Թամարա Խանում. հավանաբար, քչերը գիտեն նրա իսկական ազգանունը՝ Թամարա Արտեմի Պետրոսյան՝ զտարյուն հայուհի, որի ընտանիքը միջինասիական այս հանրապետությունում էր հաստատվել 1905-ին. նրանց մեղադրում էին հեղափոխությանն աջակցելու մեջ: Ֆերգանայում է ծնվել բազմատաղանդ հայուհին՝ պարուհի, երգչուհի, բալետմայստեր, ԽՍՀՄ եւ Ուզբեկստանի ժողովրդական արտիստուհի, այս հանրապետության երաժշտադրամատիկական թատրոնի բալետային ստուդիայի հիմնադիր: Այնքան մեծ էր հայուհու արվեստի հմայքը ու վաստակն այնքան երախտագիտության արժանի, որ ուզբեկ ժողովուրդը գորովանքով նրան Թամարա Խանում անունով էր կնքելու:
Թամարան առաջին անգամ բեմ է բարձրացել 12 տարեկանում: Բարձրացել է ու հասկացել, որ բեմն է լինելու իր ճակատագիրը: Իսկ բեմում փայլելու համար ուսանել էր պետք: Տասնհինգ տարեկանում ընդունվում է Տաշքենդի ռուսական բալետի դպրոց, այնուհետեւ ավարտում Մոսկվայի թատերական ուսումնարանը: Վերադառնալով՝ որպես պարուհի ընդգրկվում է Տաշքենդի երաժշտական-էթնոգրաֆիկ անսամբլի կազմում, զուգահեռաբար ձեռնամուխ լինում տեղի ազգային երգի ու պարի, ինչպես նաեւ Ուզբեկստանի առաջին օպերային թատրոնի հիմնադրմանը: Կարճ ժամանակ անց տաղանդավոր հայուհուն ճանաչում էր ողջ Կենտրոնական Ասիան: Նա երգին, պարարվեստին այնպես էր տիրապետում, որ կարող էր ներկայացնել ցանկացած ժողովրդի կատարողական արվեստը, այդ թվում նաեւ իր արյան հետ խոսող ազգայինը՝ հայկականը:
Միջինասիական երկրներում մեծ ճանաչում ձեռք բերած հայուհուն համերգային հրավառություններ էին սպասվում օտար աշխարհներում. 1935 թ. մասնակցում է Լոնդոնում անցկացվող ազգային պարերի առաջին միջազգային փառատոնին՝ արժանանալով պատվավոր առաջին մրցանակին եւ անձամբ Մեծ Բրիտանիայի թագուհու ձեռքով պարգեւատրվում Ոսկե մեդալով: Շրջագայում է ողջ Եվրոպայով, ելույթներ ունենում Փարիզի, Բեռլինի, Վիեննայի, այլ քաղաքների համերգային լավագույն դահլիճներում: Փառահեղ այս հաղթարշավը, սակայն, խաթարվելու էր երկրորդ աշխարհամարտի բռնկումով: Վերադառնալով Եվրոպայից՝ Թամարա Խանումը որոշում է հավաքել իր խումբն ու ելույթներ ունենալ առաջնագծում: Կնոջ համար սա նախադեպը չունեցող երեւույթ էր: Նման խիզախության եւ ճակատային գծերում տրված հազարից ավելի ելույթների համար նրան ոչ միայն շքանշաններ էին տալու, այլեւ բարձրակարգ վճար: Իսկ երիտասարդ կինն այդ գումարները հատկացնելու էր ռազմամթերք արտադրող գործարաններին՝ այս կերպ իր աջակցությունը բերելով գալիք հաղթանակներին: Տեսանելի էր այդ ամենն ու գնահատանքի արժանի: Եվ սիրված արտիստուհին, կանանց մեջ՝ առաջինը արժանանում է կապիտանի կոչման, նաեւ Ստալինյան հատուկ մեդալի:
ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստուհին թեեւ ապրել ու զարգացրել է ուզբեկական մշակույթը, բայց երբեք չի մոռացել իր արմատների մասին: Նա ոչ միայն հայկական երգեր է հնչեցրել տարբեր բեմերից, այլեւ իր նպաստը բերել 1988 թ. երկրաշարժի աղետյալներին. իր ողջ խնայողություններն ուղարկել է ավերակված Գյումրի՝ ոչինչ չթողնելով անգամ հարազատ դուստրերին, նրանց ընտանիքներին: Իսկ կյանքի վերջին տարիներին, երբ արդեն հիվանդ էր՝ սրդողանքով հետեւել է արցախյան իրադարձություններին՝ տագնապելով, որ գուցե չհասցնի լսել հայոց բաղձալի հաղթանակի լուրը…
Ուզբեկ երախտագետ ժողովուրդը, որ հպարտացել է հայազարմ իր անվանի դուստրով, նրան մեծարել է դեռ կենդանության օրոք՝ տուն-թանգարանի վերածելով նրա ապրած բնակարանը, փողոց անվանակոչել Թամարա Խանումի անունով:
Այսօր էլ նրանք շարունակում են հպարտանալ հայուհի իրեց դուստրով: Իսկ ինչո՞ւ չհպարտանանք նաեւ մենք: Չէ՞ որ հայ գենը աշխարհով մեկ է ցոլացել….
