1914 թ. անմահ Հովհաննես Թումանյանի նախաձեռնությամբ վրաց մայրաքաղաքում սկիզբ դրվեց գեղեցիկ մի տոնախմբության՝ Սայաթնովյան վարդատոնին: Դա իր խորքում ոչ միայն սիրո անզուգական երգչի մեծարման, այլեւ դարավոր բարեկամությամբ իրենց ճակատագրերը միահյուսած հայ եւ վրաց ժողովուրդների անքակտելի մտերմության խորհուրդն ուներ: Եվ երգի ու պոեզիայի տոնը շարունակվեց երկար ու ձիգ տասնամյակներ անընդմեջ՝ բացառությամբ վերջին երկու տարվա, երբ քովիդ կոչված մարդակուլ վարակը ողջ մոլորակն առավ իր աքցանների մեջ: Եվ հիմա, երբ վերստին բաց են ճանապարհները, մայիսյան սիրված տոնով կրկին փառավորվեցին թբիլիսահայությունն ու վրացի սայաթնովապաշտ մեր բարեկամները:
Տոնախմբության նախորդ օրը Թբիլիսիի՝ Հովհաննես Թումանյանի տուն-թանգարանում տեղի ունեցավ ՀԳՄ «Մենք եւ աշխարհը» ծրագրի շրջանակներում լույս տեսած հերթական՝ «Բազմաձայն երկիր Վրաստան» գրքի շնորհանդեսը. մեծարժեք մի ժողովածու, որում ընդգրկված են հայ պոեզիայի ու արձակի մեծանուն դեմքեր՝ Նաղաշ Հովնաթան, Սայաթ-Նովա, Հ. Թումանյան, Ա. Իսահակյան, Դ. Դեմիրճյան, Ա. Այվազյան, ինչպես նաեւ ժամանակակից գրողներ, ովքեր գրել են բարեկամ ժողովրդի ու նրա երկրի մասին: Գիրքը հայ եւ վրացի մտավորականներին ներկայացրեց ՀԳՄ նախագահ, բանաստեղծ Էդվարդ Միլիտոնյանը:
Երախտագիտության եւ դրվատանքի խոսքով հանդես եկավ Վրաստանի գրողների միության նախագահ Մաղվալա Գունաշվիլին: Նա մեծապես արժեւորեց ժողովածուն եւ հավաստիացրեց, որ առաջիկայում «Մերանի» հրատարակչությունն այն կվերահրատարակի վրացերեն: Հայերենին գերազանցապես տիրապետող վրաց բանաստեղծուհին, ի զարմանս եւ հուրախություն ներկաների, հայտնեց, որ ինքը սքանչացած է Նարեկացիով եւ հատվածներ է թարգմանում տիեզերական վարդապետի «Մատյան ողբերգության» պոեմից: Նա կարեւորեց գրականության դերն ու նշանակությունը ժողովուրդների բարեկամության, միմյանց առավելապես ճանաչելու ու մերձենալու գործում: Խոսք ասաց նաեւ բանաստեղծուհի, վերոնշյալ գիրքը լույս ընծայած «Ծիծեռնակ» հրատարակչության տնօրեն Անուշ Վարդանյանը:
Հաջորդ օրվա այգաբացն առավել տոնական էր՝ Սայաթնովյան: Վարդափնջեր Սայաթ-Նովայի խնկելի շիրմին, աշուղական ու ժողովրդական երգեր, բանաստեղծություններ՝ հայերեն եւ վրացերեն:
ՀԳՄ գրողական պատվիրակության ղեկավար Էդվարդ Միլիտոնյանն անդրադարձավ հայ եւ վրաց ժողովուրդների կողմից հավասարապես սիրված երգիչ-բանաստեղծին, նրա դերակատարմանը երկու եղբայրական ժողովուրդների փոխհարաբերություններում: «Շարունակել Սայաթ-Նովայի ավանդները,- ասաց բանաստեղծը,- նշանակում է ամեն տարի մի լավ, բարի գործով նշանավորել հայ եւ վրացի ժողովուրդների բարեկամությունը, ազգային բարի, գեղեցիկ ուղերձներ հղել միմյանց, առավել ամրացնել մեր բարեկամության ու եղբայրության շաղախը…»: Եվ որպես լավ գործի առհավատչյա՝ ներկայացրեց նորընծա գիրքը: Մաղվալա Գունաշվիլին շեշտեց, որ գրողական երկու ընտանիքների միջեւ հաստատված ջերմ կապերը մշտապես տվել են ցանկալի արդյունք՝ թարգմանվել են գրքեր, կազմակերպվել գրական տարաբնույթ միջոցառումներ, փոխադարձ այցեր, հանդիպումներ: Նա անդրադարձավ Էդվարդ Միլիտոնյանի երկարամյա գրական գործունեությանը, նրա ղեկավարությամբ ՀԳՄ գործադրած ջանքերին հայ-վրացական կապերի ամրապնդման գործում: Եվ ի նշան երախտագիտության ու գնահատանքի՝ նրան հանձնեց Վրաստանի գրողների միության «Տիցիան Տաբիձեի» անվան գրական մրցանակը:
Վարդատոնն ավարտվեց, բայց այն չի ունենալու վերջաբան, ինչպես հազարամյա բարեկամությունը երկու բախտակից ժողովուրդների:
