Կառավարության երեկվա նիստում հավանություն տրվեց այն փոփոխություններին, որոնք պետք է արվեն հարկային եւ քաղաքացիական օրենսգրքերում։ Օրենսդրական նախաձեռնությունը համարվեց անհետաձգելի եւ սահմանված կարգով կներկայացվի ԱԺ։ Թե հատկապես ինչ փոփոխությունների մասին է խոսքը, տեղեկանում ենք ֆինանսների նախարարությունից։
Եթե հակիրճ, ապա՝ նախագծերի նպատակը մի շարք գործարքների մասով ԱԱՀ-ով հարկման բազայի որոշման եւ շահութահարկով հարկման բազայի որոշման նպատակով եկամտի մասով հարկման կանոնները վերանայելն է: Նախ հասկանանք, թե ինչ խնդիրներ կան, որպեսզի պարզ դառնան առաջարկվող լուծումները։
Վեց խնդիրների մասին է խոսվում։ 1. Գոյություն ունեն որոշ առանձնահատուկ դեպքեր, երբ ԱԱՀ-ով հարկման բազայի եւ շահութահարկով հարկման բազայի որոշման նպատակով եկամտի որոշման առանձնահատուկ կանոնի կիրառությունը որոշ գործարքների մասով խնդիրներ է ստեղծում հարկ վճարողների համար: Մասնավորապես, շուկայական արժեքին մոտարկված կադաստրային արժեքի աճով պայմանավորված՝ գրավի առարկան որպես սեփականություն վերցնելու եւ օտարելու դեպքում, բանկերի եւ վարկային կազմակերպությունների մոտ կարող են ավելանալ շահութահարկի գծով հարկային պարտավորությունները։ Ինչի հետեւանքով վերջիններս իրենց ռիսկերը ծածկելու նպատակով, գրավով ապահովված վարկ տրամադրելիս, պետք է հաշվի առնեն նաեւ շահութահարկի գծով հարկային պարտավորությունների աճը եւ, համապատասխանաբար, նույն չափով վարկի ապահովման համար հաճախորդից ավելի շատ գրավ պահանջեն: Բացի այդ, անհրաժեշտ է նկատի ունենալ նաեւ այն հանգամանքը, որ անշարժ գույքի առքուվաճառքը բանկերի եւ վարկային կազմակերպությունների հիմնական գործունեությունը չէ եւ անհրաժեշտ է հնարավորինս խուսափել խնդրո առարկա կարգավորումների առկայությամբ պայմանավորված՝ բնակչության եւ կազմակերպությունների վարկունակության անկումից։
2. Լիզինգային կազմակերպությունների կողմից առանց ԱԱՀ-ի վճարման ապրանքների ներմուծման եւ իրացման` օրենսդրությամբ սահմանված հնարավորությունը անհավասար մրցակցային պայմաններ է ստեղծում այլ հարկ վճարողների նկատմամբ։
3. Բանկի կամ վարկային կազմակերպության կողմից հետագայում լիզինգով տրամադրելու նպատակով ֆիզիկական անձանց սեփականության իրավունքով պատկանող գույքի օտարումից բանկերից եւ վարկային կազմակերպություններից անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող ֆիզիկական անձանց կողմից ստացվող եկամուտները եկամտային հարկով հարկելը որոշակիորեն խոչընդոտում է բանկի կամ վարկային կազմակերպության կողմից այդ գույքի ձեռք բերմանը եւ այնուհետեւ լիզինգով տրամադրմանը։
4. Բանկի կամ վարկային կազմակերպության սեփականությանն անցած (այդ թվում՝ պարտքի դիմաց ստացված)՝ գրավ դրված գույքը բանկի կամ վարկային կազմակերպության կողմից այդ գույքն ի սեփականություն վերցնելուց հետո` այդ գույքի նախկին սեփականատիրոջը (որի գույքի վրա տարածվել էր բռնագանձումը) կամ նրա իրավահաջորդին 6 ամսվա ընթացքում օտարելու ժամանակային սահմանափակումը որոշակի դժվարություններ է ստեղծում խնդրո առարկա գույքերը այդ գույքերի նախկին սեփականատերերին օտարելու առումով։
5. Անհատ ձեռնարկատեր եւ նոտար չհանդիսացող ֆիզիկական անձից կամ Հայաստանում հաշվառված մշտական հաստատություն չունեցող ոչ ռեզիդենտ կազմակերպությունից գործառնական վարձակալությամբ կամ լիզինգով կամ անհատույց օգտագործմամբ վերցված հիմնական միջոցների եւ ոչ նյութական ակտիվների սկզբնական եւ հաշվեկշռային արժեքների բացակայության դեպքում հստակ չէ, թե ինչպես պետք է որոշվեն այդ արժեքները, ինչպես նաեւ՝ որն է համարվելու այդ ակտիվների վրա կատարված կապիտալ բնույթի ծախսերն ամորտիզացնելու համար որպես ամորտիզացիոն նվազագույն եւ մնացորդային ժամանակահատված։
6. Արժեթղթերի օտարումից ստացվող ակտիվների արժեքի հավելաճի մասով առանց մշտական հաստատության ՀՀ-ում գործունեություն իրականացնող ոչ ռեզիդենտ շահութահարկ վճարողի հարկման բազայի նկատմամբ շահութահարկի զրո տոկոս դրույքաչափի կիրառությունը անհավասար մրցակցային պայմաններ է ստեղծում ռեզիդենտ եւ մշտական հաստատության միջոցով ՀՀ-ում գործունեություն ծավալող ոչ ռեզիդենտ շահութահարկ վճարողների նկատմամբ, քանի որ վերջիններիս մոտ խնդրո առարկա եկամուտները հարկվում են շահութահարկի 18 տոկոս դրույքաչափով:
Այս խնդիրների ի՞նչ լուծումներ են առաջարկվում։ Օրինակ՝ առաջարկվում է սահմանել, որ ԱԱՀ-ից ազատվում են լիզինգային պայմանագրի շրջանակներում լիզինգատուի կողմից ԱԱՀ-ից ազատմամբ ներմուծված միայն այն ապրանքների լիզինգով տրամադրումը, որոնց գնորդը (լիզինգառուն) համարվում է ԱԱՀ վճարող։ Առաջարկվում է սահմանել նաեւ, որ անհատ ձեռնարկատեր եւ նոտար չհանդիսացող ֆիզիկական անձից կամ ՀՀ-ում հաշվառված մշտական հաստատություն չունեցող ոչ ռեզիդենտ կազմակերպությունից գործառնական վարձակալությամբ կամ լիզինգով կամ անհատույց օգտագործմամբ վերցված հիմնական միջոցների ու ոչ նյութական ակտիվների սկզբնական եւ հաշվեկշռային արժեքները որոշվում են տվյալ գույքի ձեռք բերման փաստաթղթերում նշված ձեռք բերման արժեքի չափով։
Առաջարկվում է նաեւ հետեւյալը՝ ա) ընկերությունների կողմից կատարվող ներդրումների խթանման համար հավելյալ խթաններ ստեղծելու համար շահութահարկով հարկման բազայի որոշման նպատակով շահութահարկ վճարողների համար եկամուտ չեն համարվում շահութահարկ վճարողի՝ այլ կազմակերպությունում ունեցած բաժնետոմսերի, բաժնեմասերի կամ փայաբաժինների հաշվեկշռային արժեքները, եթե բաժնետոմսի, բաժնեմասի կամ փայաբաժնի օտարումը կատարվում է բաժնետոմսը, բաժնեմասը կամ փայաբաժինը ձեռք բերելու օրը ներառող հարկային տարվան հաջորդող երեք հարկային տարիները լրանալուց հետո։ բ) Բանկի կամ վարկային կազմակերպության սեփականությանն անցած (այդ թվում՝ պարտքի դիմաց ստացված)՝ գրավ դրված գույքը բանկի կամ վարկային կազմակերպության կողմից այդ գույքն ի սեփականություն վերցնելուց հետո` 1 տարվա (նախկին 6 ամսվա) ընթացքում, այդ գույքի նախկին սեփականատիրոջը (որի գույքի վրա տարածվել էր բռնագանձումը) կամ նրա իրավահաջորդին օտարելու դեպքում համարվում է, որ գրավատուն գույքն օտարելուց եկամուտ չի ստացել:
Ֆինանսների նախարարությունը նշում է, որ այս ամենի ընդունումը լրացուցիչ ֆինանսական միջոցներ չի պահանջի, իսկ ընդունմամբ պայմանավորված՝ պետական բյուջեի եկամուտների էական նվազեցում կամ ծախսերի ավելացում տեղի չի ունենա: Բայց հարկային օրենսդրության բարելավան միջոցով «կարեւորվելու է ներդրողների համար ընկալելի եւ կանխատեսելի միջավայրի ձեւավորումը»:
