«Հայ թատրոնի պատմության մեջ շատ հետաքրքիր շրջան կա, որը կոչվում է Աճեմյանական նամուսի շրջան: Եթե այդ շրջանի մեջ ասում ենք Խորեն Աբրահամյան, Մհեր Մկրտչյան, Սոս Սարգսյան, Նորայր Գեւորգյան, Վլադիմիր Աբաջյան, Գեւորգ Չեպչյան, Շահում Ղազարյան, Հեղինե Մուրադյան, Հեղինե Հովհաննիսյան, Սիրանուշ Ավետիսյան եւ, իհարկե, Շպանիկը՝ այդ հզոր Ջրվեժը՝ Լյուսյա Հովհաննիսյան… Այս անունները, իրավացիորեն, երեք տասնամյակ քաշեցին հայ թատրոնի լուծը: Եվ քաշեցին պատվով: Լյուսյան այդ առաջիններից էր՝ այդ բոլորի հետ միասին: Նա Սունդուկյան թատրոնի հեքիաթի ստեղծողներից էր եւ արժանիորեն այդ հեքիաթը վայելողներից…»:
Երվանդ ՂԱԶԱՆՉՅԱՆ
Ժողովրդական դերասանուհու ծննդավայրը Դոնեցկ քաղաքն է: Թե ինչպես կդասավորվեր նրա ճակատագիրը օտար միջավայրում, եթե 1943-ին ընտանիքով չվերադառնային հայրենիք, եթե տասնյոթ տարեկանում չթակեր իր համար սրբության սրբոց մայր թատրոնի դուռը եւ իր թավ, հմայիչ ու զորեղ ձայնով չհմայեր մեծ ճանաչում ունեցող, հանդիսատեսի անխառն սերը վայելող Հասմիկին: Ով իմանա, թե վերադարձի ավետիսը չհնչելու դեպքում չէր դառնա սովորական մի տնտեսուհի կամ չէր ընտրի սովորական ինչ-որ մասնագիտություն, ինչպես հազարավորները: Բայց ճակատագիրն այլ կերպ էր տնօրինելու. նրան զարդարելու էր հմայիչ դերասանուհու լուսապսակով, իսկ կյանքը կապելու հայ դերասանական արվեստի սյուներից մեկի՝ տաղանդավոր Խորեն Աբրահամյանի հետ՝ սլացք տալով նրա թռիչքներին…
Դերասանական բնատուր շնորհը երաշխիք էր, որպեսզի Լյուսյա Հովհաննիսյանը գեղարվեստաթատերական ինստիտուտն ավարտելուց անմիջապես հետո անդամագրվեր մայրաքաղաքի մայր թատրոնի՝ պատկառազդու դեմքերով շողացող կոլեկտիվին՝ Վահրամ Փափազյան, Հրաչյա Ներսիսյան, Գուրգեն Ջանիբեկյան, Վաղարշ Վաղարշյան, գլխավոր դերեր կերպավորեր նրանց խաղընկերությամբ: Կայացման ճանապարհին կարեւոր դերակատարում էին ունենալու այդ ժամանակների իրենց բաժին փառքը վայելող դերասանուհիներ Օլգա Գուլազյանը, Հասմիկը: Իսկ ինքը պատվով ու արժանապատվությամբ էր կանգնելու մեծերի կողքին, սովորելու էր նրանցից, ինքն էլ էր մեծանալու եւ, ի վերջո, դառնալու այն դերասանուհիներից, ովքեր «թելադրում» էին սունդուկյանական թատրոնի կյանքը ու այն շքեղացնում յուրովի: Հայկական թատրոնի կախարդի՝ Վահրամ Փափազյանի հետ խաղալու էր Շեքսպիրի «Լիր արքա»-ում՝ Ռեգանտ, «Օթելլո»-ում՝ Էմիլյա, «Կորիոլան»-ում՝ Վոլումնիա, «Արա Գեղեցիկ»-ում՝ Շամիրամ, Լեւ Տոլստոյի «Կենդանի դիակ»-ում՝ Մաշա, Շիրվանզադեի «Նամուս»-ում՝ Շուշանիկ, Գ. Հարությունյանի «Ղազարը գնում է պատերազմ»-ում՝ Հայաստան, Սունդուկյանի «Պեպո»-ում՝ Էփեմիա, «Քանդած օջախ»-ում՝ Քալի, Ա. Աղասարյանի «Փրկեցեք մեր հոգիներ»-ում՝ Մայր: Դասական այս ներկայացումների ցանկը կարելի է շարունակել: Շարունակել նաեւ մեծանուն այն դերասանների ցանկը, որոնց հետ նույնպես փայլել է իր կերպավորումներում՝ Խորեն Աբրահամյան, Սոս Սարգսյան, Մհեր Մկրտչյան, Վարդուհի Վարդերեսյան, հայ բեմարվեստում իրենց անշփոթելի ձեռագիրն ու անուրանալի վաստակը թողած անզուգական այլ դերասաններ: Իսկ ավելի կրտսեր տարիքի դերասանները սովորելու բան ունեին արդեն իրենից: Նա իր կերպավորումներով վաստակել էր ակամա սովորեցնողի իրավունքը:
Գալով կինոյին՝ վերհիշենք իր խոսքերը. «Անկեղծ ասած՝ կինոն երբեք իմ սերը չի եղել: Իմ ամենամեծ սրբությունը թատրոնն է»: Ու թեեւ այդպես, այդուհանդերձ, Լյուսյա Հովհաննիսյանի կինոդերերով նույնպես անհնարին է չսքանչանալ: Հիշենք հիմա էլ «օրումեջ» ցուցադրվող ֆիլմը՝ «Խոշոր շահումը» եւ շարունակենք՝ «Օտար խաղեր», «Թռիչքն սկսվում է երկրից», «Նորից ամառ եկավ», «Արեւիկ», «Հրդեհ», «Հուսո աստղ»… Կինոնկարներ, որոնցից մի քանիսը այդպես էլ չեն «ծերանում»… Չեն ծերանում՝ շնորհիվ նաեւ իր հմայիչ արվեստով Պետական մրցանակի արժանացած ժողովրդական դերասանուհու՝ Լյուսյա Հովհաննիսյան հոգեհարազատ անունով…
Հակոբ ՍՐԱՊՅԱՆ
