Թեհրանն ու Քաբուլը հայտնվել են դիվանագիտական բախման շեմին իրանական պաշտոնական լրատվամիջոցներում Աֆղանստանում առկա իրավիճակի վերաբերյալ հրապարակումների պատճառով: «Ջոմհուրի Էսլամի» հայտնի թերթը հանդես է եկել պնդումով, որ հարեւան երկրի տարածքում հասունացել է մի ողջ ռազմական կազմակերպություն՝ բաղկացած աֆղանական շիաներից, եւ դրա խնդիրը «Թալիբան» շարժման մարտիկների դեմ պայքարն է: Դրանք վերջին շաբաթներին զգալիորեն ուժեղացրել են իրենց հարձակողական գործողություններն աֆղանական անվտանգության ուժերի դիրքերի վրա: Իրանական մամուլի ենթադրությունները գրավել են նախագահ Աշրաֆ Ղանիի վարչակազմի ուշադրությունը, որը դրանք անվանել է իրանական ղեկավարության կողմից կատարված փորձ՝ իսկական ապստամբություն հրահրելու Աֆղանստանում:
Իրանական մամուլը կիսվել է տվյալներով, որ թալիբների կողմից հարձակողական գործողությունների ինտենսիվությունը հանգեցրել է Աֆղանստանի շիա բնակչության կտրուկ մոբիլիզացման: Մասնավորապես՝ այն բանից հետո, երբ Աֆղանստանի տասնյակ շրջաններ հանձնվեցին «կատաղի մոլլաներին», իբր, այդ երկրում գլուխ է բարձրացրել ինչ-որ «Հաշդ ալ-Շիա» շիական խմբավորում, որը, ինչպես հաստատում է «Ջոմհուրի Էսլամին», պատրաստ է հակահարված տալ պաշտոնական Քաբուլի զինված հակառակորդներին եւ աջակցել բանակին: Ամենահետաքրքիրն այն է, որ զինյալ կազմակերպության կազմում, համաձայն այդ տեղեկությունների, մտնում են աֆղանական շիա խմբավորման «Ֆաթիմիյուն» դիվիզիայի մարտիկները, որոնց ենթադրաբար մարզել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսը՝ Սիրիայում ռազմական գործողությունների համար:
Հրապարակումը, որը հենվել է այդ թվում «Հաշդ ալ-Շիայի» անդամների արտահայտությունների վրա, անմիջապես արժանացել է պաշտոնական Քաբուլի ուշադրությանը: Աֆղանստանի նախագահի ավագ օգնական Շահ Հուսեյն Մուրթազավին լուրեր տարածողներին կոչ է արել «դադարեցնել իրենց չարագործությունները» եւ ենթադրել է, որ իրանական ղեկավարությունը մի ձեռքով փորձում է արդարացնել «Թալիբանին», իսկ մյուսով խռովություն է հրահրում, չնայած, ինչպես շեշտում է ընդդիմադիր «Iran International» հեռուստաալիքը, «Ջոմհուրի Էսլամին», ընդհակառակը, հաճախ է քննադատել իրանական ստրատեգներին թալիբների նկատմամբ ավելորդ չեզոքության համար: Մուրթազավին վստահություն է հայտնել, որ Աֆղանստանը երբեք չի կրկնի Սիրիայի, Յեմենի, Իրաքի ու Լիբանանի փորձը, իսկ իրանցիների ենթադրյալ բոլոր փորձերը՝ հրահրելու ապստամբություն, դատապարտված են անհաջողության:
2019 թ. աֆղանական վարչակազմը ոչ պաշտոնական մակարդակով հայտարարել էր, որ հազարավոր շիա մարտիկներ, որոնք մարտնչել են Սիրիայում նախագահ Բաշար Ասադի կողմից, վերադառնում են տուն եւ կարող են գլխացավանք ստեղծել Քաբուլի համար: Սաուդյան «Աշարք ալ-Աուսատ» հանդեսի աղբյուրներն աֆղանական անվտանգության մարմիններում այդ ժամանակ ուշադրություն դարձրեցին, որ իրանական սպաների կողմից հավաքագրվելուց հետո շիա խազարներն ունակ են լավ քաղաքական գործիք դառնալ իրենց հայրենիքում, ինչից կարող է օգտվել Իրանը՝ Աֆղանստանում իր դիրքերն ամրապնդելու համար: Ավելին՝ նույն «Ֆաթիմիյուն» դիվիզիան, ինչպես կարծում էին, Իրանի համար կատարում էր ոչ միայն արտաքին լեգեոնի դերը, այլեւ դավանաբանական քաղաքականությունը փոխելու միջոց էր:
Պարադոքս է, բայց իրանական ղեկավարությանը ժամանակին մեղադրեցին թալիբներին օգնելու մեջ: ՄԱԿ-ի հատուկ դիտորդական խմբի 2020 թ. հունիսի զեկույցում ասվում էր, որ «կատաղած մոլլաներ» շարժման մեջ առաջացել է հրամանատարների մի ողջ իրանամետ խմբակցություն: Նրա հայտնությունը, ինչպես հաստատում էին ՄԱԿ-ի փորձագետները, խմբավորման մեջ հանգեցրեց պառակտման: «Թալիբանի» բարձրաստիճան անդամների առնվազն մեկ խումբ արդեն ստեղծել է նոր կուսակցություն, որը դեմ է ցանկացած պոտենցիալ խաղաղ համաձայնագրի»,- նշել են հետազոտության հեղինակները՝ նկատի ունենալով թալիբների ու ամերիկյան կողմի միջեւ ձեռք բերված պայմանավորվածությունները: «Եթե խաղաղ գործընթացն անհաջողության մատնվի, Աֆղանստանում կարող է բռնության ու քաոսի ալիք ծագել»:
Տարածված կարծիք կար, որ իրանական կողմի նկատմամբ թալիբների չեզոքության վրա ազդել է Միացյալ Նահանգների հետ խաղաղության պայմանագրի կնքումը: Մասնավորապես, ինչպես ենթադրել է ՄԱԿ-ի դիտորդական խումբը, այս պայմանավորվածությունները, որոնք ճանապարհ են բացել Աֆղանստանից օտարերկրյա զորակազմի դուրսբերման համար, դուր չեն եկել «կատաղած մոլլաներին»՝ այն պատճառով, որ նրանց վրա դրվել են կոշտ պարտավորություններ՝ «բռնության մակարդակը կրճատելու» համար: Արեւմտյան դիտորդներն ամերիկա-թալիբյան գործարքի հակառակորդների ճամբարի ձեւավորումը համարում էին շարժման մեջ աճող տարաձայնությունների նախանշան եւ նախազգուշացում, որ աֆղանական կարգավորման գործընթացը խափանվելու է: Կանխատեսումներ կային, որ «Թալիբանի» ներսում իրանական «5-րդ շարասյունը», ամենայն հավանականությամբ, նույնիսկ հիմնված է հարեւան Իրանի տարածքի վրա:
«Նեզավիսիմայա գազետայի» թղթակցի համար մեկնաբանելով իրանական մամուլում հայտնված ենթադրությունները՝ Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի արեւելագիտության ինստիտուտի գիտաշխատող, ժամանակակից Աֆղանստանի ուսումնասիրության կենտրոնի տնօրեն Օմար Նեսարը խոստովանել է, որ շիական ճակատ ասելով՝ նկատի են առնվում խազարների նախկին դաշտային հրամանատարների խմբավորումները: «Միայնակ նրանք սպառնալիք չեն թալիբների համար,- բացատրել է Նեսարը:- Այս պահին նրանք ուժեղացնում են իրենց դիրքերը հակաթալիբյան աշխարհազորայինների շարժման շրջանակներում»: Այդ շարժումը, ըստ փորձագետի, ներառում է ոչ միայն խազարներին, այլ նաեւ տաջիկներին ու ուզբեկներին եւ, հավանաբար, ստեղծվում է ոչ առանց Քաբուլի օգնության: Եթե նման ուժերը կարող են եւ սպառնալիք ներկայացնել կառավարության համար, ապա միայն՝ հեռանկարում:
