«Չգիտեմ ինչու, երբ կարդում եմ Սուրեն Մուրադյանի համով-հոտով գրած բանաստեղծությունները, կարոտում եմ իմ անցած-գնացած մանկությունը, մեր ծաղկոտ սարերը, ամպերի մեջ ծվարած լեռներն ու քարոտ կածանները: Մարդկանց մասին է գրում Սուրեն Մուրադյանը, քաջության, անձնվիրության, ազնվության, ընկերասիրության եւ այլ բարձր հատկանիշների մասին, բայց իմ կարծիքով, այդ ամենի մեջ Լոռվա բնությունն իր մասն ունի, այն չքնաղ երկիրը, ուր աճել եւ ձեւավորվել է այսօրվա շնորհալի բանաստեղծը…»:
Վախթանգ ԱՆԱՆՅԱՆ
Երեկ նրա ծննդյան օրն էր՝ հայ մանկագրության հեքիաթային աշխարհում իր ուրույն աշխարհն ստեղծած գրական մշակի՝ Սուրեն Մուրադյանի ծննդյան օրը: Նրան, որ տեսնում էինք գրեթե ամեն օր: Տեսնում էինք ժպիտը դեմքին, մշտապես իրենից անբաժան թղթապանակը թեւատակին, մանրաքայլ ընթացքով մամուլի շենք ելումուտ անելիս: Նա մեր մանկագրության վերջին մոհիկաններից էր, երգիծաբան, դրամատուրգ, թարգմանիչ ու լրագրող: Եթե թերթելու լինենք այնքա՜ն սիրված «Պիոներ կանչ», «Ավանգարդ» պարբերականների, «Ոզնի» երգիծաթերթի, «Խորհրդային Հայաստան» ամսագրի գրադարանային հավաքածուները, ապա մեջումեջ հանդիպելու ենք նրա՝ մանկանց հոգիները զմայլող բանաստեղծություններին, հրապարակումներին, լրջմիտ հոդվածներին:
Քսաներեք տարեկան էր կախարդիչ Լոռվա Ակներ գյուղում աչքերը բացած բանաստեղծը, երբ ծնվեց նրա անդրանիկ՝ «Առաջին երգը» գիրքը: Այնուհետեւ զարմանալի արագությամբ ու առատությամբ լույս աշխարհ էին գալու մանկագրի՝ թարմ ու նոր ասելիքով մեկը մյուսին գերազանցող հերթական գրքերը՝ կազմելով գրադարակային ամբողջական մի հարստություն՝ 130 անուն գիրք: Դրանցից շատերը թարգմանվելու էին աշխարհի ժողովուրդների 17 լեզուներով, դրանց թվում՝ ռուսերեն, անգլերեն, ֆրանսերեն, ուկրաիներեն, բելառուսերեն, պարսկերեն, լիտվերեն, արաբերեն, վրացերեն, տաջիկերեն, ուդմուրդերեն, ուզբեկերեն: Ամենը չթվարկենք, պարզապես ուրախանանք ու զարմանանք այս իրողությամբ: Եվ բնավ պատահական չէր հայ եւ օտարազգի դասական հեղինակների հիացական արձագանքն ու անթաքույց բարձր գնահատանքի խոսքը բանաստեղծի ստեղծագործության հանդեպ:
Համո Սահյան հանճարեղը գրելու էր. «Սուրեն Մուրադյանը 7-70 տարեկան ընթերցողների տաղանդավոր բանաստեղծն է»: Իր հիացմունքը չէր թաքցնելու Դերենիկ Դեմիրճյանը: Գեւորգ Էմինն արձանագրելու էր. «Սուրեն Մուրադյանը տասնամյակներ շարունակ բանաստեղծություններ, պոեմներ, շուտասելուկներ ու հանելուկներ է գրում մանուկների համար, անընդհատ հանդիպում ու շփվում է նրանց հետ դպրոցներում, գրադարաններում ու ամառային ճամբարներում, եւ երեւի դրա համար էլ նրա հասակակիցները բոլորը փոխվում են, մեծանում, նույնիսկ ծերանում, իսկ նա միշտ նույն Սուրենն է մնում, նույն ժպտադեմ պատանին…»: Հեռվիցհեռու հնչելու էր մեր ժողովրդի եւ գրականության լավագույն բարեկամներից մեկի՝ լիտվացի տաղանդավոր բանաստեղծ Էդուարդաս Մեժելայտիսի ձայնը. «Կորնեյ Չուկովսկուց ու նրա բԺիշկ Այբոլիտից ինչ-որ բան եմ զգում իմ գործընկեր Սուրեն Մուրադյանի մեջ: Նրա մանկական բանաստեղծություններն իսկական վարպետի գործեր են…»: Անմահ Խաչիկ Դաշտենցն էլ նաեւ նրա մարդ-տեսակով էր սքանչանալու, նրա բարձր բարոյականությամբ եւ առաքինի վարքով:
Սուրեն Մուրադյանի 250-ից ավելի բանաստեղծություններ վերածվել են երգերի: Հիշենք հանրահայտ «Ջանըմ, ջանըմ» կատակերգը, մանկական սքանչելի «Թզուկների երգը», «Ինքնահավանը»: Բայց բոլորը թվարկել կլինի՞… Իսկ տասնյակը գերազանցող նրա պիեսները՝ բեմադրված տարբեր տիկնիկային թատրոններում, հեռուստատեսությամբ…
Մեծավաստակ մանկագիրը նաեւ թարգմանիչ էր: Եվ հրաշալի է, որ նրա գրական հունձքն արժանվույնս գնահատվեց հենց իր կենդանության օրոք: Իսկ նա ապրեց ճիշտ 90 տարի: Պատկառելի տարիք՝ գրական պատկառելի ավանդով:
«Իմ աչքի առաջ դու հասունացար,- գրել է Սիլվա Կապուտիկյանը,- դարձար մանուկների ամենափնտրված բանաստեղծը: Իզուր չէ, որ դու մեծ Թումանյանի հողից ես ծնվել: Քո բնավորության ու բանաստեղծությունների մեջ զգում եմ թումանյանական պարզությունն ու անմիջականությունը: Դու հայ մանկաշխարհի սիրված բանաստեղծն ես, մեր գրականության անխոնջ ու անկեղծ նվիրյալը…»:
Ամեն ինչ ասված է:
