Մայրաքաղաք Երեւանին ամենամոտ սահմանային կետում՝ Երասխի հարակից դիրքերում սադրանքներ հրահրելն ունի երեք նպատակ: Դրանցից առաջինով Բաքուն ցանկանում է Հայաստանի վրա ճնշումներ գործադրել՝ իրեն ձեռնտու դրույթներով խաղաղության պայմանագիր ստորագրելու համար: Այս դեպքում Ալիեւը համառորեն չի կարողանում հասկանալ, որ ռազմատենչությամբ եւ ուժի դիրքերից խոսելով՝ երկրների միջեւ երկարատեւ խաղաղության համաձայնագրի ստորագրման հնարավոր չէ հասնել, առավել եւս, որ հայկական կողմն ունի սադրանքներին անհամարժեք կոշտ պատասխանելու բոլոր ռեսուրսները եւ իրավունքը: Պետք է արձանագրել, որ Երասխի դեպքերը հաջորդեցին Ալիեւի այն հայտարարությանը, ըստ որի՝ ոչ պաշտոնական աղբյուրներից տեղեկություն է ստացել, որ Հայաստանը չի պատրաստվում իրենց հետ խաղաղության մեծ պայմանագիր կնքել:
Հայաստանի սահմանային միջադեպերը միջազգային հանրությունը դիտարկում է որակապես այլ հարթության վրա: Եթե Արցախի Հանրապետության շուրջ ընթացող հակամարտությունում առկա էր չկարգավորված խնդրի՝ վերջինիս կարգավիճակի հարցը, ապա Հայաստանի դեպքում խոսքը միջազգայնորեն ճանաչված ինքնիշխան միավորի սահմանների անձեռնմխելիության մասին է: Ասվածի համատեքստում լիովին օրինաչափ էր, որ սահմանային միջադեպին անմիջապես արձագանքեց Հայաստանում Ֆրանսիայի դեսպան Ժոնաթան Լաքոթը: ՀՀ սահմանների պաշտպանության հարցում ասելիք ունեն նաեւ ՌԴ-ն եւ ՀԱՊԿ-ն:
Սահմանային բախումների երկրորդ նպատակը հայ ժողովրդի եւ միջազգային հանրության ուշադրության շեղումն է Արցախի բուն խնդրից: Բաքուն նման մարտավարությամբ փորձում է իմիտացիա ստեղծել, թե Արցախի հարց այլեւս չկա, այլ կան Հայաստանի եւ Ադրբեջանի սահմանազատման ու տարածաշրջանային հաղորդակցության ուղիների բացման խնդիրներ: Այս մարտավարությունն աչք է ծակում իր պարզունակությամբ:
Պաշտոնական Բաքվի հետապնդած երրորդ նպատակը Հայաստանի սահմանամերձ գյուղերի բնակիչների շրջանում վախի եւ լարվածության մթնոլորտի ձեւավորումն է: Ադրբեջանի առաջնորդը հայտարարել էր, որ իրենք վերադառնալու են խորհրդային տարիներին Հայաստանում հաստատած իրենց բնակավայրերը: Այստեղ պետք է արձանագրել, որ դա թուրքական զավթողական քաղաքականության հիմնական գործիքն է եղել բոլոր ժամանակներում, երբ բնակություն հաստատելով որեւէ տարածքում եւ ժամանակի ընթացքում բարձր աճի շնորհիվ բնակչության զգալի մաս կազմելով տեղաբնակների համեմատությամբ՝ հայտարարում էին, որ այդ տարածքները թուրքական «պատմական» տարածքներ են: Ադրբեջանի՝ ծավալվելու վերոնշյալ քաղաքականությանը լուրջ հարված հասցվեց նախորդ դարի 90-ականներին՝ վերջինիս հրահրած հակամարտության արդյունքում, երբ Հայաստանի եւ Արցախի տարածքից հեռացան եկվոր ազերիները: Ճիշտ է՝ հակամարտության հետեւանքով իր պատմական բնօրրանից ստիպված էր հեռանալ նաեւ Դաշտային Ղարաբաղի, Բաքվի եւ Սումգայիթի հայ բնակչությունը, սակայն, ընդհանուր առմամբ, այն լուրջ հարված էր թուրքական ծավալապաշտությանը:
Այսպիսով Ադրբեջանը փորձում է, ուժի դիրքերից խոսելով, խաղաղություն պարտադրել՝ անտեսելով հակամարտության բուն պատճառները, իսկ դրանք իր հազարամյա բնօրրանում հայ ժողովրդի ապրելու իրավունքը խախտելու ադրբեջանաթուրքական գործողություններն են: Հիմնահարցերից գլխավորն Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման հիմնարար սկզբունքի իրացումն է: Այն կարող է լուծվել միայն քաղաքական բանակցությունների միջոցով, իսկ ռազմական ճանապարհով լուծման փորձերը որոշակի ժամանակահատված հետո անխուսափելիորեն հանգեցնելու են համարժեք պատասխանի: Իսկ հայ ժողովրդի պատմությունը ցույց է տալիս, որ թե՛ Ադրբեջանը, թե՛ Թուրքիան հասկանում են միայն անհամարժեք կոշտ պատասխանի լեզուն:
Արմեն ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ
