Վրաստանի վարչապետ Իրակլի Ղարիբաշվիլին հուլիսի 27-ին կայցելի Ղազախստան: Այցի ընթացքում կքննարկվեն առեւտրի ավելացման եւ տրանսպորտա-լոգիստիկ ոլորտում համագործակցության ընդլայնման հեռանկարները, ինչպես նաեւ ղազախական նավթի՝ դեպի Արեւմուտք տեղափոխման հարցը: Օրերս Ղարիբաշվիլին եղել է Տաշքենդում, որտեղ քննարկվել է դեպի Եվրամիություն բեռների տեղափոխման համար վրացական նավահանգիստների օգտագործման հնարավորությունը:
Ղազախստանի ու Ուզբեկստանի համար հատուկ հետաքրքրություն է ներկայացնում Կովկասյան տրանսպորտային միջանցքը, որը կհատվի Անդրկասպյանին, ինչը հնարավորություն կտա ավելացնել բեռների տեղափոխման ծավալները Վրաստանի սեւծովյան եւ Թուրքիայի միջերկրածովյան նավահանգիստների միջոցով՝ դեպի Եվրոպա:
Անդրկասպյան երթուղու զարգացման կարեւորության մասին Ղազախստանի նախագահ Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաեւը խոսել է Կենտրոնական Ասիայի պետությունների ղեկավարների խորհրդակցական չորրորդ հանդիպման ընթացքում, որը տեղի է ունեցել վերջերս՝ Իսիկ-Կուլում: Նրա խոսքով՝ անհրաժեշտ է բարձրացնել տարածաշրջանների տրանսպորտային կապվածությունը եւ հետեւողականորեն բարելավել տարանցման պայմանները: «Քարտեզին նույնիսկ թռուցիկ հայացքը ցույց է տալիս Կենտրոնական Ասիայի աշխարհագրական յուրահատուկ դիրքը Ռուսաստանի, Չինաստանի, Հարավային Ասիայի, Մերձավոր Արեւելքի ու Հարավային Կովկասի հանգույցում: Աշխարհաքաղաքական նոր իրողություններում մեր տարածաշրջանի դերն անդրմայրցամաքային առեւտրի առաջմղման ու զարգացման մեջ սրընթաց աճում է: Այս պայմաններում Ղազախստանն ակտիվորեն զարգացնում է Անդրկասպյան միջազգային տրանսպորտային երթուղին: Սկսած 2017 թ. կոնտեյներների տեղափոխումն այս միջանցքի երթուղիներով աճել է մոտ երեք անգամ»,- շեշտել է Տոկաեւը: Այդ երթուղով ապագայում կարող է տեղափոխվել նաեւ ղազախական նավթը: Այդ խնդիրը լուծելու համար ղազախական իշխանությունները մտադիր են փոխակերպել ղազախական նավահանգիստները՝ միացնելով դրանք սեւծովյան նավահանգիստների հետ: Պլանավորվում է, որ 2022-2023 թթ. Բաթումի նավթային տերմինալով կտեղափոխվի ղազախական ծագման մոտ 2 մլն տոննա նավթ եւ նավթամթերքներ: Այսպիսով՝ Վրաստանը դառնում է այս լոգիստիկ երթուղու հիմնական օղակներից մեկը:
Տոկաեւն ու Ղարիբաշվիլին Ղազախստանի հետ Վրաստանի համագործակցության ընդլայնման հեռանկարներն ընդհանուր գծերով քննարկել են Դոհայում հուլիսի 21-ին կայացած Կատարի տնտեսական ֆորումի ընթացքում: Ղազախստանի ղեկավարն ուշադրություն է դարձրել երկու երկրների միջեւ բեռնափոխադրումների իրականացման մեջ համատեղ աշխատանքին՝ ղազախական Ակտաու ու Կուրիկ ու վրացական Բաթումի նավահանգիստների ներուժի օգտագործմամբ: «Վրաստանը մեծ պաշարներ ունի ինչպես Ղազախստան, այնպես էլ Կենտրոնական Ասիայի այլ երկրներ մատակարարումների ավելացման առումով։ Մենք պատրաստ ենք ամենասերտ համագործակցության այս ուղղությամբ»,- ընդգծել է Տոկաեւը։ Փոխգործակցության մանրամասները կքննարկվեն Ղազախստանի իշխանությունների հետ Վրաստանի վարչապետի առաջիկա հանդիպման ընթացքում։
«Ղազախստանի համար վրացական նավահանգիստներով նավթի տեղափոխումը ստիպողական միջոց է։ Ենթադրություն կա, որ միջազգային ոչ կառավարական «Global Witness» կազմակերպությունը, իբր, բացահայտել է Ղազախստանին Ռուսաստանի դեմ սահմանված պատժամիջոցների ռեժիմի խախտման մեջ։ Ղազախստանը, իբր, խառնել է իր նավթը ռուսականի հետ եւ այն Կասպյան խողովակաշարային կոնսորցիումով առաքել ԱՄՆ շուկաներ: Սակայն դժվար է մեղադրել Ղազախստանին, քանի որ նավթ արտադրում են բրիտանական ընկերությունները, եւ այս դեպքում հենց վերջիններս են խախտել պատժամիջոցների ռեժիմը»,- «Նեզավիսիմայա գազետային» ասել է Էթնո-ազգային ռազմավարությունների գործակալության տնօրեն, պրոֆեսոր Ալեքսանդր Կոբրինսկին։ Նրա խոսքով՝ միանգամայն տրամաբանական է, որ պետությունը դիվերսիֆիկացնում է իր ածխաջրածինների առաքումները։ Սրա մեջ ոչ մի քրեական բան չկա: Բայց միեւնույն ժամանակ եթե այսօր Ղազախստանը կախված է մի երկրից՝ նավթի արտահանման 80 տոկոսն իրականացվում է Ռուսաստանի տարածքով, ապա վաղը Նուր-Սուլթանը կախված կլինի մի շարք երկրներից, որոնց հետ ստիպված կլինի համագործակցել։ Իսկ որեւէ երկրում խնդիրների առաջացումը վերջնական սպառողին թույլ չի տա ստանալ ապրանքը:
Կոբրինսկու կարծիքով՝ դրականն այն է, որ երկրները, որոնցով կանցնի Անդրկասպյան միջազգային տրանսպորտային ենրթուղին՝ Ադրբեջանը, Վրաստանը, Թուրքիան, գտնվում են անգլոսաքսոնական աշխարհի ազդեցության ուղեծրում, նշանակում է՝ չնախատեսված իրավիճակները կկարգավորվեն մեկ կետից: Մյուս կողմից՝ անգլոսաքսոնական աշխարհի ազդեցությունը կնվազի, իսկ թե ինչ կլինի նույն Ղազախստանի հետ, հայտնի չէ: «Եվ դա այն դեպքում, որ Նուր-Սուլթանը ստիպված է լինելու հսկայական միջոցներ ծախսել այդ լոգիստիկ երթուղու ստեղծման համար»,- կարծում է փորձագետը: Նրա կարծիքով՝ Ղազախստանի համար ճիշտ կլինի ոչ միայն նավթի մատակարարումը, այլեւ հզորությունների ստեղծումը վերջնական արդյունքի՝ բենզինի, դիզելային վառելիքի համար: Դա հնարավորություն կտա մշակել նաեւ ռուսական նավթը, իսկ պատրաստի արտադրանքի վրա պատժամիջոցային ռեժիմը չի տարածվում: Այսպիսով՝ Ղազախստանը կարող է եւ իրեն օգնել, եւ կատարել դաշնակցային պարտավորությունները: Բացի այդ, պետք է լրջորեն մտածել ոչ թե այն մասին, թե ինչպես նավթ մատակարարել արտասահման, այլ այն մասին, թե ինչպես կզարգանա հետնավթային քաղաքակրթությունը, որը, ըստ Կոբրինսկու, ի հայտ կգա արդեն հաջորդ սերնդի օրոք:
Ղարիբաշվիլիի տաշքենդյան բանակցություններում գլխավորը նաեւ լոգիստիկ հարցերն էին։ Ուզբեկստանի նախագահ Շավքաթ Միրզիյոեւի հետ հանդիպման ընթացքում քննարկվել են տարանցիկ ներուժի արդյունավետ գործարկման հարցեր, այդ թվում՝ Փոթիի եւ Բաթումի նավահանգիստների ենթակառուցվածքները ուզբեկական բեռների փոխադրման ժամանակ։ Այս մասին հայտնում է Ուզբեկստանի նախագահի մամուլի ծառայությունը։ Ղարիբաշվիլիի խոսքով՝ լոգիստիկ կենտրոնի իր դերն ամրապնդելու համար Վրաստանը մասնակցում է Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթգծի, Սեւ ծով-Կասպից ծով տրանսպորտային երթուղու նախագծերին եւ երկրի ներսում կառուցում է Արեւելք-Արեւմուտք մայրուղին (եվրոպական տարանցիկ E-60 ճանապարհ): Այսպիսով՝ Ուզբեկստանը բոլոր հնարավորություններն ունի՝ օգտագործելու Վրաստանի նավահանգստային հնարավորությունները Եվրամիության սպառողական շուկա դուրս գալու համար։
