Օտարազգի թանկ անուններ կան, որոնք նույնքան հոգեհարազատ են մեզ, մեր ինքնությանը եւ նույնքան սիրելի են, որքան մերը՝ սեփականը: Մարդասիրության, արդարության ու խղճի մարմնացումներ են այդպիսի անհատները՝ անկախ իրենց ազգային պատկանելությունից, կրոնից ու դավանանքից: Այդպիսի անունները երբեւէ չեն ջնջվելու մեր ժողովրդի հիշողությունից, եւ մեր երախտագիտության զգացումը՝ հանդեպ նրանց, երբեւէ չի նվազելու: Այդ անուններից է «Մուսա լեռան 40 օրը» հանճարեղ վեպի հեղինակ Ֆրանց Վերֆելը:
Մեզ համար նվիրական անուն դարձած գրողը ծնվել է 1890 թ.՝ ժամանակին ավստրո-հունգարական կայսրությանը պատկանող Բոհեմյա նահանգի Պրահա քաղաքում: Հայրը՝ Ռուդոլֆ Վերֆելը, մեծահարուստ վաճառական էր՝ տեղի գերմանախոս հրեական համայնքի ճանաչված դեմքերից: Ապագա գրողը մտերիմ էր Ֆրանց Կաֆկայի՝ իր ուսումնարանային դասընկերոջ հետ: Բուհական կրթությունն ստացել է Լայպցիգի եւ Համբուրգի համալսարաններում: Զինվորական ծառայության տարիներին՝ 1911-1912 թթ., բանտարկվում է երկրում տիրող ռազմամոլության դեմ ըմբոստ ելույթների համար: Առաջին աշխարհամարտին մասնակցում է որպես ավստրիական բանակի զինվոր, զորացրվելուց հետո մեկնում Լայպցիգ, որպես խմբագիր աշխատանքի անցնում Քութ Վոլֆ հրատարակչությունում:
Ֆրանց Վերֆելն էքսպրեսիոնիզմի վիեննական ուղղության հիմնադիրներից է, Ռիլկեի ու Կրաուսի գաղափարակիցը:
Բանաստեղծությամբ է սկսվում Վերֆելի մուտքը գրական աշխարհ: 1920-30-ականներին նա արդեն բազմաթիվ նովելների, վեպերի ու վիպակների հեղինակ էր, որոնցից հայտնի էին «Վերդին», «Համադասարանցիները», ավելի ուշ՝ «Բերնադետի երգը»: 1933 թ. է լույս աշխարհ գալիս նրա երգերի երգը՝ «Մուսա լեռան 40 օրը» հռչակաբեր վեպը: Այս ստեղծագործության համար հիմք են ծառայել Կիլիկիայի Սուեդիայի շրջանի հայության հերոսական պայքարն ու մաքառումները թուրքական ջարդարարների դեմ, երբ տեղի բարբարոս իշխանությունները ջանում էին ի կատար ածել ոճրագործ կառավարության հրամանը՝ տեղահանել կամ ոչնչացնել հայության մինչեւ վերջին բեկորը նաեւ այստեղ: Հայերը, քաջ գիտակցելով սպասվելիք նախճիրը, վճռում են ըմբոստանալ եւ դիմադրել՝ բարձրանալով անմատչելի Մուսա լեռը: Խելամտորեն կազմակերպված ինքնապաշտպանությունը շարունակվում է 53 օր, հաջողությամբ հետ են մղվում թուրքական արյունռուշտ զորքերի հարձակումները, եւ նրանք, ի վերջո, փրկվում են մահվան երախից…
Վեպը գրելիս Վերֆելն օգտագործել է ականատեսների վկայություններ, լրատվական նյութեր, հասել Եգիպտոս, որտեղ հանգրվանել էին մազապուրծ մուսալեռցիներից շատերը, խորապես ուսումնասիրել մեր ժողովրդի վաղնջական պատմությունը, կրոնն ու մշակույթը: Այս վեպը շռնդալից ապտակ էր հայոց ցեղասպանությունը մոռացության մատնելու մոլուցքով տարվածներին: Այն նաեւ հայոց անկոտրում ոգու ցուցադրման գրական մեծածավալ կտավ էր, որի գույները երբեւէ չեն խունանալու… Ասենք, որ հեռավոր 1934 թ. այս գլուխգործոցային արարումն արժանացել է տարվա լավագույն վեպի միջազգային մրցանակին եւ համարվում է արդարադատ գրողի առանցքային ստեղծագործություններից մեկն ու մեր գրադարակների գանձարանային զարդը: Այն թարգմանվել է շուրջ 20 լեզվով՝ աշխարհին պարզելով հայոց ազատատենչ ու ըմբոստ ոգու նկարագիրը:
Այսօր հավերժորեն մեր երախտագիտությանն արժանի մեծանուն գրողի ծննդյան օրն է, որն ապրեց ընդամենը 55 տարի՝ ԱՄՆ-ի Բեւեռլի Հիլզում հանկարծահաս մահով հրաժեշտ տալով երկրային կյանքին: Նրա աճյունը հանգչում էր այստեղ այնքան ժամանակ, մինչեւ երախտագետ հայերի մի խումբ այն փոխադրում է Վիեննա եւ խոնարհումով հանձնում անմահ գրողի հայրենի սրբազան հողին…
