Ռուսաստանի հացթուխների միությունը (RSP) հայտնում է, որ հացի արտադրության սուբսիդավորման ծրագիրը, որն ընդունվել է 2022 թ. մարտին, չի համապատասխանում ճգնաժամի պայմաններին, ինչը հանգեցրել է ձեռնարկությունների ծախսերի կտրուկ աճին։ Այս մասին հունիսի 15-ին հրապարակում է արել «Կոմերսանտը»։
Լրատվության նույն աղբյուրը հայտնում է նաեւ, որ RSP-ն դիմել է Պետդումա՝ սուբսիդիայի չափը 2.5 ռուբլուց ավելացնելու խնդրանքով։ Խոսքը մինչեւ 7.5 ռուբլի 1 կգ-ի դիմաց ավելացնելու մասին է, որ կտարածվի ավելի լայն տեսականու վրա։ Փորձագետները կասկածում են, սակայն, որ նույնիսկ սուբսիդավորման չափի բարձրացումն արդյունավետ կլինի կամ կլուծի խնդիրը։ «Կոմերսանտը» ծանոթացել է ՌԴ Պետդումայի ագրարային հարցերի հանձնաժողովի փոխնախագահին ուղղված դիմումին՝ հացաբուլկեղենի ձեռնարկությունների սուբսիդավորման կանոնները փոխելու խնդրանքով։ Ինչպես նշվում է մայիսի 30-ի նամակում, սուբսիդավորման գումարը 2.5 ռուբլի է, որը հաստատվել է կառավարության կողմից այս տարվա մարտին։ Բայց Ռուսաստանի դեմ արեւմտյան նոր պատժամիջոցների ներդրումից հետո, ինչը հանգեցրեց հումքի, սարքավորումների, փաթեթավորման եւ լոգիստիկայի արժեքի բարձրացմանը, սուբսիդավորումն այլեւս արդիական չէր: Գյուղատնտեսության նախարարության տվյալներով՝ հատկացված 2.5 մլրդ ռուբլուց արտադրողները ստացել են միջոցների 17.92 տոկոսը։
Ռուսաստանի հացթուխների եւ հրուշակագործների միավորման (RosPiK) նախագահի կարծիքով՝ սուբսիդավորման գործնական արդյունավետությունն աննշան է եղել։ Այո, սուբսիդավորման այս մեխանիզմը գյուղատնտեսության նախարարության ամենաակնհայտ պատասխանն էր Վլադիմիր Պուտինի՝ հացի գները զսպելու հրամանին։ Բայց շուկայի բոլոր մասնակիցների համար հատկացված միջոցները բավարար չեն եղել։ «Սովէկոնի» տնօրենն էլ նշում է, ինչպես գրում է «Կոմերսանտը», որ ներկայիս սուբսիդավորումը չի գերազանցում հացի ինքնարժեքի 5 տոկոսը, եւ եթե դրա ձեռքբերումը սահմանափակումներով է, ապա այդ միջոցը ձեռնտու չի թվում հացթուխներին։ Թեեւ, հավելում է նա, հացի գների աճի տեմպերը զիջում են պարենային ապրանքների ընդհանուր գնաճին։ Ըստ Պետական վիճակագրական դաշնային ծառայության տվյալների՝ մայիսին մեկ տարվա ընթացքում պարենային ապրանքների գներն աճել են 21.46, իսկ հացն ու հացամթերքը՝ 18.46 տոկոսով։
RosPiK-ի նախագահը նկատում է, որ նույնիսկ սուբսիդիաների ավելացումը մինչեւ 7.5 միլիարդ ռուբլի շուկայի բոլոր մասնակիցներին չի օգնի։ Ավելի պարզ եւ էժան այլընտրանք կարող է լինել բնակչության հասցեական աջակցությունը, որը, իր հերթին, կաջակցի հացի պահանջարկին։
Հիմա բացենք փակագծերը, թե ինչու անդրադարձանք այս փաստին։ Աշխարհում ցորենի եւ գարու արտահանման 1/3-ը Ռուսաստանի եւ Ուկրաինայի բաժինն են, եւ, ընդհանրապես, այս երկու երկրները սննդամթերքի խոշորագույն արտադրողներից են։ Հայաստանը ցորենի մասով ոչ միայն ինքնաբավ չէ, այլեւ մեծամասամբ ներկրում է։ Էկոնոմիկայի նախարարության տվյալներով՝ 2021 թ. ինքնաբավության ցուցանիշը 30 տոկոսից էլ ցածր է եղել։ Արցախի՝ թշնամուն անցած տարածքներում տարբեր միջին հաշվարկներով տարեկան աճեցվել է 100 հազ. տ ցորեն: Պաշտոնական տվյալներով՝ 2017 եւ 2018 թթ. Արցախում 135-150 հազ. տոննա հացահատիկ է արտադրվել: Սա բավականացրել է ոչ միայն Արցախին, Հայաստանն էլ է ներկրել։ ՀՀ-ն տարեկան միջին հաշվարկներով սպառում է 450 հազ. տ ցորեն։ Մեծ մասը ներկրում ենք եւ հիմնականում՝ Ռուսաստանից։ Հիմա արդեն ներկրում ենք նաեւ Արցախից չեկող բաժինը։ Այսինքն՝ Ռուսաստանում այս շուկայում կատարվող ամեն շարժ ուղղակիորեն անդրադառնում է նաեւ Հայաստանի վրա։
Հիմա՝ Հայաստանում այս տարի հացի գները արդեն մի քանի անգամ փոխվել են։ Սուպերմարկետների ցանցում միջին քաշի 200 դրամանոց մատնաքաշը թանկացել է 30 դրամով։ Հացաթխման արտադրամասերում նույն քաշի մատնաքաշը փետրվարին դարձավ 220, ապրիլին՝ 230, հիմա արդեն՝ 250 դրամ։ Խոսում ենք այն հացի մասին, որ ամենաշատ պահանջարկն ունի։ Իսկ տարեկանի, դիետիկ, հնդկացորենի, «ֆիտնես» կամ այլ հացերը թանկացել են 50-90 դրամով։
Փորձագետները միջազգային շուկայում հացահատիկի կրկին գնաճ են կանխատեսում՝ պայմանավորված ռուս-ուկրաինական ճգնաժամով, ռուսական կողմի հանդեպ պատժամիջոցներով եւ, իբրեւ դրա հետեւանք, լոգիստիկ գների աճով։ Միջազգային շուկայում թանկացումը, բնականաբար, մեզ մոտ անմիջապես կերեւակվի՝ պայմանավորված, ինչպես ասացինք, մեր՝ ներկրման երկիր լինելով եւ ինքնաբավության ցածր մակարդակով։ Եվ եթե նույնիսկ եղանակային պայմանները գոնե մեր արտադրության հանդեպ բարեհաճ գտնվեն, թանկացում անպայման լինելու է՝ սա էլ պայմանավորված պարարտանյութի եւ դիզվառելիքի գնաճով։ Այս ամենին հավելած՝ գիտենք, որ մեր երկրում հացի արտադրությունը չի սուբսիդավորվում։
Փաստորեն՝ Ռուսաստանը, որ ինքն է արտադրում եւ շատ երկրների հացահատիկ մատակարարում, խնդրի լուծման տարբերակներ մտածում է, քննարկում, ընդունում։ Ինչքանով է արդյունավետ, թե հակառակը, այդ հարցն էլ քննարկումից չի հանվում։ Վարչապետ Միշուստինն էլ մեկ անգամ չէ, որ ասել է, թե իրենք «մշտապես վերահսկում են պարենային ապրանքների գները, օրինակ՝ հացի մասով»։ Հայաստանում, որ քիչ է արտադրում եւ ներկրող է, քննարկումները փորձագիտական տիրույթում են, դեռ որոշումներ չեն դառնում։
Հարկ է այս ուղղությամբ լրջորեն մտածել, որովհետեւ նախ՝ հացը ՀՀ շարքային քաղաքացու սպառողական զամբյուղում գլխավոր տեղ է գրավում, եթե չասենք՝ ամենաառաջնային, եւ հետո՝ ներկրումից կախված՝ մենք ռիսկի դաշտում ենք՝ միջազգային ծավալումների անկանխատեսելիությամբ պայմանավորված։
