Վաշինգտոնում հոկտեմբերի 14-ին ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինկենը եւ Հունաստանի արտաքին գործերի նախարար Նիկոս Դենդիասը ստորագրել էին երկու երկրների միջեւ պաշտպանական համագործակցության մասին նոր համաձայնագիր։ Դրանով Միացյալ Նահանգները հնարավորություն է ստանում իր զորքերը տեղակայել Հունաստանի չորս ռազմակայանում, մասնավորապես՝ Գեորգուլա (Վոլոս) ռազմական ճամբարի տարածքում, Լիտոչորոյի զորավարժարանում, Յանուլիի ռազմական ճամբարում (Ալեքսանդրուպոլիս) եւ Սուդայի (Կրետե) ռազմածովային բազայում։ Սա վերջին երեք տարվա ընթացքում երկրորդ թարմացված փոխադարձ պաշտպանական համագործակցության համաձայնագիրն է, նախորդը ստորագրվել է 2019 թ. հոկտեմբերին։
Պաշտոնական Աթենքը համոզված է, որ ԱՄՆ-ի հետ նման սերտ համագործակցությունը կնպաստի պետության ինքնիշխանության եւ տարածքային ամբողջականության ամրապնդմանը, ինչպես նաեւ կարող է դիտվել որպես երկրի պաշտպանության երաշխավոր՝ հարձակման դեպքում։ Սակայն ուշադրության է արժանի այն հանգամանքը, որ պայմանագրով ամրագրված չէ համապատասխան կետ, որի համաձայն՝ ԱՄՆ-ն ռազմական օգնություն կցուցաբերի Հունաստանին Թուրքիայի կողմից հարձակման դեպքում։ Այս մասով «ՌԻԱ նովոստի»-ին տված մեկնաբանությունում հույն քաղաքական գործիչ, Եվրախորհրդարանի նախկին պատգամավոր Նոտիս Մարիասը նշել էր, որ Վաշինգտոնն ի սկզբանե խոստացել էր Աթենքին անհրաժեշտ պաշտպանություն։ «Պայմանագրով Միացյալ Նահանգները ձեռք է բերում չափազանց կարեւոր բազա Ալեքսանդրուպոլիսում: Այսպիսով՝ Ալեքսանդրուպոլիսի նավահանգիստը վերածվում է ցատկահարթակի, որպեսզի ԱՄՆ-ն վարի իր հակառուսական քաղաքականությունը Հարավարեւելյան Եվրոպայի տարածաշրջանում»,- ասել է Մարիասը՝ հավելելով, որ Ալեքսանդրուպոլիս նավահանգստի միջոցով ԱՄՆ-ի եւ ՆԱՏՕ-ի ռազմական ուժերը կկարողանան ազատորեն շարժվել դեպի Բուլղարիա, Ռումինիա, այնուհետեւ Ուկրաինա եւ հանգիստ ամրապնդվել Ռուսաստանի անմիջական հարեւանությամբ։ Նշենք, որ Ալեքսանդրուպոլիսը բավականին մոտ է նաեւ Թուրքիային։ Պայմանագրի ժամկետը հինգ տարի է, սակայն կողմերի փոխհամաձայնության դեպքում գործակցությունը կարող է շարունակվել։
Ի դեպ, Միացյալ Նահանգների եւ Թուրքիայի միջեւ հարաբերությունների սրման համատեքստում խոսակցություններ են եղել Ինջիրլիքում տեղակայված ամերիկյան ռազմաբազան տեղափոխելու շուրջ։ Որպես այլընտրանք՝ ԱՄՆ-ն դիտարկել է ինչպես Հունաստանը, այնպես էլ Ռումինիան կամ Արաբական Միացյալ Էմիրությունները։ Հասկանալի է, որ Թուրքիայի վարած քաղաքականությունը բավական անկանխատեսելի է դարձնում վերջինիս Միացյալ Նահանգների համար։ Դրանից բացի, Էրդողանն իր կառավարման տարիներին, հատկապես 2016 թ. ռազմական հեղաշրջման անհաջող փորձից հետո օգտագործում է Ինջիրլիքի ռազմական ավիաբազան ԱՄՆ-ի վրա ճնշում գործադրելու համար։ Ընդգծենք, որ վերջինս կարեւոր է այն բանով, որ այդ ռազմաբազայում միջուկային զենք է գտնվում։ Վերջին շրջանում այդ ամենին ավելանում է նաեւ «C-400»-ների եւ «F-15»-ի հետ կապված թուրք-ամերիկյան դեռեւս հանգուցալուծում չստացած լարվածությունը։ Այդպիսով՝ ռազմաբազաների առումով կարծես թե այլ մոտեցում է որդեգրվել, որով զուգահեռաբար ռազմական հարթակներ են ստեղծվում Հունաստանում, ինչը բավական նյարդային է ընկալվում Թուրքիայում։ Էրդողանն արդեն իսկ իր «մտահոգություններն» է արտահայտել Ֆրանսիայի եւ ԱՄՆ նախագահներին ինչպես Հունաստան-Ֆրանսիա երկկողմ ռազմական համագործակցությունն ուժեղացնելու մասին համաձայնագրի, այնպես էլ Ալեքսանդրուպոլիսում ամերիկյան ռազմակայանի վերաբերյալ։ Թուրքիայի նախագահից բացի, երկրի պաշտպանության նախարարությունը նույնպես հանդես է եկել կղզիները ապառազմականացնելու կոչով։ «Հունաստանը փորձում է երկու երկրների միջեւ առկա խնդիրները վերածել Թուրքիա-ԵՄ, Թուրքիա-ԱՄՆ խնդրի՝ Ֆրանսիայի եւ ԱՄՆ-ի հետ կնքած համաձայնագրերի միջոցով»,- ասել է Թուրքիայի ՊՆ խոսնակ Փինար Քարան։
Մյուս կողմից՝ այնքան էլ միանշանակ չէ Նոտիս Մարիասի այն դիտարկումը, թե Ալեքսանդրուպոլիսի ռազմաբազան հակառուսական հարթակ է դառնալու՝ հաշվի առնելով այն, որ Ռուսաստանը տարբեր առիթներով, իսկ վերջերս նաեւ հոկտեմբերին Մոսկվայում ԱԳ նախարարների մակարդակով իր աջակցությունը հայտնեց Կիպրոսի տարածքային ամբողջականության պահպանման մասով։ Հետեւաբար, չնայած Ռուսաստանի եւ հունական երկու պետությունների միջեւ առկա տարաձայնություններին, Կիպրոսի հակամարտությունը կարող է որոշիչ դեր ունենալ Կիպրոսի եւ Հունաստանի՝ Ռուսաստանի հետ մերձեցման համար։ «Մենք վերահաստատեցինք Ռուսաստանի սկզբունքային դիրքորոշումը՝ հօգուտ Կիպրոսի հիմնախնդրի արդարացի, կենսունակ եւ համապարփակ կարգավորման միջազգային իրավական դաշտի շրջանակներում»,- հոկտեմբերի 22-ին կայացած ասուլիսի ժամանակ հայտարարել էր ՌԴ արտաքին քաղաքական գերատեսչության ղեկավարը։ Ասվածը համարժեք լույսի ներքո է ներկայանում, երբ լրացվում է ավելի վաղ Լավրովի այն գնահատականով, որը հնչել էր Վարոշա քաղաքի մասնակի վերաբացման առիթով, մասնավորապես այն, որ Ռուսաստանն այդ քայլերը համարում է «միակողմանի» եւ «անընդունելի»։
Տարածաշրջանում Հունաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ ուժերի հավասարակշռության փոփոխությունը, թեկուզ` աննշան, այնուամենայնիվ, կարող է զսպել թուրքական չհագեցող ախորժակը։ Թուրքիայի ծավալապաշտական նպատակների սանձումն ինքնըստինքյան դրական ազդակներ կապահովի նաեւ մեզ համար՝ նպաստելով տարածաշրջանում ավելի կայուն եւ խաղաղ միջավայր ձեւավորելու հեռանկարին։ Շղթայական ձեւով այն կզսպի նաեւ «փոքր եղբոր» նկրտումները։
