Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանին այդպես էլ չհաջողվեց ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի շրջանակներում արժանանալ ԱՄՆ նախագահ Ջոզեֆ Բայդենի ընդունելությանը: Սա Բայդենի հետ հանդիպելու առաջին փորձը չէր եւ ոչ էլ առաջին մերժումը: Թուրքիայի ղեկավարին չհաջողվեց լրացուցիչ շահաբաժիններ ստանալ երկրում համընդհանուր ընտրություններից առաջ, եւ այժմ Անկարան ստիպված է նոր քաղաքականություն իրականացնել՝ բոլոր ուղղություններում հետընթաց քայլ կատարելով, բայց այնպես, որ դա փախուստ չդիտվի:
Թուրքիայի իշխանություններն այժմ աշխատում են պաշտոնական Դամասկոսի հետ տնտեսական հարաբերությունների մասամբ նորմալացման սցենարի ուղղությամբ: Նրանց խոսքերով՝ Էրդողանը ցանկանում է ընդլայնել Բաշար Ասադի կառավարության հետ փոխգործակցության ուղիներն այնպիսի պայմաններում, երբ դիվանագիտական լիարժեք կապերի վերականգնումը հնարավոր չի թվում: Փորձագիտական շրջանակներում ենթադրում են, որ Սիրիայի կառավարության կողմից վերահսկվող եւ Թուրքիային հավատարիմ ընդդիմադիր տարածքների միջեւ առեւտուրը կարող է շահավետ լինել:
Այն մասին, որ Անկարան հաշվարկում է հարեւանի հետ «տնտեսական նորմալացման» հեռանկարները, հաղորդել են «Ալ Վաթանի» աղբյուրները: Նրանց խոսքերով՝ Թուրքիան ձգտում է դուրս գալ երկկողմ հարաբերություններում փակուղային իրավիճակից եւ ուղիներ է որոնում այդ նպատակի իրականացման համար: 2011-ից մինչ օրս Թուրքիան ակտիվորեն աջակցել է Սիրիայի զինված ընդդիմությանը եւ նույնիսկ ներխուժել է Սիրիայի տարածք: «Ալ Վաթանի» զրուցակիցները միեւնույն ժամանակ բացատրել են, որ տնտեսական դարպասների բացումը կարող է սիրիական հարցում ամենակարեւոր մոտեցումներից մեկը լինել: Բացի այդ, ըստ նրանց, հնարավորություն կա, որ տնտեսական համագործակցությունը հիմք կապահովի քաղաքական «ջերմացման» համար:
Այս նախաձեռնությունների շրջանակներում Թուրքիան նաեւ պնդում է Սիրիայի այն շրջաններում, որոնք իր վերահսկողության տակ են, կատարել ընդդիմադիր խմբավորումների վերաինտեգրում՝ ստեղծելով ինչ-որ ռազմական խորհուրդ եւ միասնական տնտեսական վարչություն՝ ռեսուրսները կառավարելու եւ Ասադի ներկայացուցիչների հետ շփվելու համար: Այս ֆոնին, ըստ դիտորդների, արմատական խմբավորումները, որոնք վերահսկում են Սիրիայի հյուսիսարեւմտյան շրջանները, սկսել են վերացնել որոշ արգելքներ, որոնք խոչընդոտում են կառավարական ու ընդդիմադիր տարածքների միջեւ տրանսպորտային կապին: «Ալ Վաթանի» աղբյուրներն ասում են, որ դա ակնհայտ քայլ է՝ ավելի լայն հումանիտար համագործակցություն սկսելու համար:
Համապատասխան նախանշանները վկայում են, որ խոսք կարող է լինել առաջին հերթին տնտեսական ուղիների ստեղծման մասին ապստամբների դիրքերի եւ Արաբական Հանրապետության վերահսկողության տակ վերադարձած շրջանների միջեւ: Անկարայում, այսպիսով, քննարկվում է հարեւան պետության ղեկավարության հետ անմիջական շփումների հաստատման հնարավորությունը: Պատճառներից մեկն այն է, որ, ըստ փորձագետների, Թուրքիան ցանկանում է պայմանավորվածություններ ձեռք բերել անվտանգության ոլորտում եւ չեզոքացնել քրդական ռազմականացված ստորաբաժանումների սպառնալիքը, որոնք կենտրոնացել են Սիրիայի հյուսիսարեւելյան մասում եւ հավակնում են կիսաինքնավար կարգավիճակի ամերիկյան ղեկավարության ռազմական ու ֆինանսական ակտիվ աջակցության օգնությամբ: Այդուհանդերձ, թուրքական պաշտոնյաները միեւնույն ժամանակ հասկացրել են, որ չարժե արագացնել իրադարձությունները:
Թուրքիայի ԱԳ նախարար Մեւլյութ Չավուշօղլուն նշել է, որ Էրդողանի ու Ասադի միջեւ հանդիպում դեռ չի պլանավորվում, սակայն ներկայումս Սիրիայի ու Թուրքիայի իշխանությունների միջեւ շփումները պահպանվում են բացառապես հատուկ ծառայությունների միջոցով: Վերջերս նույնն է ասել Թուրքիայի նախագահի պաշտոնական ներկայացուցիչ Իբրահիմ Քալընը: «Այս պահին Սիրիայի հետ քաղաքական շփումների կազմակերպման պլաններ չկան: Նրա ներկայացուցիչների հետ կապեր է պահպանում հետախուզությունը: Սիրիայի հանդեպ Թուրքիայի դիրքորոշումը հայտնի է: Շարունակվում է Աստանայի գործընթացը, աշխատանքներ են տարվում Սահմանադրության նախապատրաստության ուղղությամբ»,- նշել է պաշտոնյան:
Առեւտրային կապերի վերականգնման ցանկությունը Թուրքիայի ազդանշանն է՝ ուղղված Բաշար Ասադին, բայց այնպես, որ վերջինս հանկարծ շատ հույսեր չունենա: Բայց դրանք միայն թուրքական դիվանագիտությանը բնորոշ կեղծ խաղեր են. պետք չէ մոռանալ, որ Անկարան դատարկ սպառնալիքների չգերազանցված վարպետ է: Եթե Սիրիան Թուրքիայից ավելին պահանջի կամ ձեռնարկի քայլեր, որոնք կհանգեցնեն Սիրիայում թուրքական ազդեցության վերացման, Անկարայի նահանջը կարող է եւ վերածվել փախուստի:
Ջոզեֆ Բայդենի ընդունելությունից զրկված Էրդողանը որոշել է շարունակել շանտաժի քաղաքականությունը՝ ԱՄՆ-ին նախազգուշացնելով, որ պատրաստ է ՍՈւ-35 կործանիչներ գնել Ռուսաստանից, եթե չկարողանա պայմանավորվել ԱՄՆ-ի հետ՝ ժամանակակից F-16 կործանիչներ գնելու համար: Նախկինում F-16 կործանիչներ գնելու փորձերը բախվել են ԱՄՆ-ի ուժեղ հակազդեցությանը: «Փորձառու աղվեսը»՝ Անկարան, 2018-ից բանակցություններ է վարել Ռուսաստանի հետ՝ ռուսական նշված կործանիչները ձեռք բերելու համար, եւ այդ բանակցությունները 2019 թ. հոկտեմբերին արդեն եզրափակիչ փուլում էին: Սակայն, ըստ վերլուծաբանների, Անկարան ոչ թե հետաքրքրված էր այդ ինքնաթիռներով, այլ ցանկանում էր ճնշում գործադրել արեւմտյան մատակարարների վրա: Անկարայի համար ամերիկյան կործանիչները միայն նշանակում են, որ Վաշինգտոնն աջակցում է իրեն, ինչի կարիքը շատ ունեն Թուրքիայի իշխանությունները:
Վերադարձը F-16-ին, երբ դրանք գնում են հիմնականում ավելի պակաս զարգացած տնտեսություններ եւ պաշտպանական փոքր բյուջե ունեցող երկրները, ինչպես նաեւ ոչ պետական սուբյեկտները, արտացոլում է թուրքական ռազմաօդային ուժերի հավակնությունների լուրջ իջեցումը: Ի տարբերություն Անկարայի, նրա հարեւաններն ավելի բարձր կարգի կործանիչներ են ձեռք բերում: Օրինակ՝ Իսրայելը F-35 է ձեռք բերել, Հունաստանը պարտավորվում է հետեւել նրա օրինակին, իսկ Թուրքիան ժամանակին հեռացվել է F-35-ի ծրագրից ռուսական C-400 զենիթահրթիռային համակարգեր գնելու համար:
Երբ ԱՄՆ-ն հեռացավ Աֆղանստանից, Թուրքիային թվաց, թե եկել է ինքնուրույն գործելու ժամանակը: Եվ, համաձայն իր հավակնությունների, Անկարան մխրճվել է տարբեր ուղղություններով, կատարել պատերազմական հանցագործություններ, իսկ հիմա հասկանում է, որ հարկ է նահանջել: Խայտառակ փախուստը զրոյի կհավասարեցնի Էրդողանի ընտրվելու հնարավորությունները, ուստի վերջինս կձգտի առանձին-առանձին պայմանավորվածություններ ձեռք բերել բոլոր նրանց հետ, ում դեմ հարձակումներ է կատարել:
Հավանաբար, նաեւ դրանով է պայմանավորված Էրդողանի՝ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ հանդիպման ցանկությունը: Ճիշտ է՝ Թուրքիայի նախագահի կողմից դա այնպես ներկայացվեց, թե, իբր, Նիկոլ Փաշինյանը Պրահա է մեկնելու իր հետ հանդիպելու թաքնված ձգտումով, եւ ինքը նրան այդ հնարավորությունը կտա: Դա ասվեց այն ժամանակ, երբ ՀՀ վարչապետը չմեկնեց Սամարղանդ՝ մասնակցելու Շանհայի համագործակցության կազմակերպության գագաթնաժողովին, ինչը նշանակում էր, որ Ադրբեջանի՝ Հայաստանի Հանրապետության վրա հարձակումից հետո նաեւ ոչ միայն հայ-ադրբեջանական, այլեւ հայ-թուրքական հարաբերություններում նոր փուլ է սկսվում, ինչը, բնականաբար, անհանգստացնում է Թուրքիային: Այս թեմային, սակայն, կանդրադառնանք մեկ այլ առիթով:
Նաեւ չմոռանանք, որ Թուրքիայում ապրում են միլիոնավոր հայեր, որոնք գիտեն իրենց ազգային պատկանելության մասին, բայց կրում են թուրքական ազգանուններ: Նրանք առաջիկա ընտրություններում կարող են լուրջ գործոն դառնալ, քանզի Թուրքիայի այսօրվա իշխանությունները, կապված այն ցեղասպան քաղաքականության հետ, որն իրագործել են Հարավային Կովկասում՝ հայ ժողովրդի դեմ, նրանց ոչինչ չունեն ասելու…:
