Ներքին քաղաքական խնդիրները Վրաստանին չեն խանգարում ռազմական ու ռազմամարտավարական համագործակցության զանգվածային պլաններ կազմել ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների, իսկ առաջին հերթին՝ Միացյալ Նահանգների ու Թուրքիայի հետ: Այդ նպատակի համար, ինչպես նախկինում, ԱՄՆ-ի բյուջեի նախագծում զգալի գումարներ են հատկացվում: 2022 թ. համար Վրաստանին կհատկացվի մոտ 60 մլն դոլար, եւ այդ երկրի զինվորականները գործնականում սեւծովյան շրջանում ու Հարավային Կովկասում Հյուսիսատլանտյան դաշինքի կողմից իրականացվող բոլոր մանեւրների ու այլ նախագծերի ակտիվ մասնակիցները կլինեն:
ԱՄՆ-ի եւ Ուկրաինայի կողմից կազմակերպված «Sea Breeze 2021» զորավարժություններին Ուկրաինայում մասնակցելուց հետո վրացական ծովային հատուկ նշանակության ջոկատը, ինչպես նաեւ պարեկային երկու նավ՝ «Դիոսկուրիան» եւ «Օչամչիրեն», գործարկվել են ոչ պակաս լայնածավալ զորավարժություններում՝ Բուլղարիայում կայացած «Breeze»-ին: Իսկ Վրաստանում, համաձայն ՆԱՏՕ-ի՝ պաշտպանական գործողությունների մշակման դիրեկտիվների, սկսվել են երկրի պաշտպանական ուժերի Արեւելյան հրամանատարության զորավարժությունները՝ «Բասիանի-2021» անվամբ: Թբիլիսիից հաղորդում են, որ դրան մասնակցում են 1-ին հետեւակային բրիգադը, ավիացիոն ստորաբաժանումներն ու Վրաստանի զինված ուժերի ՀՕՊ զորամասերը, ազգային գվարդիան, հատուկ գործողությունների ուժերը եւ այլն:
Նման զորավարժությունները շատ կարեւոր են Հյուսիսատլանտյան դաշինքի համար, քանի որ Վրաստանի զինված ուժերն արդեն 17 տարի, սկսած 2004-ից, մասնակցում են ՆԱՏՕ-ի իրական մարտական ծրագրերին աշխարհի տարբեր «տաք» կետերում: Այդ թվում՝ Դաշինքի զորքերի կազմում Աֆղանստանում տարեկան ծառայություն է անցկացրել մոտ 800-900 վրացի զինվորական: Ընդամենը, ըստ պաշտոնական տեղեկությունների, այդ երկրում հակամարտությանը մասնակցել է ավելի քան 20 հազար վրացի զինվորական, որոնցից 32-ը զոհվել է:
Միեւնույն ժամանակ Վրաստանին, որպես հատուկ հեռանկարային նախագիծ, ընդունում են նաեւ Թուրքիայի ղեկավարությունում: Օրերս Վրաստանի, Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունների ներկայացուցիչների մասնակցությամբ օնլայն ռեժիմով քննարկվել են «Eternity 2021» համատեղ զորավարժություններին նախապատրաստության հետ կապված հարցեր: Այդ մանեւրները պարբերաբար իրականացվում են 2014-ից: Դիտորդները դա կապում են այն հանգամանքի հետ, որ Թուրքիայում ամրապնդվել է Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի իշխանությունը: Նա, ինչպես հայտնի է, հնարավոր է համարում Կովկասում իր երկրի նախկին ազդեցության վերականգնումը, միեւնույն ժամանակ Անկարայում Էրդողանին մոտ կանգնած քաղաքագետներն ու փորձագետները խոսում են Կովկասում եւ Կենտրոնական Ասիայում «Մեծ Թուրանի»՝ ռազմաքաղաքական բլոկի ստեղծման մասին, որը կմիավորի թյուրքալեզու երկրները:
Դատելով այն բանից, որ վերջերս Անկարա է մեկնել Վրաստանի վարչապետ Իրակլի Ղարիբաշվիլին, կարելի է ասել, որ Վրաստանը դեմ չէ՝ միանալու «Մեծ Թուրանին»: «Մենք ունենք ընդհանուր կարեւոր նախագծեր, ինչպիսին են Բաքու-Թբիլիսի-Կարսը, Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհանը: Բոլոր հնարավորություններն ունենք՝ իրականացնելու ավելի մեծաթիվ նախագծեր ինչպես երկկողմ, այնպես էլ բազմակողմ ձեւաչափերով»,-Էրդողանի հետ հանդիպման արդյունքներով ասել է Ղարիբաշվիլին:
«Վրաց-թուրքական բանակցությունների արդյունքներով հայտարարվել է, որ Թուրքիան մտադիր է իր թեւի տակ միավորել Հարավային Կովկասի բոլոր երկրներին: Մինչ այդ Էրդողանը նման միավորման մասին խոսել է Կենտրոնական Ասիայի երկրների պարագայում: Եվ Թուրքիան, համագործակցելով Վրաստանի ու հետխորհրդային այլ երկրների հետ, այստեղ չափազանց կոնկրետ է գործում՝ հարձակվելով Ռուսաստանի հետաքրքրությունների վրա»,- «Նեզավիսիմայա գազետա» թերթի թղթակցին ասել է ռազմական փորձագետ գեներալ-լեյտենանտ Յուրի Նետկաչեւը, որը հետխորհրդային շրջանում երկար ժամանակ ծառայել է Կովկասում: Նա պատմել է, որ Թուրքիան ավելի վաղ վերակառուցել է, իսկ ավելի ճիշտ՝ գործնականում երկու նոր օդանավակայան է կառուցել Թբիլիսիում ու Բաթումիում: «Ավիացիոն այդ կետերը ռազմավարական նշանակություն ունեն ոչ միայն քաղաքացիական տնտեսական առումով, այլեւ որպես օբյեկտներ, որոնք անհրաժեշտ են ռազմական խնդիրների լուծման համար: Վրացի հարյուրավոր զինվորականներ պատրաստվել են Թուրքիայի զինված ուժերում, Անկարան Թբիլիսիին օգնել է արդիականացնել երկրի ներսում գտնվող մի շարք ռազմական բազաներ»,- ընդգծել է փորձագետը: Նա մատնացույց է արել, որ հիմա համատեղ մանեւրներին մասնակցության ճանապարհով Անկարան ու Թբիլիսին մշակում են ռազմական համագործակցությունը՝ այդ կերպ սովորելով դիմակայել Ռուսաստանի հետաքրքրություններին:
Նշենք, որ միեւնույն ժամանակ Էրդողանը հանդես է գալիս Վրաստանի տարածքային ամբողջականության օգտին՝ անուղղակիորեն չճանաչելով Աբխազիայի ու Հարավային Օսեթիայի այժմյան կարգավիճակը: Պատահական չէ, որ բոլորովին վերջերս Վրաստանը Թուրքիայից աջակցություն է խնդրել ինչպես Աբխազիայի ու Հարավային Օսեթիայի խնդիրների լուծման, այնպես էլ կապված ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրներին ինտեգրման հետ: Այդ մասին մոտ մեկ ամիս առաջ հայտարարել է Վրաստանի արտաքին գործերի նախարար Դավիթ Զալկալիանին: Նրա խոսքերով՝ երկրի վարչապետ Իրակլի Ղարիբաշվիլու՝ Թուրքիա կատարած այցի ժամանակ ամուր երաշիքներ են ստացվել, որ թուրքերը վրացիներին կօգնեն բոլոր ձեւաչափերում: «Վրաստանի հարցում Թուրքիայի դիրքորոշումը բավական հստակ էր նաեւ Բրյուսելում կայացած ՆԱՏՕ-ի վերջին գագաթնաժողովում»,- ասել է Զալկալիանին: Իսկ հունիսի 11-ին Էրդողանը հայտարարել է, որ Թուրքիան «ամուր կերպով աջակցում է եվրաատլանտյան կազմակերպությանը Վրաստանի ինտեգրմանը»:
Արեւմուտքի հովանու տակ շարունակվում է Թուրքիայի տնտեսական, քաղաքական ու մշակութային էքսպանսիան հարավային ու արեւմտյան Վրաստանում: Անկարան այժմ գործնականում նվաճել է Վրաստանի ներքին շուկան: Այդ երկրի արտաքին ներդրումների 80 տոկոսը կատարում են թուրքերը: Կարելի է ասել, որ անդրազգային նախագծերի շրջանակներում անդրկովկասյան երկիրն արդեն ընդգրկվել է Թուրքիայի տնտեսական համակարգում: Իսկ Վրաստանի շրջաններում թուրքական հատուկ ծառայությունների կողմից պարբերաբար սադրանքներ են հրահրվում միջկրոնական հողի վրա:
Բաքու-Ջեյհան գազամուղը եւ Բաքու-Ախալքալաք-Կարս երկաթգիծը կարեւորագույն նախագծեր են, որոնք աշխարհաքաղաքական առումով Թբիլիսին կապում են Անկարայի հետ:
Այս խոշոր նախագծերից բացի, տասնյակ ավելի փոքր ծրագրեր էլ են իրականացվում: Վրաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ առկա են շատ սերտ տնտեսական կապեր, Վրաստան ներմուծվող ապրանքների 75 տոկոսը թուրքական է, եւ Թուրքիան արդեն զբաղեցնում է վրացական շուկայի 75 տոկոսը:
Ընկերությունների եւ ձեռնարկությունների մեծ մասը, այսպես թե այնպես, 70 տոկոսով կախված է Թուրքիայից: Իսկ դա նշանակում է, որ Վրաստանի ֆինանսական եւ քաղաքական էլիտան կապված է թուրքական կապիտալի ներկայացուցիչների հետ: Նկատի ունենալով Թուրքիայի ժամանակակից նեոօսմանյան գաղափարախոսությունն ու ռազմավարությունը, որը դրսեւորվում է պանթուրքիզմով եւ այլ մարտահրավերներով, վստահաբար կարելի է ասել, որ Վրաստանի ինքնիշխանության եւ տարածաշրջանի անվտանգության ամենամեծ սպառնալիքն այսօր Թուրքիան է:
Նշենք, որ Վրաստանի նախկին վարչապետ Գախարիան ստորագրել է մի համաձայնագիր, որով 90 տարով օգտագործման համար թուրքերին է տրվել արեւմտյան խոշորագույն՝ Ռիոնի գետը՝ մոտ 320 կմ հարակից տարածքներով: Թուրքական ընկերությունն իր հայեցողությամբ կարող է շահագործել գետի ավազանի 13.4 հազար քառակուսի կիլոմետրը, ողջ կենդանական ու բուսական աշխարհը: Միեւնույն ժամանակ թուրքերին է տրվել Ռուսաստանի հետ Վրաստանի սահմանային գոտին, Էդենի սառցադաշտը՝ Մեծ Կովկասի լեռներում, որտեղից սկիզբ է առնում նույն Ռիոնի գետը…
Իրադարձությունները, որոնք վկայում են, որ Թուրքիան աստիճանաբար կուլ է տալիս Վրաստանը, բազմաթիվ են, եւ դրանց դեռ շատ կանդրադառնանք: Այստեղ հարկ ենք համարում շեշտել, որ ստեղծված իրավիճակում Հայաստանից լրջագույն ուշադրություն է պահանջվում թուրքական սպառնալիքի դեմ պայքարում: Արտաքին քաղաքական գերատեսչության ներկայացուցիչները պետք է ուսումնասիրեն այն ամենը, ինչ կատարվում է Վրաստանի հետ: Ուսումնասիրեն՝ սեփական շահերը պաշտպանելու համար: Այո, թուրքական վտանգը սողոսկում է բավական մեծ արագությամբ, բայց մենք զգուշացված ենք, քանզի միակ ազգն ենք, որը լավ գիտի թուրքական գործողությունների ողջ տրամաբանությունը, ինչի համար քաղաքական հատուկ գիտելիքների կարիք երբեք չի ունեցել:
Պատրաստեց Իշխան ՔԻՇՄԻՐՅԱՆԸ
