«14 տարեկան էի, երբ մեր բարեկամը, որ «ԻԼ-14»-ի հրամանատար էր, մորս խնդրանքով ինձ իր հետ Մոսկվա տարավ: Ճանապարհին, թռիչքի ընթացքում, օդաչուների խցիկում նստած՝ ուշադիր նրա աշխատանքին էի հետեւում, երբ հանկարծ ավտոպիլոտը բարձրացրեց ու դիմեց ինձ՝ նստիր: Ինքնաթիռի ղեկը ձեռքս վերցրի ու անբացատրելի զգացողություն ունեցա. այլեւս չէի ուզում բաց թողնել…»:
Ռուբեն ԵՍԱՅԱՆ
Սովորաբար այսպես է՝ ծնողները նախընտրում են, որ իրենց զավակները գնան հայրական ոտնահետքերով: Շատերն են ականջալուր լինում նման հորդորներին: Իսկ ապագա համբավավոր օդաչուի հայրը եւ մայրը անվանի բժիշկներ էին եւ չէին էլ տարակուսում, որ Ռուբենը նույնպես կդառնա Հիպոկրատի երդվյալ ու լավ մասնագետ: Բայց կար մի հանգամանք՝ դպրոցական տարիքում իրենց որդին հաճախելու էր մայրաքաղաքի աէրոակումբ, իսկ 17 տարեկանում կատարելու իր առաջին թռիչքը: Ասել է, թե վճիռն արդեն կայացված էր՝ կյանքը կապել երկաթաթեւ թռչունների՝ ավիացիայի հետ: Երազում էր ռազմական օդաչու դառնալ, սակայն հետագայում հերոսացման համար նաեւ խաղաղ երկինքն էր նրան ողջունելու: Ամեն դեպքում, ծնողներին չնեղացնելու համար քննություններ տալիս եւ ընդունվում է բժշկական ինստիտուտ՝ քաջ գիտակցելով, որ դա իր տեղը չէ: Եվ կիսամյակի կեսից թողնելով ինստիտուտը՝ գնում իր երազանքի հետեւից:
Ռուսաստանում ավարտելով Սասովյան քաղավիացիայի օդաչուական ուսումնարանը եւ Քաղավիացիայի լենինգրադյան ակադեմիան՝ վերադառնում է հայրենիք, աշխատանքի անցնում ՀՀ քաղավիացիայի վարչությունում՝ որպես օդանավի հրամանատար: Տասներեք տարի աշխատելուց հետո՝ 1980-ին փորձառու օդաչուն գործուղվում է քաղաքացիական պատերազմում հայտնված Անգոլա, որտեղ նրան վստահում են այս երկրի պաշտպանության նախարարի անձնական օդաչուի պարտականությունը: Այդ ընթացքում բազմաթիվ թռիչքներ է կատարում մարտական գործողություններով շիկացած վայրեր: 1983-ին ապստամբները խոցում են նրա ինքնաթիռի աջ շարժիչը, սակայն Եսայանին հաջողվում է այրվող ինքնաթիռը հաջողությամբ օդանավակայան հասցնել: Իսկ այդ թռիչքի ժամանակ ՅԱԿ-40-ում նաեւ կուբացի մասնագետների պատվիրակությունն էր: Սխրանքի համար արժանանում է պետական առաջին պարգեւի՝ «Ժողովուրդների բարեկամության» շքանշանի: Այնուհետեւ երկնային ուղիները Եսայանին բերում են Երեւան, որտեղ եւ նշանակվում է քաղաքացիական ավիացիայի վարչության օդաչուական-շտուրմանական բաժնի պետ: Երկուսուկես տարի այդ պաշտոնում աշխատելուց հետո, իր դիմումի համաձայն, ազատվում է աշխատանքից: Մի քանի օր անց դառնում է նույն կառույցի պետական գիտահետազոտական ինստիտուտի փորձարկող օդաչու: Շուտով դառնում է ավիաջոկատի առաջատար փորձարկողներից մեկը՝ ջոկատի հրամանատարի տեղակալի պաշտոնով: Նրա ձեռքի տակով էին անցնելու ԻԼ-96Ս, ԻԼ-96-300, ԻԼ-114-100, ԻԼ-76-ՄՖ, ԻԼ-96ՄՕ, ԲԵ-200,ՏՈԻ-334, ՏՈԻ-100 մակնիշի ինքնաթիռները: Ռուբեն Եսայանին է վստահվում ուսումնասիրել 1989 թ. Կրասնովոդսկի, Հալեպի, 1996-ին՝ Խաբարովսկի՝ վթարի ենթարկված ՏՈԻ-154 ինքնաթիռների պատճառները: Նրան էր վիճակված մշակել ինքնաթիռների վթարների կանխման բանաձեւեր: 2001-2004 թվականներին նրան էր հանձնարարված փորձարկել Տագանրոգի Բերիեւի անվան ավիացիոն գիտատեխնիկական համալիրում ստեղծված Բ-200 ինքնաթիռը: Դրա փորձարարական շրջաններից մեկն անցկացվել է Հայաստանում եւ իր վարած ինքնաթիռը սահելով Սեւանա լճի մակերեսով, ընդամենը 14 վայրկյանում հավաքել էր 12 տոննա ջուր. այս ինքնաթիռները կոչված էին հրդեհաշիջման համար:
2001 թվական. Եսայանի նախաձեռնությամբ վերսկսվում են ռուսական ինքնաթիռների թռիչքները Հարավային բեւեռ՝ Անտարկտիդայի Նովլազերեւսկայի կայան: Այդ թռիչքների ժամանակ նրա հետ էր հանրաճանաչ եւս մեկ հայ՝ Արթուր Չիլինգարովը: Իսկ 2015 թ. խիզախ օդաչուն դիմում է ռիսկի՝ ծանրաքաշ ԻԼ-76 ինքնաթիռը իջեցնելով վերոնշյալ կայանի հավերժական սառույցների վրա… Սա եւս սխրանք էր, նախադեպը չունեցող վայրէջք:
Ռուսաստանի Դաշնության կառավարությունը բարձր է գնահատում մեր՝ երկինքների ծարավ հայրենակցի ծառայությունները: 1999-ին նրան շնորհվում է ՌԴ վաստակավոր փորձարկող օդաչուի պատվաբեր կոչում, 2006-ին՝ նույն երկրի հերոսի բարձր կոչում: Հպարտանալիք բան է, չէ՞…
Իսկ ինչպիսի՞ն է խաղաղ երկինքների տիրակալը, մարդկային ի՞նչ հատկանիշներ գերադասող կամ իր հոգուն խորթ համարող Ռուբեն Եսայանը: Ծանոթանանք իր մտորումներին. «Տանել չեմ կարողանում այն մարդկանց, ովքեր մի փոքր իրենց կարիերայում բարձրանալով՝ սկսում են աջ ու ձախ հրամայել, ձայնը բարձրացնել ու պարտադրել իրենց կարեւորությունը: Նման մարդկանց հետ ոչ ընկերություն եմ անում, ոչ էլ որեւէ հարաբերություն ունենում: Չեմ սիրում վերամբարձ մարդկանց: Հարգում եմ իրենց մասնագիտությանը հրաշալի տիրապետող, ինքնակատարելագործման ձգտող, բանիմաց ու պարկեշտ անձանց…»:
Այսպիսին է խաղաղ երկինքների ու փորձությունների սովոր, դրանց միջով անցած մեր ժամանակների հերոսը: Նա, որ չգնաց ծնողների հետքերով՝ գերադասելով կանչող ու հրապուրիչ, բայցեւ վտանգավոր ու երբեմն անկանխատեսելի երկնային երթուղիները: Նա, որ ապրում է մեր կողքին՝ մտովի շարունակելով իր թռիչքն անեզր ու կապտաջինջ հորիզոններում…
Երկարակեցություն Ձեզ, հրամանատար:
