Հայերն անպայման վերադառնալո՛ւ են Շուշի

Սկիզբը՝ նախորդիվ

Զանվածաբար ոչնչացվում են Շուշիում ծնված-մեծացած հայերի հուշարձանները: Մինչդեռ այդ հայերն իրենց գործունեությամբ ոչ միայն փառավորել են Շուշին ու Արցախը, այլեւ, կարելի է ասել, ողջ աշխարհին են փառք ու պատիվ բերել: Նշեմ ընդամենը մի քանի փաստ: Այսպես՝ 2021 թ. ադրբեջանցի վանդալները հեռուստա- եւ տեսախցիկների առջեւ հպարտորեն քանդում էին խորհրդային անվանի պետական եւ կուսակցական գործչի, ԽՍՀՄ ռազմարդյունաբերական համալիրի ստեղծողներից մեկի՝ ԽՍՀՄ սեւ մետալուրգիայի նախարար, Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս Հովհաննես Թեւոսյանի (1902-1958) արձանը:

Նույն ճակատագրին է արժանացել առասպելական ռազմաօդաչու, ծովային գրոհային, Անդրկովկասում միակ Խորհրդային Միության կրկնակի հերոս Նելսոն Ստեփանյանի (1913-1944) արձանը:

Ի դեպ, այստեղ հարկ է մատնանշել այն առանձնակի ցինիզմը, որով Ադրբեջանն առ այսօր Հովհաննես Թեւոսյանին եւ Նելսոն Ստեփանյանին հպարտորեն ներկայացնում է «Ադրբեջանական ԽՍՀ-ից հերոսների» ընդհանուր ցուցակում…

Կցանկանայի նշել Շուշիում ծնված եւս մի քանիսի անունները, ովքեր փառաբանել են իրենց հայրենի քաղաքը, սակայն Բաքվի վարչակարգի տարօրինակ քմահաճույքով «ջնջվել են պատմությունից»՝ Արցախի հոգեւոր մայրաքաղաքում հայկական տարրի գերակայությունը մոռացության մատնելու նպատակով…

Առասպելական զորավար, ռուսական բանակի գեներալ-լեյտենանտ Իվան Դավթի Լազարեւ (1820-1879), ով Ռուսաստանի համար Կարսն է գրավել 1877-1878 թթ. ռուս-թուրքական պատերազմի ժամանակ:

«Գեներալ-ադյուտանտ Իվան Դավթի Լազարեւն այն ականավոր գործիչներից էր, ովքեր ակամա իրենց վրա են սեւեռում ժամանակակիցների ուշադրությունը, իսկ այնուհետ փոխանցում իրենց անունները պատմությանը, որպեսզի օրինակ դառնան գալիք սերունդների համար»,- այսպես է գրել Լազարեւի մասին ռուս անվանի զորապետ եւ պատմաբան Վասիլի Պոտտոն:

Մ. Յու. Լերմոնտովի մորաքրոջ եղբայր եւ մերձավոր բարեկամ, Շուշիի գավառապետ Ակիմ Պավելի Շան-Գիրեյ (1818-1883):

Օրգանական քիմիայի անվանի մասնագետ Նիկոլայ Զինին (1812-1880): Նա 1868 թ. Դ. Ի. Մենդելեեւի հետ միասին ստեղծեց Ռուս քիմիական կազմակերպությունը եւ մինչեւ 1878 թ. եղել է դրա նախագահը: