Չնայած Թուրքիայի նկատմամբ կիրառված արեւմտյան պատժամիջոցներին, այդ երկրի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանն Արեւմուտքի հետ հաշտության եզրեր է փնտրում եւ կարծես թե կարողացել է հասնել իր նպատակին ՆԱՏՕ-ի վերջին գագաթնաժողովում: Դա, իբր, անհրաժեշտ է այն բանի համար, որ թուրքական սահմանի միջոցով սնունդ ու դեղորայք առաքի սիրիական Իդլիբ: Այս մասին գրում է ֆրանսիական «Le Monde»-ը՝ քննադատելով Ռուսաստանին, որը կարծում է, թե «Սիրիա հումանիտար օգնությունը պետք է առաքվի Դամասկոսի, այլ ոչ թե ապստամբների միջոցով»:
Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը երկրորդ շնչառություն է ստացել այն բանից հետո, երբ հունիսի 14-ին կայացած ՆԱՏՕ-ի վերջին գագաթնաժողովում իր նկատմամբ կրկին զիջողական վերաբերմունք է զգացել: Եվրահանձնաժողովի նախագահ Ուրսուլա ֆոն դեր Լյաենի հետ հունիսի 21-ին ունեցած հեռախոսազրույցից հետո նա Եվրամիությանն իր երկրի հանդեպ դրական օրակարգի կոչ է արել:
«Թուրքիան ավելին է արել, քան պարտավոր էր: Հիմա եկել է Եվրամիության հերթը՝ ձեռնարկելու կոնկրետ քայլեր»,- նշված է Թուրքիայի նախագահի վարչակազմի հայտարարության մեջ հեռախոսազրույցից հետո: Զրույցը կայացել է հունիսի 24-25-ին Եվրոպայի խորհրդի նիստից առաջ, որում քննարկվել են Թուրքիայի հետ «քսանյոթի» հարաբերությունները:
Բավարարված լինելով Թուրքիայի ղեկավարի հետ «լավ զրույցից»՝ Ուրսուլա ֆոն դեր Լյաենը թվարկել է քննարկվող թեմաները, այդ թվում՝ փախստականների մասին համաձայնագիրը, որին ԵՄ-ն մտադիր է աջակցել: Դրա շրջանակներում Բրյուսելն առանձնացրել է ավելի քան 6 մլրդ եվրո՝ թուրքական հողում հայտնված 3.7 մլն սիրիացի փախստականներին օգնելու համար: Թուրքիային եւս 3.5 մլրդ դոլար կհատկացվի պատերազմից փախչող սիրիացիներին ապագայում ընդունելու համար:
Քննարկվել են նաեւ մաքսային միության մասին պայմանագրի թարմացման հարցը, որն Անկարան ցանկանում է թարմացնել «առանց նախապայմանների», դերը, որը Թուրքիան կարող է խաղալ Աֆղանստանում, որտեղ նրա զորքերը պատասխանատու կլինեն Քաբուլի օդանավակայանի անվտանգության ապահովման համար ամերիկյան ու արտասահմանյան զորքերի հեռանալուց հետո:
Հյուսիսատլանտյան դաշինքի վերջին գագաթնաժողովում ԱՄՆ-ի նախագահ Ջո Բայդենը, Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելը եւ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը հատուկ վերաբերմունք են ցուցաբերել Թուրքիայի առաջնորդի նկատմամբ: Անկարայի ավանդական դաշնակիցներն առաջին հերթին ցանկանում են Թուրքիային վերադարձնել արեւմտյան խաղի մեջ, հանգստացնել նրա զավթողական տրամադրությունները, մոռանալ նրա նախագահի ոչ դիվանագիտական վարքն ու աճող ավտորիտարիզմը:
Զայրույթից ողորմածության անցումն իսկը ժամանակին էր Էրդողանի համար, որի ներքին հեղինակությունը շարունակում է անկում ապրել տնտեսական ճգնաժամի ֆոնին՝ զուգակցված համավարակով: «Մենք հավատում ենք, որ ԱՄՆ-ի հետ հարաբերությունների նոր դարաշրջանի դռներն ենք բացել դրական ու կառուցողական հիմքով»,- ասել է Էրդողանը երկուշաբթի՝ իր նախարարների կաբինետի նիստից հետո:
Սակայն Անկարայի ու Վաշինգտոնի միջեւ տարաձայնությունները դեռ մնում են: Խոսքը Սիրիայում քրդերին ամերիկյան օգնության, ինչպես նաեւ թուրքերի կողմից ռուսական C-400 հակաօդային պաշտպանության համակարգերի գնման մասին է: Թուրքերն ատում են քրդերին, իսկ ԱՄՆ-ն կարծում է, որ C-400-ները համատեղելի չեն ՆԱՏՕ-ի համակարգերի հետ:
Թուրքիայի նախագահը ծանրակշիռ պատճառ ունի՝ ձգտելու մերձենալ ամերիկյան նոր վարչակազմի հետ: Նրա «ընկերը»՝ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը, հրամայել է փակել ՄԱԿ-ի հումանիտար օգնության միակ անցակետն Իդլիբում, որը Թուրքիային սահմանակից շրջան է եւ սիրիական ապստամբների վերջին հենակետը, որտեղով եւ պետք է անցնի արեւմտյան երկրների հումանիտար օգնությունը:
Շուտով ամեն բան կավարտվի: ՄԱԿ-ի օգնության առաքման մանդատի ժամկետը կլրանա հուլիսի 10-ին: Եթե այն չերկարաձգվի, Թուրքիան կարող է բախվել սիրիացի փախստականների նոր ալիքի հետ: Գործնականում Մոսկվան չի թաքցնում հաջորդ քվեարկության վրա վետո դնելու իր մտադրությունը: Բաշար ալ-Ասադի դաշնակիցը կարծում է, որ ՄԱԿ-ի տրամադրած օգնությունը պետք է անցնի բացառապես Դամասկոսի, այլ ոչ թե ուղղակիորեն ապստամբների միջոցով: Նախկինում Կրեմլն արդեն հասել է այն բանին, որ փակվեն Սիրիա տանող մնացած բոլոր միջազգային հումանիտար միջանցքները:
Այս դիրքորոշումը մեկ անգամ չէ, որ արտահայտել է ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը: «Օգնությունը պետք է տրամադրվի կենտրոնական կառավարության միջոցով»,- ասել է նա «NBC News»-ին ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի հետ հանդիպման նախօրեին տված հարցազրույցում:
Այս մասին օրերս հաղորդել է նաեւ ռուսական դիվանագիտության ղեկավար Սերգեյ Լավրովը: Վերջերս նա ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Անտոնիու Գուտերեշին ուղղած հայտարարության մեջ նկատել է, որ իր երկիրը հանդես կգա Թուրքիայի միջոցով առաքվող օգնության մանդատի երկարաձգման դեմ: ՌԴ ԱԳՆ ղեկավարը քննադատում է Անկարային «Հայաթ Թահրիր ալ-Շամի» հետ հարաբերությունների համար, ահաբեկչական կազմակերպություն, որն ամենահզոր զինված խմբավորումն է տարածաշրջանում: Նրա խոսքերով՝ խմբավորումը պարբերաբար խոչընդոտում է Դամասկոսից Իդլիբ ՄԱԿ-ի հումանիտար օգնության առաքումը: Իսկ Թուրքիան, չնայած այն բանին, որ Ռուսաստանի դաշնակիցն է Սիրիայում դեէսկալացիայի մասին Աստանայի համաձայնագրով, այդ հարցում կառուցողական դիրքորոշում չունի:
Իդլիբում մարդասիրական օգնության վերջին անցակետի փակումը կարող է լուրջ ճգնաժամ առաջացնել Մոսկվայի ու Անկարայի միջեւ: «Եթե Մոսկվան ու Դամասկոսը շարունակեն համառել Իդլիբի բնակչությանը սովամահ անելու իրենց մտադրության մեջ, պետք է զգուշանալ միգրացիոն նոր ճգնաժամից, որը կազդի Թուրքիայի եւ Եվրոպայի վրա»,- ասել է Անկարայում աշխատող արեւմտյան դիվանագետներից մեկը:
