Հոկտեմբերի 16-ին մեր երկրում նշվում է Հայկական մամուլի օրը։ 1794 թ. հոկտեմբերի 16-ին Հնդկաստանի Մադրաս քաղաքում Հարություն քահանա Շմավոնյանի ձեռամբ տպագրվեց առաջին հայկական ամսագիրը՝ «Ազդարարը»։ Այն գործել է մինչեւ 1796-ի մարտը։ Այդ ընթացքում հրատարակել է 18 համար՝ 965 էջ ընդհանուր ծավալով։ Հայաստանի կառավարության 2004 թ. ապրիլի 22-ի որոշմամբ հոկտեմբերի 16-ը դարձել է «Մամուլի աշխատակիցների օր», որը հետագայում վերանվանվել է «Հայկական մամուլի օր»։
Օրվա առթիվ հոկտեմբերի 16-ին Երեւանում՝ մամուլի տանը՝ «Հայաստան» թերթի խմբագրատանը տեղի ունեցավ «Ազդարարի» մրցանակաբաշխությունը։ Մինչ մրցանակների հանձնումը մամուլի տան մուտքի մոտ՝ «Ազդարարի» հիմնադիր Հ. Շմավոնյանի արձանին տեղի ունեցավ ծաղիկների խոնարհում։ Ներկա էին Հ. Շմավոնյանի քանդակի հեղինակ, ՀՀ ժողովրդական նկարիչ Լեւոն Թոքմաջյանը, ՀՀ ԿԳ նախկին նախարար Սերգո Երիցյանը, Երեւանի Խ. Աբովյանի անվ. մանկավարժական համալսարանի լրագրության բաժնի ուսանողներ, լրագրողներ։
Լ. Թոքմաջյանը պատմեց, թե ինչպես է ծնվել Հ. Շմավոնյանի քանդակի միտքը, որն իրականություն է դարձել 2004 թ.՝ ԿԳ նախարարության եւ Վեհափառ հայրապետի օժանդակությամբ։ Հայ առաջին հրատարակչի քանդակը կերտելու համար քանդակագործը երկար ուսումնասիրել է նրա կենսագրությունը, որն այնքան էլ հարթ չի եղել։ Երեւանում Շմավոնյանի հուշարձանը տեղադրելուց 1 տարի անց Հնդկաստանի Կալկաթա քաղաքի հայկական Սուրբ Նազարեթ եկեղեցու բակում են տեղադրել նրա կիսանդրին։ Հիացմունքով խոսեց այս սրբատան մասին, որի բակում այստեղ գործունեություն ծավալած հոգեւորականների շիրիմներն են։ Սուրբ Նազարեթ եկեղեցին Կալկաթայի Հայկական փողոցում է՝ Բարաբազարի հյուսիսարեւմտյան անկյունում։ Այն համարվում է ամենահին եկեղեցին Կալկաթայում, որտեղ եւս երկու հայկական վանք կա՝ Սուրբ Աստվածածինը եւ Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչը։
Սերգո Երիցյանը համառոտ ներկայացրեց Հարություն Շմավոնյանի կենսագրականը եւ խոսեց «Ազդարարի» մասին։ Հ. Շմավոնյանը ծնվել է 1750 թ. Իրանի Շիրազ քաղաքում, սովորել ծննդավայրում, քահանա ձեռնադրվել Ամենափրկիչ վանքում։ Մինչեւ 1777 թ. պաշտոնավարել է Շիրազում։ 1777-84 թթ. անցել է մենակեցության, ինքնուրույն ուսումնասիրել պարսկերեն եւ արաբերեն, գրականություն։ 1784 թ. որպես ավագ քահանա ուղարկվել է Մադրաս։ Տեղի հայությանը ծանոթացրել է բրուտագործության, ձիթհանության եւ այլ արհեստների գաղտնիքներին։ 1789-ին հիմնադրել է Մադրասի երկրորդ հայկական տպարանը, որտեղ հրատարակել է հայալեզու ութ գիրք։ 1794 թ. լույս է ընծայել հայ առաջին հանդեսը՝ «Ազդարարը»։ Սկզբում հանդեսը տպագրվել է գրաբարով, որն էլ դժգոհություն է առաջացրել իրանահայ եւ հնդկահայ գաղութների ընթերցողների շրջանում։ Ստիպված Շմավոնյանը որոշ նյութեր տպագրել է նրանց խոսվածքներով։ Տպագրել է բազմաբնույթ նյութեր։ 1809-ից տպարանը հանձնել է իր աշակերտներին, ամբողջապես նվիրվել գաղութի հասարակական-լուսավորական կյանքին։ Մահացել է 1824 թ. բրիտանական Հնդկաստանի Չեննայ քաղաքում։
Հայ մամուլի օրվա առթիվ ողջունելով եւ շնորհավորելով ներկաներին՝ «Ազդարարի» գլխավոր խմբագիր Մարտիկ Սարգսյանը մասնավորապես ասաց. «2007 թ. վերջերին Գառնիկ Անանյանի հետ վերահիմնադրեցինք հանդեսը Մադրասում: Այսօր արդեն «Ազդարարը» հրատարակվում է Հայաստանում։ 2010-ից Լեւոն Թոքմաջյանի հետ ստեղծեցինք «Հարություն Շմավոնյան» մրցանակը՝ փոքր մարմարե քանդակներ: Մրցանակը տրվում է ամեն տարի՝ լավագույն լրագրողներին եւ լրատվամիջոցներին…»:
Ընթացքում Երեւանի մանկավարժական համալսարանի ուսանողները ծանոթացան նաեւ «Հայաստան» թերթի (հանդես) պատմությանը։
