«Իմ տատը հայուհի էր, սվազցի եւ պահպանում էր իր երկրի ավանդույթները։ Երբ փոքր էի, նա ինձ ձի նվիրեց։ Տարիներ հետո ես Հայաստանում ճամփորդում էի այդ ձիով եւ չէի մոռանում նրա հիշատակը…»:
Հենրի Լինչ
Իռլանդական ազնվական տոհմից սերած անգլիացի հայագետ, աշխարհագետ, ճանապարհորդ, հասարակական-քաղաքական գործիչ Հենրի Լինչը հպարտանում է իր հայկական արմատներով, ինչպես մեզանից շատերը, սիրում Հայաստան աշխարհը, որ նման է երկու կես եղած սրտի՝ «Տաճկահայաստանի» ու «Ռուսահայաստանի», սեր, որ ամեն կերպ ջանաց միացյալ ու ամբողջական տեսնել սիրելի տատի հայրենիքը, ումից էլ ժառանգել էր իր համար հեռակա աշխարհի հանդեպ մեծ սերն ու նրա մի մասնիկը լինելու հպարտությունը… Իսկապես, ինչո՞ւ ենք հպարտանում հայ լինելով, ի՞նչ կա դրա մեջ, ի՞նչ առանձնահատուկ բան, որ շեշտում է մեր ազգային պարծանքը… Արդյոք իմաստ ունի՞ որեւէ ազգի պատկանելությունը, ի՞նչ է դրանից փոխվում մարդու կենսագրությունում…
Որեւէ ազգի պատկանելը ենթադրում է գենետիկորեն կրել տվյալ ազգի համակարգային արժեքները՝ սկսած արմատներից մինչեւ նրա ներկան ու ապագան, լինել նրա տերն ու ծառան… Հայերն ազգասեր են, բայց ոչ երբեք ազգայնամոլ, եւ դա խիստ պատճառաբանված է. լինելով հնագույն մշակութային ժողովուրդ՝ կեցության ու գոյության առհավատչյան հենց մշակույթն է եղել։ Աշխարհում հաստատվելու խնդիրը նվաճողական քաղաքականությունը չէր, սակայն գոյությունը պահպանելու համար հաճախ է ստիպված եղել զենքի դիմելու, եւ հաջողել է ոչ միայն խաղաղ գիտությունների, այլեւ ռազմական ասպարեզում։ Հայերին լավ ուսումնասիրած Հենրի Լինչն այդ մասին հիացմունքով է խոսում. «Այն մարտաձեւը, որով գեներալ Տեր-Ղուկասովը վարեց իր մարտիկներին Թաղիրում 1877 թ. հունիսի 18-ին, երբ ութ զորագնդով կատարելապես խորտակեց իր հակառակորդ Մուհամեդ փաշայի տասներկու գունդը, այն համառ դիմադարձությունը, որով նա կտրեց Մուխթար փաշայի արշավանքի առաջը հունիսի 21-ին Յուշ Քիլիսայում, այն քաջարի նահանջը, որ նա իրականացրեց Ահմադ փաշայի քսաներեք զորագնդի հանդեպ, վերջապես նրա սրարշավ առաջխաղացումը Իգդիրից դեպի Բայազետ եւ այս տեղի ազատագրումը իրեն անհամեմատ գերազանցող երկու թուրքական բանակի ձեռքից՝ արժանի են դարձնում նրան համարելու առաջին կարգի զորապետ»։
Արշակ Տեր-Ղուկասովի նման զորապետների պակաս երբեք չի ունեցել հայ ժողովուրդը. որքան էլ իր խաղաղասեր բնույթին, իր կրթությանն ու մասնագիտությանը, Տեր-Ղուկասովի նման մեր զորավարներից շատերն են ստիպված եղել խաղաղ, ստեղծագործական աշխատանքը փոխարինել զենքով՝ երբեք ատելություն չտածելով որեւէ ազգի հանդեպ։ Հենց սա է հայ ժողովրդի պարծանքը՝ գոյատեւել դաժան աշխարհում եւ չլինել մարդասպան, հենց սա է ամեն հայի իրավունք տալիս պարծենալ իր հայ լինելով, հենց այս հանգամանքն է իռլանդացի Հենրի Լինչին բերել իր հայ տատի հայրենիքը՝ «Տաճկահայաստան» ու «Ռուսահայաստան», որտեղ ճամփորդել է տատի նվիրած ձիով՝ զգալու ոտքի տակի հողը, նրա ցավն ու կարոտը, հասկանալու, ուսումնասիրելու լեզուն ու պատմությունը, ճշտելու աշխարհագրությունը, նրա հանդեպ այլոց վերաբերմունքն ու նրան բաժին ընկած ողբերգական ճակատագիրը եւ պայքարելու հանուն արդարության։
Հայաստան կատարած իր երկու ճամփորդություններից քաղած նյութերի հիման վրա գրած «Հայաստան» աշխատության մեջ, ի թիվս Հայաստանի պատմության, աշխարհագրության, ժողովրդագրության, հայ բանահյուսության վերաբերյալ վիճակագրական նյութերի եւ այլ արժեքավոր տեղեկությունների, Լինչը ջանացել է ցույց տալ նաեւ, որ ցարական եւ թուրքական կառավարությունները հետադիմական քաղաքականություն են վարում Հայաստանում, հալածում հայերին, Հայ եկեղեցին, հայոց լեզուն։ Հետաքրքրված լինելով Հայկական հարցով՝ որպես անգլիական պառլամենտի անդամ, Հենրի Լինչը համարձակորեն քննադատել է արտգործնախարար Է. Գրեյի քաղաքականությունը՝ հանդես գալով հայ ժողովրդի իրավունքների պաշտպանությամբ, իսկ մահից առաջ էլ անգլիական մամուլում հրապարակել «Բաց նամակ»՝ հայկական բարենորոգումների վերաբերյալ։
Հենրի Ֆինիս Բլոս Լինչը ծնվել է 1862թ. ապրիլի 18-ին, Լոնդոնում, վախճանվել 1913 թ. նոյեմբերի 24-ին, Կալեում։
