Ոչ մի արդյունք
Կարդալ ամբողջը
ԱՐԽԻՎ
Հայաստանի Հանրապետություն
Շաբաթ, Ապրիլի 1, 2023
  • Հանրապետություն
  • Միջազգային
  • Սոցիում
  • Սփյուռք
  • Հոգեւոր
  • Մշակույթ
  • Այլք
Հայաստանի Հանրապետություն
  • Հանրապետություն
  • Միջազգային
  • Սոցիում
  • Սփյուռք
  • Հոգեւոր
  • Մշակույթ
  • Այլք
Ոչ մի արդյունք
Կարդալ ամբողջը
Հայաստանի Հանրապետություն
Ոչ մի արդյունք
Կարդալ ամբողջը
Գլխավոր Մշակույթ

Թե ինչու գրողը չմոռացավ դիլիջանյան որբանոցը…

Չարենցի «բարի ուշադրությանն» արժանացած Գուրգեն Մահարին

Հունիսի 17, 2022
Մշակույթ
Թե ինչու գրողը չմոռացավ դիլիջանյան որբանոցը…
1
ԿԻՍՎԵԼ ԵՆ
119
ԴԻՏՈՒՄ
Share on FacebookShare on Twitter

«Ինչպես մեծ կարսեցին մի օր գրազարդեց եւ նկարազարդեց իր կորած ծննդավայրը եւ ինչպես նրանից հետո մեծ գորիսեցին բեմ հանեց իր գտնված Կեորեսը, իմ մեծ նախնիների (որոնք միաժամանակ անարժանիս ժամանակակիցները եղան) օրինակով, ես էլ մի վերջին անգամ գրեցի իմ Վանը:

Կուզենայի, որ եթե այս գործում կա գեթ դույզն ինչ կրակ, հասներ այն ընթերցողի սրտին, իսկ իմ չնաշխարհիկ ծննդավայրի այրված այգեստանների ծուխը՝ Աստծո եւ նրա բազում ստեղծածների անզգա միրուքին…»:

Գուրգեն ՄԱՀԱՐԻ

Իսկ քսաներորդ դարասկզբի ո՞ր մի հայ գրողին էր ժպտացել երջանկության աստղը, որ նրան ժպտար՝ Տերյանի՞ն, Չարենցի՞ն, Բակունցի՞ն: Էլ չխոսենք եղեռնազարկ արեւմտահայ մտավորականների՝ Զոհրապի, Վարուժանի, Սիամանթոյի, Սեւակի, մյուս երեւելի դեմքերի ողբերգական ճակատագրերի մասին: Նրանց համեմատ, Գուրգեն Մահարու ճակատագիրը՝ թեեւ դառն ու աննախանձելի, ամեն դեպքում, գլխակեր չի եղել, ինչպես մի քանիսի պարագայում եւս…

Հայոց հնօրյա մայրաքաղաքում է ծնվել բանաստեղծ-վիպասանը, սովորել տեղի «Նորաշեն» եւ «Երեմյան» դպրոցներում: 1915-ի կոտորածների ժամանակ, երբ բորենիները հարձակվում են Վանի վրա, եւ սկսվում է քաղաքի հերոսական ինքնապաշտպանությունը, նրանց ընտանիքը նույնպես ստիպված է լինում հեռանալ: Այդ օրերի մասին է գրողի ինքնակենսագրականի այս հատվածը. «Փոքր էի, երբ կորցրի հորս, մի քիչ ավելի մեծ՝ երբ կորցրի ծննդավայրս: Ծննդավայրիս հետ առմիշտ կորցրի տատիս եւ մորս՝ ժամանակավորապես: Չքացավ քարտեզի վրայից այն, ինչ կոչվում էր Արեւմտյան Հայաստան, եւ մեկուկես միլիոն հայերի արյունից մի անգամ էլ ծաղիկները կարմրեցին, եւ վերջալույսերը արյուն հագան: 1915 թվականին ես Էջմիածին ընկա, հետո Դիլիջան, հետո Երեւան, քաղաքից քաղաք, փողոցից փողոց, մայթից մայթ, որբանոցից որբանոց, մահճակալից մահճակալ…»:

Ութ տարեկան էր, երբ քեռու՝ իբր պատահական արձակված կրակոցից սպանվում է հայրը: Դեպի Արեւելյան Հայաստան գաղթի ճանապարհին այս նույն անիծյալ քեռին լքում է իր ստնտու մորը, քրոջն ու քրոջ ընտանիքին՝ նրանց թողնելով բախտի քմահաճույքին: Իսկ բախտը պատանի Գուրգենին տանելու էր որբանոցից որբանոց, կորցնելու էր մորն ու մյուս հարազատներին, բայց տարիներ անց գտնելու էր նրանց, երբ արդեն ստացել էր բուհական կրթություն:

Տասնհինգ տարեկանում, երբ դեռ որբանոցի սան էր, գրում է առաջին բանաստեղծությունը: Այն տպագրվում է «Աշխատանք» թերթում. «Դիլիջանի երրորդ որբանոց, շատ մեծ պատճառներ ունեմ քեզ չմոռանալու եւ չեմ մոռանա: Ես քեզ չեմ մոռանա թեկուզ այն պատճառով, որ մի գիշեր, երբ բոլոր որբերն օրորվում էին Մորփեոսի գրկում, ես վեր կացա անկողնիցս, հագնվեցի եւ գողի պես դուրս սողացի ննջարանից: Ես զգուշությամբ սերտարան մտա, վառեցի լույսը եւ սեղանի վրա դրի իմ տետրակները: Քիմիական թանաքի բուրմունքը շոյեց իմ ռունգերը, եւ ես, ասես այդ բուրմունքով էլ հարբած, գրեցի իմ առաջին բանաստեղծությունը «Հայրենիք» վերնագրով: Երբ առավոտը բացվեց, որբերից ոչ մեկը տեղյակ չէր, որ գիշերը կատարվել է մի մեծ, շատ մեծ իրադարձություն: Երբ բացվեց առավոտը, ես նայեցի իմ ընկերների վրա, եւ ինձ թվաց, որ ես, եթե ոչ երկու, գոնե մի գլխով բարձր եմ իմ ընկերներից: Եվ այդ հրաշքը կատարվեց ընդամենը մի գիշերվա ընթացքում…»:

Անցնելու էր երկու տարի. «1920 թվականին ես տասնյոթ տարեկան էի, «ապագա խոստացող» բանաստեղծ, արդեն արժանացած մեծ բանաստեղծ Եղիշե Չարենցի բարի ուշադրությանը…»:

Իր տաղանդը որբանոցում հայտնաբերած բանաստեղծը՝ սկսած 1924-ից, հաջորդաբար հրատարակում է «Տիտանիկ», «Երեք ագիտ օպերետ», «Շիրակի ջրանցքը», «Բարդիներ» չափածո եւ արձակ այլ գրքեր: Նրա գրական գործունեությունը, սակայն, ընդհատվում է 1936-ին, երբ անհիմն մեղադրանքով դատապարտվում է 11 տարվա բանտարկության եւ հայտնվում հեռավոր Սիբիրի կալանավայրերում: Հայրենիք է վերադառնում 1947-ին, երբ արդեն մահացել էր մայրը, իսկ կինը հրաժարվել գրողից: Աքսորից վերադառնալուց ուղիղ 444 օր հետո՝ 1949-ին կրկին աքսորվում է Սիբիր՝ որպես անբարեհույս տարր, բայց այս անգամ իբրեւ ազատ աքսորյալ: Այս անգամ թույլատրվում էր կարդալ, գրել, ստեղծագործել: Աշխատում է որպես խոզապահ՝ ժամանակ գտնելով ստեղծելու «Երիտասարդության սեմին» վիպակը: Այս աքսորի ժամանակ էլ ծանոթանում է իր երկրորդ կնոջ՝ լիտվուհի Անտոնինա Պովիլայտիտեի հետ: 1953 թ.՝ հրեշի մահից հետո, Վահրամ Ալազանի, Վաղարշակ Նորենցի, իր կնոջ, ուրիշ շատերի նման արդարացվում է եւ վերադառնում հայրենիք: Եվ հետագա տարիներին ընթերցողին են հասնում Մահարու լավագույն գործերը՝ «Ծաղկած փշալարեր» վիպակ-հուշագրությունը, «Այրվող այգեստաններ» վեպը, «Հնձաններ» բանաստեղծությունների,«Լռության ձայնը» պատմվածքների ժողովածուները: Գրում է նաեւ «Մարդը՝ մարդուն», Կոմիտասին նվիրված «Երգ մահու եւ անմահության» թատերգությունները, «Չարենց նամե», «Այս հմուտ, հանճարեղ լոռեցին», «Վիլյամ Սարոյանի հետ», «Արծիվ Նաիրի», «Վարդան Աճեմյանի հետ», «Ակսելյան քանդակներ» դիմանկարային-հուշագրական գրքերը:

Խաղաղ չեն անցել Մահարու կյանքի վերջին տարիները. «Այրվող այգեստաններ» վեպը լույս տեսնելուց հետո՝ 1966 թ., հեղինակը հակադրվում է վեպը կարդացած վանեցիներին, որոնք նրան մեղադրում են Վանն ու վանեցիներին ծաղրելու մեջ: Նրան սուր քննադատության են ենթարկում նաեւ գրչակից ընկերները: Հոգեկան ծանր ապրումներն ու բանտային տարիներին քայքայված առողջությունը անում են իրենց սեւ գործը: Բուժման նպատակով տեղափոխվում է կնոջ հայրենիք՝ Պալանգա առողջարանային քաղաք, բայց՝ անօգուտ: Գրողի տառապյալ հոգին խաղաղվում է 66 տարեկան հասակում, 1969 թվականին:

«Եթե այս րոպեին ներս մտներ ահեղ եւ ամենակարող Տերը, նստեր իմ դիմաց, մի ծխախոտ վառեր եւ ասեր. -Տալիս եմ քեզ երկրորդ կյանք, գծիր քո երկրորդ կյանքի ուղին օրորոցից մինչեւ գերեզման, ինչպես որ ցանկանաս, եւ կկատարվի քո կամքը… Ինչպե՞ս կուզեիր ապրել:

Ես նրան կպատասխանեի.

-Ճիշտ այնպես, ինչպես ապրեցի»:

Ապրեց Գուրգեն Մահարի տառապած գրողն իր այվող այգեստանների կսկիծն ու ցավը սրտում, կեղեքվեց հոգին սիբիրյան դաժանավայրերում, տարավ իր հանճարեղ գրքի «պարգեւած» դավադիր խռովքն ու մորմոքը՝ սերունդներին ժառանգելով իր գրի լույսն ու անմահությունը:

Հակոբ ՍՐԱՊՅԱՆ

Թեգեր: Գուրգեն ՄԱՀԱՐԻգրող
ԿիսվելTweetԿիսվել
Հակոբ Սրապյան

Հակոբ Սրապյան

Բանաստեղծ, լրագրող, մանկավարժ: Աշխատել է «Խորհրդային Հայաստան» պաշտոնաթերթի մշակույթի բաժնում, այնուհետև վարել նույն թերթի՝ վերանվանված «Հայաստանի» մշակույթի բաժինը շուրջ երկու տասնամյակ: Երկար տարիներ խմբագրել է հայրենակցական «Ձայն վիրահայոց» և համալսարանական §Նոր Գլաձոր¦ թերթերը: Հեղինակ է 8 բանաստեղծական և մեկ արձակ գրքերի: Պարգևատրվել է ՀՀ մշակույթի նախարարության Ոսկե և Հայաստանի գրողների միության «Գրական վաստակի համար» մեդալներով: ՀԳՄ և Հայաստանի Ժուռնալիստների միության անդամ է: Վերջին երեք տարիներին հայոց լեզվի և գրականության ուսուցիչ է աշխատել Հնդկաստանի Կալկաթա քաղաքի 200-ամյա Հայոց մարդասիրական ճեմարանում:

Նույնատիպ Հոդվածներ

Ձայների աշխարհի ու մոգական փայտիկի հրաշագործ տիրակալը

Ձայների աշխարհի ու մոգական փայտիկի հրաշագործ տիրակալը

Մարտի 31, 2023
Հովհաննես Թումանյանի սիրտը

Հովհաննես Թումանյանի սիրտը

Մարտի 31, 2023

Մեծ գրողի արժանավոր զավակը

Ավերված, բայց՝ վկայող ու ներկայացնող

Հայ օպերային երգարվեստի ադամանդը

Նուրբ հզորության ելեւէջները

Գիրք, որի էջերում արեւելքի լույսն է ու ջերմությունը

Հպարտ ենք ձեզնով

Հաջորդ Հոդվածը
Արեւմուտքի համար «գնդակը» Ուկրաինայի դաշտում է

Արեւմուտքի համար «գնդակը» Ուկրաինայի դաշտում է

Թբիլիսին սպառնում է բացահայտել ողջ ճշմարտությունը

Թբիլիսին սպառնում է բացահայտել ողջ ճշմարտությունը

Ամենաընթերցվածը

  • Հայաստանին օգնությունը բարեգործություն չէ

    Հայաստանին օգնությունը բարեգործություն չէ

    1 Կիսվել են
    Կիսվել 0 Tweet 0
  • Արեւմուտքի եւ Ռուսաստանի համագործակցության ամենահարմար տարածաշրջանը Հայաստանն է

    1 Կիսվել են
    Կիսվել 0 Tweet 0
  • Ինչ իրավունքներ ունեն հղիներն ու մինչեւ 3 տարեկան երեխա խնամող աշխատողները

    74 Կիսվել են
    Կիսվել 30 Tweet 19
  • «Երեւանի ՋԷԿ»-60

    0 Կիսվել են
    Կիսվել 0 Tweet 0
  • Ռազմական սպառնալիքի ներքո երկխոսություն չի կարող ծավալվել

    0 Կիսվել են
    Կիսվել 0 Tweet 0

Սոցցանցեր

Ցանկ

  • Հանրապետություն
  • Միջազգային
  • Սոցիում
  • Սփյուռք
  • Հոգեւոր
  • Մշակույթ
  • Այլք

Օգտակար Հղումներ

  • Armenpress
  • Armenpress | History
  • Республика Армения
  • Պատմություն
  • Հեղինակներ

Մեր Մասին

Հայաստանի Հանրապետություն՚ օրաթերթը ստեղծվել է 1990 թ.

Ներկայում օրաթերթը հրատարակվում է «Արմենպրես» լրատվական գործակալության կողմից:

 

Հասցե՝ Հայաստանի Հանրապետություն, ք. Երեւան, Արշակունյաց պող. 4, 13-14-րդ հարկեր Հեռ.՝ + (374 10) 52-57-56, Էլ-փոստ՝ [email protected]: Գովազդի համար`+(374 10) 52-69-74, +(374 96) 45-19-38, Էլ-փոստ՝ [email protected]

Ոչ մի արդյունք
Կարդալ ամբողջը
  • Հանրապետություն
  • Միջազգային
  • Սոցիում
  • Սփյուռք
  • Հոգեւոր
  • Մշակույթ
  • Այլք

Հասցե՝ Հայաստանի Հանրապետություն, ք. Երեւան, Արշակունյաց պող. 4, 13-14-րդ հարկեր Հեռ.՝ + (374 10) 52-57-56, Էլ-փոստ՝ [email protected]: Գովազդի համար`+(374 10) 52-69-74, +(374 96) 45-19-38, Էլ-փոստ՝ [email protected]

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Create New Account!

Fill the forms bellow to register

All fields are required. Log In

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist