Ոչ մի արդյունք
Կարդալ ամբողջը
ԱՐԽԻՎ
Հայաստանի Հանրապետություն
Կիրակի, Հուլիսի 6, 2025
  • Հանրապետություն
  • Միջազգային
  • Սոցիում
  • Սփյուռք
  • Հոգեւոր
  • Մշակույթ
  • Այլք
Հայաստանի Հանրապետություն
  • Հանրապետություն
  • Միջազգային
  • Սոցիում
  • Սփյուռք
  • Հոգեւոր
  • Մշակույթ
  • Այլք
Ոչ մի արդյունք
Կարդալ ամբողջը
Հայաստանի Հանրապետություն
Ոչ մի արդյունք
Կարդալ ամբողջը
Գլխավոր Այլք

IPSE DIXIT. Լյուդվիգ ՎԻՏԳԵՆՇԹԱՅՆ

Մայիսի 13, 2023
Այլք
IPSE DIXIT. Լյուդվիգ ՎԻՏԳԵՆՇԹԱՅՆ
2
ԿԻՍՎԵԼ ԵՆ
172
ԴԻՏՈՒՄ
Share on FacebookShare on Twitter

Փիլիսոփայությունը մեկը չէ գիտություններից: («Փիլիսոփայություն» բառը պետք է նշանակի մի բան, որը կանգնած է ոչ թե գիտությունների կողքին, այլ դրանցից վար կամ վեր):

Փիլիսոփայության նպատակը մտքերի տրամաբանական պարզումն է: Փիլիսոփայությունը ուսմունք չէ, այլ գործունեություն: Փիլիսոփայական աշխատանքը, ըստ էության, բաղկացած է բացատրություններից: Փիլիսոփայության արդյունքը ոչ թե «փիլիսոփայական առաջարկությունն» է, այլ առաջարկության առավելագույն հստակությունը: Փիլիսոփայությունը կոչված է պարզ ու հստակ դարձնելու այն մտքերը, որոնք սովորաբար լինում են մշուշապատ եւ հեղհեղուկ:

Հոգեբանությունն ավելի հարազատ չէ փիլիսոփայությանը, քան որեւէ այլ գիտություն: Ճանաչողության տեսությունը հոգեբանության փիլիսոփայությունն է: Մի՞թե նշանային լեզվի իմ ուսումնասիրությունը չի համապատասխանում մտածողական գործընթացի այն ուսումնասիրությությանը, որը փիլիսոփաները համարում էին այդքան էական տրամաբանության փիլիսոփայության համար: Միայն նրանք մեծավ մասամբ խճճվում են ոչ էական հոգեբանական հետազոտությունների մեջ, եւ իմ մեթոդի համար էլ գոյություն ունի նման բնույթի վտանգ:

Փիլիսոփայությունը կոչված է ճշտորոշելու մտածելիի եւ դրանով իսկ անմտածելիի սահմանները: Անմտածելին նա պարտավոր է ներփակել մտածելիի միջոցով: Փիլիսոփայությունը նշում է այն, ինչը չի կարող ասվել, որպեսզի դրա միջոցով պարզորեն ներկայացնի այն, ինչը հնարավոր է ասել: Այն ամենը, ինչն առհասարակ մտածելի է, հնարավոր է հստակորեն մտածել: Այն ամենը, ինչը ենթակա է արտահայտման, հնարավոր է հստակորեն արտահայտել….

Մեզ հարկավոր է հրաժարվել ամեն տեսակի բացատրությունից եւ փոխարինել դա միայն նկարագրությամբ: Ընդ որում` այդ նկարագրությունը ստանում է իր նպատակային նշանակությունը՝ փիլիսոփայական հիմնախնդիրների պար-զաբանման ունակություն: Այդպիսիք, իհարկե, փորձարարական հիմնախնդիրներ չեն, եւ դրանց լուծումն իրականացվում է մեր լեզվի գործառության այնպիսի դիտարկման շրջանակներում, որը հնարավորություն է ընձեռում համարժեք հասկա-նալու այդ գործառությունը՝ ի հեճուկս դրանք թյուր մեկնաբանելու մեր հակվածությանը: Հիմնախնդիրները լուծվում են ոչ թե նոր փորձ ձեռք բերելու ճանապարհով, այլ վաղուց արդեն հայտնի փորձի կարգաբերմամբ: Փիլիսոփայությունը պայքար է ընդդեմ մեր լեզվի միջոցներով մեր ինտելեկտի հմայ-վածության….

Մեր լեզվի ձեւերի թյուր մեկնաբանությամբ առաջացող հիմնախնդիրները խոր բնույթ ունեն. դրանք նույնքան խորն են արմատավորված մեր մեջ, որքան մեր լեզվի ձեւերը, եւ դրանց նշանակությունը նույնքան մեծ է, որքան մեծ է մեզ համար լեզվի կարեւորությունը: Հարց տանք մեզ, թե ինչու է քերականական կատակն ընկալվում որպես խորքային: (Իսկ դա հենց փիլիսոփայական խորությունն է)….

Հնարավոր է մտածել, թե քանի որ փիլիսոփայությունը մեկնաբանում է «փիլիսոփայություն» բառի գործածությունը, ապա պետք է որ լինի յուրատեսակ՝ երկրորդ կարգի փիլիսոփայություն: Բայց բնավ այդպես չէ. նման վիճակն ավելի է համապատասխանում ուղղագրությանը, որը պարտավոր է զբաղվել նաեւ «ուղղագրություն» բառի ճիշտ գրությամբ՝ չվերածվելով ինչ-որ երկրորդ կարգի երեւույթի….

Փիլիսոփայության հանրագումարը բացահայտումն է այս կամ այն անհեթեթությունների եւ այն կոշտուկների, որոնք ստանում է դատողականությունը՝ լեզվի սահմաններին բախվելիս: Հատկապես այս կոշտուկներն էլ հիմք են տալիս մեզ գնահատելու փիլիսոփայական հայտնագործությունների նշանակալիությունը:

Փիլիսոփայական հիմնախնդիրն ունի «Ես փակուղու մեջ եմ» ձեւը: Փիլիսոփայությունը ոչ մի կերպ չի համարձակվում լեզվի իրական գործադրության. վերջին հաշվով, փիլիսոփայությունը միայն կարող է նկարագրել լեզուն: Չէ՞ որ փիլիսոփայությունը ինչ-որ մի հիմնավորում լեզվին չի կարող տալ: Փիլիսոփայությունը ամեն ինչ թողնում է այնպես, ինչպես կա: Եվ մաթեմատիկային էլ փիլիսոփայությունը թողնում է, ինչպիսին որ այն կա. չի կարողանում առաջ մղել մաթեմատիկական ոչ մի բացահայտում: «Մաթեմատիկական տրամաբանության առաջատար հիմնախնդիրը», ինչպես որ մյուսները, մեզ համար մնում է մաթեմատիկական հիմնախնդիր:

Իրերի՝ մեզ համար առավել կարեւոր կողմերը մնում են քողարկված՝ իրենց պարզության եւ առօրեականության պատճառով: (Դրանք չենք նկատում, որովհետեւ մշտապես աչքի առաջ են:) Դրանց ուսումնասիրության իրական հիմքերը բնավ չեն գրավում մարդու ուշադրությունը. մինչեւ որ դրանք նրա աչքին չեն զարնում: Այլ կերպ ասված՝ այն, ինչն առժամանակ չենք նկատում, մեկ անգամ նկատված լինելով, պարզվում է ամենից գրավիչը եւ ուժեղը….

Մեր պնդումների անկանոնությունից եւ անբովանդակությունից հնարավոր է խուսափել միայն պատկերացնելով ասելիքը որպես մոդել, յուրատեսակ չափանիշ, այլ ոչ թե որպես հայտնապես ճիշտ մի գաղափար, որին պարտավոր է համապատասխանել իրականությունը: (Դոգմատիզմ, որին դյուրին տուրք ենք տալիս փիլիսոփայությամբ զբաղվելիս:)….

Մենք չենք պատրաստվում մի ինչ-որ չտեսնված միջոցով մաքրել կամ լրացնել մեր բառերի գործածության կանոնների համակարգը: Քանզի այն հստակությունը, որին մենք ձգտում ենք, իսկն ասած, սպառիչ հստակությունն է: Իսկ դա պարզապես նշանակում է, թե փիլիսոփայական հիմնախնդիրները պետք է բոլորովին վերանան:

Իսկական հայտնագործությունն այն է, որ երբ ցանկանաս, կարող ես ձեռք բերել ընդունակություն՝ դադարել փիլիսոփայելուց:

   Պատրաստել է Վ. ՄԻՐԶՈՅԱՆԸ

Կիսվել1Tweet1Կիսվել
 Հայաստանի Հանրապետություն

 Հայաստանի Հանրապետություն

Նույնատիպ Հոդվածներ

Հետաքրքիր է իմանալ

Հետաքրքրական է

Մայիսի 30, 2023
Պատմության հետագծով

Պատմության հետագծով

Մայիսի 30, 2023

ՀՀ-ում առաջին էքսկուրսիոն քարանձավը հասանելի է այցելուներին

Հետաքրքրական է

Պատմության հետագծով

Իսկ մենք գիտե՞նք մեր «Դոկտոր Մահին»…

Հետաքրքրական է

Պատմության հետագծով

Հաջորդ Հոդվածը
Բացելով պատմության մութ էջերը

Բացելով պատմության մութ էջերը

Եկատերինբուրգում կայացել է «Սվերդլովսկի մարզում Հայաստանի օրեր» նախագծի գալա համերգը

Եկատերինբուրգում կայացել է «Սվերդլովսկի մարզում Հայաստանի օրեր» նախագծի գալա համերգը

Ամենաընթերցվածը

  • Ապրիլի 1-ից՝ գազի նոր սակագներով

    Ապրիլի 1-ից՝ գազի նոր սակագներով

    31 Կիսվել են
    Կիսվել 12 Tweet 8
  • Աղոթքներ ամուսնու համար

    47 Կիսվել են
    Կիսվել 19 Tweet 12
  • Ինչպես հաշվարկել գումարի չափը

    129 Կիսվել են
    Կիսվել 52 Tweet 32
  • Բարի անուն, լուսավոր հետագիծ

    16 Կիսվել են
    Կիսվել 6 Tweet 4
  • Մինասի առասպելի եւ դաժան իրականության արանքում

    5 Կիսվել են
    Կիսվել 2 Tweet 1

Սոցցանցեր

Ցանկ

  • Հանրապետություն
  • Միջազգային
  • Սոցիում
  • Սփյուռք
  • Հոգեւոր
  • Մշակույթ
  • Այլք

Օգտակար Հղումներ

  • Armenpress
  • Armenpress | History
  • Республика Армения
  • Պատմություն
  • Հեղինակներ

Մեր Մասին

Հայաստանի Հանրապետություն՚ օրաթերթը ստեղծվել է 1990 թ.

Ներկայում օրաթերթը հրատարակվում է «Արմենպրես» լրատվական գործակալության կողմից:

 

Հասցե՝ Հայաստանի Հանրապետություն, ք. Երեւան, Արշակունյաց պող. 4, 13-14-րդ հարկեր Հեռ.՝ + (374 10) 52-57-56, Էլ-փոստ՝ [email protected]: Գովազդի համար`+(374 10) 52-69-74, +(374 96) 45-19-38, Էլ-փոստ՝ [email protected]

Ոչ մի արդյունք
Կարդալ ամբողջը
  • Հանրապետություն
  • Միջազգային
  • Սոցիում
  • Սփյուռք
  • Հոգեւոր
  • Մշակույթ
  • Այլք

Հասցե՝ Հայաստանի Հանրապետություն, ք. Երեւան, Արշակունյաց պող. 4, 13-14-րդ հարկեր Հեռ.՝ + (374 10) 52-57-56, Էլ-փոստ՝ [email protected]: Գովազդի համար`+(374 10) 52-69-74, +(374 96) 45-19-38, Էլ-փոստ՝ [email protected]

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Create New Account!

Fill the forms bellow to register

All fields are required. Log In

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist