Նարեկացու ժամանակակից Սիմեոն դի Մանտուան (կամ՝ Սիմեոն Հայը) ծնվել է 953 թ.։ Շատ մանրամասներ նրա կյանքի եւ ծավալած գործունեության մասին չեն պահպանվել, բայց հայտնի է, որ իր կատարած եւ կաթոլիկ աշխարհում լայն ճանաչման արժանացած հրաշքներն առիթ դարձան, որ Բենեդիկտոս 8-րդ պապը մեր հայրենակցին սրբերի կարգը դասի, ում հիշատակը նշվում է ամեն տարվա հուլիսի 26-ին։
Ասվում է, որ ազնվականների ընտանիքից է եղել: Քանի որ մանկուց խոր հավատով է աչքի ընկել, ծնողները որոշ ժամանակ անց որոշում են իր կամքին հակառակ ամուսնացնել նրան։ Բայց փեսան հարսանիքից հետո… փախուստի է դիմում։ Թաքնվում է նախ հայկական մի վանքում, հետո Երուսաղեմ տանող ճանապարհը բռնում։
Այդ տարիներին նրա համբավը՝ որպես սքանչելագործի, Հայաստանում տարածված էր արդեն։ Իսկ հետագայում՝ Երուսաղեմ հասներ թե այլուր, ամեն տեղ հավատացյալների (եւ առհասարակ բնակչության) շրջանում իր հետ «քայլում» էր մեծագործի հռչակը։
983 թ. Սիմեոնը Հռոմում էր արդեն։ Պետրոս եւ Պողոս առաքյալների շիրիմներին այցելելուց հետո հայ ուխտավորը ներկայանում է Հովհաննես Մկրտչի եկեղեցի` հանդիպելով այդտեղ Բենեդիկտոս Է պապին։ Հանդիպմանը եկած կաթոլիկ հոգեւորականներից մեկը, չգիտես ինչու, հերետիկոս է կոչում հայ կրոնավորին` պնդելով, թե վերջինիս պետք է կա՛մ քարկոծել, կա՛մ այրել։ Մեղադրվողը քննության է կանչվում, ու շատ շուտով պարզվում է, որ նա հավատի հարցում որեւէ շեղում չունի։ Պապը, չթաքցնելով իր ուրախությունը, մեծարում է Սիմեոնին։ Չարախոս հոգեւորականը պատուհասվում է, բայց եւ բժշկվում անմիջապես այն մարդու աղոթքով, ում քիչ առաջ զրպարտում էր։ Բենեդիկտոս Է-ն առանձին կացարան է նվիրում մեր ուխտավորին, որտեղ շատ չանցած բազմաթիվ հիվանդների հերթ էր գոյացել՝ մարդիկ գալիս էին նրա մոտ բժշկվելու նպատակով։ Իսկ իրենց բերած նվերներն ազնիվ հայը սովորություն ուներ աղքատների եւ օտարերկրացիների մեջ բաժանել։ Հերթական անգամ տեղեկությունն իր հրաշագործությունների մասին այնպես է տարածվում, որ մարդը ստիպված է լինում նորից փախուստի դիմել։ Այս անգամ շտապում է Տոսկանա։ Շրջում է Իտալիայի, Ֆրանսիայի, Բրիտանիայի քաղաքներով։ Հասնում է, բնականաբար, եւ Իսպանիա, որտեղ իր համար կարեւոր էր Սանտիագո դե Կոմպոստելայում Քրիստոսի 12 առաքյալներից՝ Սուրբ Հակոբի շիրիմին այցելության գալը։ Առաջին հայն էր, ով ոտքով ուխտի եկավ քրիստոնեական աշխարհի սրբավայրերից մեկը՝ Կոմպոստելայի տաճար (շատ չէր անցել նրա վերակառուցումից, որ կատարվեց առհասարակ առաջին ուխտավոր՝ Ալֆոնսո 3-րդ թագավորի հրահանգով)։
Ոչ մի գրություն այդ այցելության ու ստացած տպավորությունների մասին Սիմեոն Հայը չի թողնում։ Հայտնի է միայն, որ Իտալիա վերադառնալուց հետո նա առանձնանում է Մանտուա քաղաքին մոտ գտնվող մի մենաստանում, որտեղ անցնում են նրա կյանքի վերջին տարիները եւ որտեղ վախճանվում է 1016 թ. հուլիսի 26-ին։ Ասվում է, որ նույն վանքում պահվում էր նրա ձեռագրով հայերեն լեզվով գրված Ավետարանը։ 1054 թ. Լեոն 9-րդ պապը պատվիրում է օծել Պոլիրոնեյում նրա հիշատակին կառուցած եկեղեցին։
Արթուր ՂՈՒԿԱՍՅԱՆ
Վալենսիա, հատուկ «ՀՀ»-ի համար
