չենք տառապում, ապա կարիք էլ չենք զգում հաճույքի: Ահա թե ինչու մենք հաճույքը անվանում ենք երջանիկ կյանքի սկիզբն ու ավարտը…. Եվ ահա թե ինչու մենք ընտրում ենք ոչ բոլոր հաճույքները, իսկ երբեմն շատ հաճույքներ շրջանցում ենք, երբ դրանց հետեւում է մեզ համար մեծ տհաճություն: Մենք նաեւ որոշ տառապանքներ գերադասում ենք հաճույքից, քանի որ երկարատեւ դիմանալով տառապանքին՝ մենք մեծ հաճույք ենք ստանում: Հետեւաբար, ամեն մի հաճույք ի բնե բարիք է, բայց հարկ չկա ամեն մի հաճույք ընտրել, ինչպես որ ամեն մի տառա-պանք չարիք է, բայց ոչ ամեն տառապանքից է հարկավոր խուսափել….
Փուչ են փիլիսոփայի խոսքերը, եթե մարդուն չեն բուժում ոչ մի տառապանքից: Ինչպես որ բժշկությունից ոչ մի օգուտ չկա, եթե մարմնից հիվանդությունները դուրս չի մղում, այդպես էլ փիլիսոփայությունից, եթե չի արտամղում հոգու հիվանդություն-ները:
Պատրաստել է Վ. ՄԻՐԶՈՅԱՆԸ
