«Անառակ կնկա գլխին հարիր լաչակ կա»

Արձանագրված է մարդ արարածին բնորոշ հոգեբանական մի երեւույթ՝ ինքնարդարացումը: Բարոյական, առաքինի կինը կարիք չունի եւ կարիք էլ չի զգում ինքն իրեն արդարացնելու այլոց առջեւ: Անբարոյականն է հենց, որ բարոյականություն է խաղում՝ «հարյուր լաչակ» է քաշում գլխին (գլխաշորը՝ իբրեւ ամոթխածության նշան):

Ժողովրդի հավաքական իմաստությունը, ահավասիկ, արձանագրել է այդ երեւույթը եւ մեզ խորհուրդ է տալիս չխաբվել արտաքինին, չենթարկվել խաբուսիկ տպավորությանը. «Անառակ կնկանը լչակավը խափվես վեչ», «Լաչառին օխտը լեչակ կինի», «Անթառամ ծաղկին թոռմել չը կա, անառակին՝ պառավել», «Անառակին տասերկու շապիկ ունի»:

Նմանապես՝ սիրային հաղթանակների մասին շաղակրատող տղամարդը ոչ թե «սեռական հսկա» է, այլ հաստատապես պակասավոր, եթե ոչ՝ արատավոր անձնավորություն: Իր քաջագործություններից անվերջ խոսողը վախկոտի մեկն է, «պարծենկոտ նապաստակ»: Ազնվությունից շարունակ խոսողին առհասարակ չի կարելի վստահել որեւէ բան:

Ռուսներն ասում են՝ ով անվերջ Աստծու անունով է երդվում, նրան վստահել չի կարելի («Кто без числа божится, на того нельзя положиться»): Եվս մեկ ռուսերեն ասացվածք արձանագրում է, թե պարծենկոտը բանի պետք չի լինում («Кто гордится, тот никуда не годится»):

Լինում են իրավիճակներ, երբ անբարոյական կնոջ «գլխին» մեկ ուրիշն է «լաչակ» կապում, այսինքն՝ նրա համար սեփական վարվեցողությունն արդարացնող ցանկալի հիմնավորում տալիս: Ահա թե ինչ է ասում Հակոբ Պարոնյանի կերպարներից մեկն իր սիրուհուն, որից ամուսինն ուզում էր բաժանվել՝ կնոջ անհավատարմության պատճառով. «Անբարոյականության նշույլն անգամ չեմ նշմարեր ես. Աստված մի՛ արասցե, որբոց իրավո՞ւնքն հափշտակած ես, այլոց ժառանգությո՞ւնն կորզած ես, գողությո՞ւ ըրա ես, մա՞րդ սպաննած ես… բնավ երբեք, քավ լիցի… այլ պարզապես էրիկդ չես սիրեր եւ անոր տեղ զիս կը սիրես, այս չէ բոլոր թերությունդ, եթե երբեք կրնա թերություն համարվիլ այսպիսի վարմունք մը» («Պաղտասար աղբար»): Պակաս նախահարձակ չէ հենց տիկինը՝ իր «հարյուր լաչակի» դիրքերից խաբված ամուսնուն ամոթանք տալիս. «Ափսո˜ս, բյուր ափսո˜ս քեզի բարձր դասու ընկերությանց մեջ մտցնելուս համար. կարգված ժամանակդ շենքով շնորհքով բարեւ մը տալ չէիր գիտեր: Ավա˜ղ այն ջանից, զոր դրի վրադ գլուխդ շտկելու, մարդու պես հագվեցնելու համար, ավա˜ղ այն հոգերուն, զոր բարձի քեզի պարել սորվեցնելու համար. կարգված տարիդ շիտկե շիտակ քալել անգամ չէիր գիտեր: Ափսո˜ս, ափսո˜ս իմ զոհողությանցս… հետս կարգվելեդ ի վեր է, որ քիչ մը մարդ ճանչցար…. եւ այսօր, որ քիչ մը մարդու կարգ անցար, ես անառակ եղա, անպատիվ եղա, այնպես չէ՞…»: 

Ահա թե ինչու ըստ արժանվույն գնահատենք 17րդ դարի ֆրանսիացի փիլիսոփա Բլեզ Պասկալի խորհուրդը. «Ուզո՞ւմ եք, որ մարդիկ հավատան ձեր բարեմասնություններին: Մի՛ գովեք դրանք»:

Բայց այս օգտակար խորհուրդը պիտանի չէ «լաչակով» քողարկվողին. այդպիսին հենց շարունակ խոսում է չեղած բարեմասնություններից, ինքն իրեն անվերջ գովաբանում եւ… դրանով իսկ իրեն մատնում:

Վալերի ՄԻՐԶՈՅԱՆ