Երբ սոցհարթակներում քարոզչություն ենք նկատում առ այն, որ աշխարհը գնում է խաղաղության, եւ Կովկասը չի կարող այդ գործընթացից դուրս մնալ, չենք զարմանում։ Որովհետեւ տեղեկատվական այս խայծը շահառու շրջանակների կողմից պետք է գցվեր, ինչը եւ արվել է։ Զարմանում ենք այն փաստից, որ այդ խայծը կուլ են տալիս նաեւ մեր հանրության որոշ շերտեր, չնայած մեր իրականությանը. այն է՝ թյուրքական կողմը փակել է Հայաստանն Արցախին կապող Բերձորի միջանցքը, ադրբեջանական զինված ուժերը Հայաստանի ինքնիշխան սահմանից ներս են, թյուրքական սպառնալիքներն ընդդեմ Հայաստանի եւ Արցախի չեն դադարում։ Եթե այս ամենը խաղաղության դրսեւորումներ են, ապա դժվար չէ պատկերացնել պատերազմի «էությունը»։
Բայց որպեսզի փաստերով ցույց տանք, որ աշխարհը բնավ էլ խաղաղության ուղիով չի գնում, եւ Հայաստանն էլ, աշխարհագրորեն խաչմերուկային դիրքում գտնվելով եւ 2020 թ. պատերազմից հետո առավել խոցելի լինելով, զերծ չի մնալու բարդագույն մարտահրավերներից, օրինակներով խոսենք։
1. Եվրոպական որոշ երկրներ, փաստացի պատերազմի մեջ չլինելով, ռուս-ուկրաինական ծավալումների համապատկերում անցում են կատարում «ռազմականացված տնտեսության վիճակի»։ Ֆինլանդիան, օրինակ, հաշվի առնելով էներգետիկ ճգնաժամի աննախադեպ բնույթը եւ համարելով, որ իրավիճակը հանգուցալուծելու համար բացառիկ միջոցներ են անհրաժեշտ, որոշել է անցնել «ռազմական տնտեսության» ձեւաչափին։ «Պատերազմական տնտեսության» շրջանին անցնելու մասին խոսել են Ֆրանսիան, նաեւ Գերմանիան։ Այսինքն՝ Եվրոպան, այո՛, պատերազմի մեջ չէ, բայց հասկանում է, որ աշխարհաքաղաքական իրողությունները շատ արագ են փոխվում, եւ պետք է պատրաստ լինել փոփոխության։ Հայաստանը, որ փաստացի «պատերազմական շրջանում» է, դեռ կուլ է տալիս, իբր, խաղաղության խայծը։
2. Եվրոպական մեկ այլ երկիր՝ Շվեդիան, որոշել է վերսկսել զորակոչով քաղաքացիական ծառայությունը՝ երկրի պաշտպանունակությունն ուժեղացնելու նպատակով (ըստ «Bloomberg»-ի)։ Շվեդիան, որի կողքին Նորվեգիան, Ֆինլանդիան եւ ծովային սահմանով Դանիան է, որը եվրոպական ամենահանգիստ երկրներից է եւ հարեւանների հետ խնդիր չունի, պարտավորվել է ռազմական ծախսերը հասցնել ՀՆԱ-ի 2 տոկոսին՝ ուկրաինական փորձը հաշվի առնելով եւ, ընդհանրապես, ընդհանուր պաշտպանունակությունն ամրապնդելու նպատակով։
3. ԱՄՆ-ի պաշտպանական նոր բյուջեն հակաիրանական է անվանել Թեհրանը։ IRNA-ի տեղեկացմամբ՝ Իրանի ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչը հայտնել է, որ այդ բյուջեն ցույց է տալիս Թեհրանի նկատմամբ Վաշինգտոնի թշնամական մտադրությունը։ Իրանի ԱԳՆ ներկայացուցիչն ասել է նաեւ, թե Իրանի եւ այլ երկրների երկկողմ փոխգործակցությունը տարբեր ոլորտներում, այդ թվում՝ պաշտպանական, ուղղված չէ որեւէ երրորդ երկրի դեմ, իսկ ԱՄՆ-ն «սպառնում է տարածաշրջանային խաղաղությանը՝ բազմաթիվ ռազմական բազաներ տարածաշրջանում ստեղծելով»:
4. Ճապոնիան, որ մշտապես առաջնորդվել է ռազմական զսպվածության սկզբունքով, որոշել է հրաժարվել այդ սկզբունքից (ըստ «Foreign Affairs»-ի): Եվ ոչ ավել, ոչ պակաս՝ միանգամից ծրագրում է կրկնապատկել ռազմական ծախսերը եւ պաշտպանական բյուջեն ավելացնել մոտավորապես 315 մլրդ դոլարով առաջիկա հինգ տարում։ Ավելին՝ Ճապոնիան ոչ միայն հրաժարվում է ռազմական զսպվածության սկզբունքից, այլեւ անհրաժեշտության պարագայում հակահարված հասցնելու ծրագիր է դիտարկում «թշնամու տարածքում»։
Մտածված չենք անդրադառնում աշխարհի թեժ կետերին, որոնցում խաղաղության նշույլ անգամ չկա։ Մեջբերում ենք խաղաղ երկրների օրինակը՝ ցույց տալու աշխարհի՝ իբր, խաղաղության ուղիով գնալու խայծը։ Աշխարհը զինվում է, խաղաղության երգը ոչ մեկի շուրթերից չի հնչում։ Մանավանդ՝ մեր տարածաշրջանում եւ հատկապես մեր պարագայում, երբ թյուրքական տանդեմին դեմ առ դեմ ենք եւ իրականում՝ միայնակ։
Հայաջինջ քաղաքականությունը պետական ամենաբարձր մակարդակով արդարացնող Թուրքիան պնդում է, որ Հայաստանն է սպառնում տարածաշրջանային խաղաղությանը։ Անթալիայում Ասիական խորհրդարանական վեհաժողովի 13-րդ լիագումար նիստի շրջանակում հայտարարել է Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովի (խորհրդարան) նախագահ Մուստաֆա Սենթոփն ադրբեջանական գործընկերոջ հետ հանդիպման ժամանակ («Anadolu» լրատվական գործակալության հաղորդմամբ)։ Թուրքիայի բարձրաստիճան պաշտոնյան վստահեցրել է, թե Թուրքիան մշտապես աջակցել ու աջակցելու է «Ադրբեջանի արդար պայքարին»։ Եվ սա ասում է մի պետություն, որն ինքը, քաղցկեղի նման տարածվելով, սպառնում է ոչ միայն տարածաշրջանային, այլեւ աշխարհի խաղաղությանը՝ պանթուրքական ու ֆաշիստական իր ծրագրերով։ Մի պետություն, որ հիմնվել է հայերի բնօրրանի՝ Հայկական լեռնաշխարհի մի մասում։ Հայկական հողերում է բուսնած նաեւ այդ պետության կովկասյան գոյացությունը՝ Ադրբեջանը։ Թյուրքական այս տանդեմի նպատակը մեկն է՝ ավարտին հասցնել հայասպան քաղաքականությունը։ Եթե սրա անունը խաղաղություն է, ուրեմն հայկական աշխարհը անպայման պետք է պատերազմի պատրաստվի՝ բոլոր հնարավոր ու անհնարին ձեւերով։
Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Էրդողանը «Twitter»-ի իր էջում 2022 թ. արդյունքներից խոսելիս նշել է, թե Ադրբեջանի հետ 12 համատեղ զորավարժություններ անցկացնելով՝ մեծացրել են իրենց ռազմական հնարավորությունները։
Սեփական խնդիրների մեջ թաղված Ուկրաինան ոչ մի կերպ չի մոռանում Արցախը։ 44-օրյայի ընթացքում Ուկրաինայի համար «Ղարաբաղը Ադրբեջան է»-ն կարգախոս էր։ Իսկ նախորդ տարվա մարտին Ուկրաինայի անվտանգության քարտուղարը հեռոստամարաթոնի ժամանակ հայտարարել էր, թե «այլ պետությունների տարածքների վրա Ռուսաստանի ազդեցության գոտիներում նոր ճակատների ի հայտ գալը մեծապես կօգնի Ուկրաինային պայքարել Ռուսաստանի Դաշնության հարձակման դեմ»։ Եվ, բնականաբար, իբրեւ նոր ճակատ, դիտարկել էր Արցախը։
Ահա ա՛յս ուղղությամբ է գնում աշխարհը՝ ատելության գերդոզավորման։ Հայաստանը այս ամենից զերծ մնալ ու խաղաղ ապրել չի կարող։ Ոչ էլ կարող է խաղաղության աղավնի «աշխատել» աշխարհում։ Հայաստանը, իր կամքից անկախ, մտած է գլոբալ աշխարհաքաղաքական խաղերի մեջ։ Եվ այս խաղերի մեջ խաղաղության մասին մտածելը մեզ ուղղակիորեն տանելու է դեպի նոր պատերազմներ ու աղետներ։ Մենք այլ ելք չունենք, քան մարտահրավերներին պատրաստվելը։ Ու դրա համար մեզ պետք է տնտեսություն եւ բանակ։ Ճապոնիայի օրինակը մեջբերենք կրկին։ Այս երկիրն աշխարհի տասնյակում է ռազմական բյուջեի մեծությամբ եւ դա պատճառաբանում է «խաղաղության պահպանման նպատակով»։ Եվ հենց նույն այդ նպատակով էլ հրաժարվում է երկրի խաղաղ զարգացման քաղաքականությունից։ Մոսկվան համարում է, որ սա լուրջ մարտահրավեր է Ռուսաստանի եւ Ասիական-խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանի անվտանգության համար:
Աշխարհի դրվածքն է՝ խաղաղությունից հրաժարվում են խաղաղ ապրելու համար, այլ կերպ՝ խաղաղ ապրելու համար պատրաստվում են պատերազմի։ Խաղի այս կանոնին դեմ գնալը մեզ ծանրագույն իրավիճակների առաջ կկանգնեցնի, կանոնին հետեւելը կստիպի ելքերն աշխատեցնել եւ զսպել մեր հանդեպ թշնամու ախորժակը։ Նորանկախ Հայաստանում այդ հաջող փորձն ունեցել ենք, եւ կրկնության կամքը բացառապես մեզանից է կախված։ Ի վերջո, մեր տոտեմը հզոր խոյն է, ոչ թե հլու մորթվող գառը, թշնամուն որջում խեղդող արծիվն է, ոչ թե թեկուզ սիրուն, բայց ոչ բարձր թռիչքի տեր աղավնին։ Տոտեմն ի վերուստ տրված պարգեւ է, փոխել չենք կարող։ Մնում է չմոռանանք։
