Մենաշնորհի ու վերջաբանի միջեւ բնական թեքումը մենաշնորհի՛ն տեր կանգնելն է

Ինչպիսի՞ հայրենիք կունենանք վաղը։

Այս հարցի պատասխանը հստակ տրվել է։ «Ինչպիսին որ կառուցվում է այսօր մեր մտքի եւ հոգու մեջ։ Երբ որ մեր սիրտը եւ ուղեղը լցնողը ապառաժահիմն ու հաղթական հայրենիքի գաղափարն է, վաղվա Հայաստանը չի կարող ավազահիմն, ապազոր եւ դժբախտ լինել։ Ազգերն ունեցել են, ունեն ու պիտի ունենան իրենց արժանի ճակատագիրը։ Արի եւ հայրենապաշտ, որ ասել է՝ հզոր, ահա՛ անկախության արժանի ժողովուրդը։ …Բայց կան, դեռ կան որոշ տարրեր մեզանում, միամիտ, «հիմա՛ր սրբության աստիճան», որ կարծում են, թե կարելի է եւ՛ ազգ կոչվել, եւ՛ քաղաքական մուրացիկ մնալ, թե կարելի է մուրալ անգամ պետականորեն անկախ ապրելու իրավունքը։ Սրանք կուզեին, որ աշխարհի ուժեղները եւ՛ շնորհ անեին իրենց, եւ՛ պաշտպանեին այդ շնորհը արտաքին վտանգից։ Սրանք դժբախտություն ունեն ուժեղ համարելու հայությունից զատ բոլորին, բոլոր ժողովուրդներին։ Չեն հասկանում, թե հզորությունն ու տկարությունը հարաբերական հասկացողություններ են, թե ժողովուրդներից եւ ոչ մեկն է առանձին բացարձակորեն ուժեղ, ինչպես եւ ոչ մեկն է նույն ձեւով ամենաթույլը։ … Քաղաքականության մեջ պարտվում, ձախողում են այն ժողովուրդները, որոնք չունեն որոշ եւ հստակ նպատակ, կամ երբ ունեցածը խստորեն ազգային չէ»։

Մեր օրերի, հե՛նց այսօրվա ու հե՛նց այս պահի՝ ոսկերչական ճշգտությամբ պատկեր, որ տվել է ռազմաքաղաքական ու պետական հզոր գործիչ, իմաստասեր Գարեգին Նժդեհը (1927 թ. առաջին անգամ Սալոնիկում հրատարակված «Որդիների պայքարը հայրերի դեմ» աշխատություն)։ Աշխարհի զարգացման տրամաբանությունն այնքան կուռ անփոփոխ է մնացել, որ դարեր անց էլ ոչինչ չի փոխվում։

Եվ այդ տրամաբանությունը հուշում է, որ երբ հիմար կկուն մի ձագին տալով՝ փորձում է փրկել մյուս ձագերին ու բույնը, կորցնում է ամեն ինչ, որովհետեւ աղվեսի ախորժակն ուտելիս բացվում է։ Գազաններն աղվեսի կողմն են, որովհետեւ նրանց ախորժակն էլ է գրգռված։ Պարզապես բնության օրենքն ավելի ճշմարտախոս է, եւ գազանները երկակի ստանդարտներով խաղաղության կոչեր չեն անում։ Կկուն մեղավոր է, որովհետեւ թույլ է։ Հիմա մենք կկու չե՛նք։ Ողղակի մեզ ներարկել են կկու զգալու թույնը։ Բայց օրգանիզմը հիանալի ինքնաբուժիչ հատկություններ ունի, եթե հոգին ճիշտ է «աշխատում»։ Գործի՛ դնենք մեր մտքի ու հոգու ուժը։

Այդ աշխարհ կոչվածի տրամաբանությունը հստակեցնում է, որ թուրք-ադրբեջանական տանդեմը միշտ սպառնալիք է հայրենիքի համար. երեկ՝ Արցախում, այսօր՝ Հայաստանում, պատերազմի ընթացքում՝ զոհեր, պատերազմից իբր հետո՝ էլի զոհեր։ Արցախը մեր հայրենիքի անվտանգության համակարգի պինդ, ամբողջական հենակ ողն էր։ Մտածեցինք՝ այդ ամբողջական հենակից հետո թեկուզ ծուռ-ծուռ կքայլե՞նք։ Ո՛չ, որովհետեւ թշնամին ող առ ող ջարդել է ուզում մեր մեջքը։ Մայիսից ապօրինաբար ներխուժել է ՀՀ ինքնիշխան տարածք, պահանջներ է դնում։ Ինչպե՞ս է համարձակվում։ Որովհետեւ մեզ լավ է ճանաչում, գիտի, որ ոտքի կանգնեցինք, սատկացնելու ենք։ Եվ թշնամին խնդիր ունի՝ թույլ չտալ մեզ ոտքի կանգնելու։ Ուզում է ծնկած պահել, որովհետեւ ինքն ուժեղանում է մե՛ր վախից։ Էյֆորիայի մեջ լողացող թշնամին մոռացել է, որ ոտքի կանգնելու համար մենք հաճախ ծնկած տեղից էլ ենք խփել։

Ու այդ աշխարհ հորջորջյալի տրամաբանությունը ցույց է տալիս, որ խաղաղություն չի լինելու: Եթե լինի, ապա պիտի պարտադրենք մենք։ Մե՛նք։ Որովհետեւ թշնամու խոստացած խաղաղությունը Գեղարքունիքի հատվածում երեկ մեր զոհերն էին։ Թշնամու խոստացած խաղաղությունը «միջանցքն» է, որին մենք համառորեն «ճանապարհ» անունն ենք տալիս։ Թշնամին, այնուամենայնիվ, պարբերաբար հստակեցնում է՝ «միջանցք»։ Մենք մեր ցավից կռացած՝ չենք ուզում լսել. «միջանցքը» «ճանապարհ» ենք տեսնում։ Ադրբեջանի խորհրդարանի խոսնակ Սաբիհա Գաֆարովան հայտարարում է, թե «Զանգեզուրի միջանցքը նոր միջանցք կդառնա եղբայրական Պակիստանից Թուրքիա եւ Ադրբեջան»: Եվ դա հայտարարում է երեք երկրների խորհրդարանների խոսնակների հանդիպման ժամանակ: Թշնամին հոգեբանական գրոհ է սկսում նաեւ, մենք գրոհվում ենք։ Բայց մեր գենոմի խորհրդանշումը արծվի տիրույթում է, ոչ թե կկվի։ Իսկ արծիվները, ինչքան էլ վիրավոր, մշտապես օգտվում են զարկի՛ իրավունքից, ո՛չ թե զարկվելու։

Աշխարհ անվանյալի տրամաբանությունը դաջում է՝ հաղթանակը ուժեղների՛ մենաշնորհն է, վախճանը՝ թույլերի վերջաբանը։ Այստեղ միակ իրավունքը, որ չունենք, ընտրության իրավունքն է։ Որովհետեւ մենաշնորհի ու վերջաբանի միջեւ բնական թեքումը մենաշնորհի՛ն տեր կանգնելն է։