Էլեկտրաէներգիայի հասանելիությունն Աֆրիկայում խիստ մտահոգիչ է: Հյուսիսային Աֆրիկայից զատ բնակչության մոտ կեսն էլեկտրաֆիկացված է, սակայն դրա մակարդակը 2019-ից ի վեր նվազել է 4 տոկոսով: Այնտեղ, որտեղ առկա է էլեկտրաէներգիա, սպառումը շատ ցածր է համաշխարհային միջինից:
Երբ էներգետիկ ենթակառուցվածքների խնդիր կա, առկա է ներդրումներ կատարելու ոչ բարենպաստ միջավայր, քանի որ առանձին նախագծերն ավելի քիչ կենսունակ են եւ ավելի ռիսկային են համարվում, հատկապես մասնավոր հատվածի կողմից: Ենթակառուցվածքը, այս իմաստով, պետք է ընդլայնվի էլեկտրացանցերի կամ գազատարների ներկայիս վիճակից դուրս՝ ներառելով հանրային ծառայությունները, ինչպիսիք են վերապատրաստված կոմունալ ծառայությունների աշխատողները, ջրային ռեսուրսները եւ շատ ավելին: Ակնհայտ է դառնում, որ «օգնության» պարադիգմը, որն ընկած է աֆրիկյան մայրցամաքում արեւմտյան երկրների զարգացման ռազմավարությունների հիմքում, գնալով անբավարար է դառնում: Աֆրիկյան երկրներին միայն օգնություն տրամադրելը չի ապահովի ինքնակայուն, պարբերական աճի գործիքներ եւ հնարավորություններ: Դրա համար մայրցամաքը ներդրումների կարիք ունի, այլ ոչ միայն օգնության։ Քանի որ ներդրումներն ավելի երկարատեւ զարգացում են ապահովում, իսկ օգնությունը՝ կարճաժամկետ:
Աֆրիկյան երկրներում ներդրումները բարեգործական չեն, այլ համաշխարհային տնտեսական, ինչպես նաեւ էթնիկ կարեւորության խնդիր: ՀՆԱ-ի ավելի բարձր մակարդակները փոխկապակցված են էլեկտրաէներգիայի ավելի մեծ օգտագործման, մատչելիության, հասանելիության եւ հուսալիության հետ: Ինչպես եղավ Չինաստանում վերջին քառասուն տարվա ընթացքում, Աֆրիկայի երիտասարդ եւ աճող բնակչությունը կարող է աշխարհն ապահովել արդյունավետ աշխատուժով, ինչպես նաեւ ժամանակակից դարաշրջանի արդյունաբերականացումը, որը կարող է խթանել աշխատատեղերի ստեղծումն ու հնարավորություններն աֆրիկյան համայնքներում՝ զուգահեռաբար խթանելով համաշխարհային տնտեսական աճը:
Վերջնաարդյունքն այն է, որ չնայած մայրցամաքի առջեւ ծառացած էներգետիկ աղքատության խնդրի վրա մեծ ուշադրության կենտրոնացմանը, ենթակառուցվածքների դեֆիցիտը խոչընդոտում է ամբողջ մայրցամաքում էներգիայի արտադրության եւ բաշխման մեծացմանն ուղղված ջանքերին: Բարեբախտաբար, մայրցամաքը հարուստ է եւ՛ բնական գազով, եւ՛ վերականգնվող ռեսուրսներով՝ մայրցամաքի արդյունաբերական հեղափոխությունը սնուցելու, էներգետիկ աղքատության դեմ պայքարի եւ տնտեսական աճի խթանման համար:
Ենթադրվում է, որ 2026-2030 թթ. էլեկտրացանցերում տարեկան ներդրումներն ավելի քան եռապատկվում են՝ հասնելով միջինում 40 միլիարդ դոլարի: Այդուհանդերձ, այս ամենամյա ներդրումներին հասնելը հեռու է իրական լինելուց։ Այսօրվա գործող ֆինանսավորման մեխանիզմները բավարար չեն էներգիայի արտադրության, փոխանցման եւ բաշխման լայնածավալ ենթակառուցվածքային նախագծերում ներդրումների համար։ Ներդրումներ ապահովելու համար զարգացման բանկերի եւ կառավարությունների միջամտությունը նույնպես անհրաժեշտ է: Չնայած ներդրումների հրատապ անհրաժեշտությանը՝ ռիսկը բարձր է։ Բայց այս ցիկլը լուծելու միակ ճանապարհը կլինի ենթակառուցվածքների կառուցման համար անհրաժեշտ կապիտալի մոբիլիզացումը, որը կարող է ապահովել ավելի շատ նախագծերի եւ ավելի շատ ենթակառուցվածքների աճ ու զարգացում:
Աֆրիկյան կառավարությունները նույնպես պետք է քայլեր ձեռնարկեն ներդրումային միջավայրի բարեփոխման համար՝ վստահություն ու թափանցիկություն ձեւավորելու նպատակով: Հետեւաբար, մայրցամաքի էներգետիկ նպատակներին հասնելու համար հատուկ ուշադրություն է պետք դարձնել էլեկտրաէներգիայի գնագոյացման մեխանիզմներին: Մինչ օրս Աֆրիկայի քսանչորս երկրներ նման բարեփոխումներ են իրականացրել կամ քննարկման փուլում են: Աֆրիկյան կառավարությունների եւ կոմունալ ընկերությունների միջեւ սերտ համակարգումը, համագործակցությունը եւ թափանցիկությունը նույնպես կարեւոր նշանակություն կունենան միջմայրցամաքային փոխկապակցման համար:
Ենթակառուցվածքների զարգացման գործում վերջին 20 տարվա ընթացքում Չինաստանը եղել է Աֆրիկայի ամենաառաջին գործընկերը: Փաստորեն, ԱՄՆ ազդեցությունը տարածաշրջանում նվազում է, ուստի Միացյալ Նահանգների ու Աֆրիկայի միջեւ առեւտրաշրջանառությունը 2008-2021 թթ. նվազել է 55 տոկոսով՝ հասնելով 64 միլիարդ դոլարի: Չինաստանի հետ Աֆրիկայի առեւտրաշրջանառությունը 2021 թ. կազմել է 254 միլիարդ դոլար։ Սրան ի պատասխան՝ ԱՄՆ նախագահ Բայդենը եւ G7-ի մյուս առաջնորդները հայտարարեցին «Համագործակցություն հանուն գլոբալ ենթակառուցվածքային ներդրումների մասին ծրագրերի» մասին: Համաձայն այդ նախագծի՝ մինչեւ 2027 թ. 600 միլիարդ դոլար է պետք մոբիլիզացնել զարգացող շուկաներում կայուն ենթակառուցվածքային զարգացումների համար եւ քայլեր ձեռնարկել՝ փակելու ֆինանսավորման բացը:
Վերջին տարիներին ի հայտ են եկել մի քանի պետական ներդրումային նախաձեռնություններ, որոնք ուղղված են Աֆրիկայում մասնավոր ներդրումների հավաքագրմանը եւ ռիսկերի նվազեցմանը: Էներգետիկ ենթակառուցվածքներում մասնավոր ներդրումները հաջողությամբ մոբիլիզացնելու համար այս նախաձեռնությունների օգտագործումը կարեւոր նշանակություն կունենա լայնածավալ հնարավորություն ընձեռող ենթակառուցվածքների տեղակայմանը հասնելու համար:
Ռուս-ուկրաինական պատերազմը եվրոպացիներին մղել է աֆրիկյան երկրներ՝ հայտնաբերելու էներգիայի նոր աղբյուրներ եւ ամբողջությամբ վերամշակելու եվրոպական էներգիայի ռազմավարությունը: Մայիսին Գերմանիայի կանցլեր Օլաֆ Շոլցն այցելել է Սենեգալ, որտեղ մայրաքաղաք Մավրիտանիայի սահմանի երկայնքով զգալի գազի հանքավայր է հայտնաբերվել: Պատերազմի սկզբից Իտալիան գազի արտահանման պայմանագրեր է կնքել Անգոլայի եւ Կոնգոյի Հանրապետության հետ: Լեհաստանի նախագահ Անջեյ Դուդան այցելել է Փղոսկրի Ափ՝ ստորագրելու Համագործակցության հուշագիր Նիգերիայից Լեհաստան էներգակիրների արտահանման վերաբերյալ: Սենեգալի նախագահ Մակի Սալը, ով Աֆրիկյան միության ներկայիս նախագահն է, նույնպես հյուրընկալել է պատվիրակների Եվրոպայից՝ քննարկելու միության ռեսուրսների հետ կապված խնդիրներ:
Եվրոպան, ավելի քան երբեւէ, հետաքրքրություն է ցուցաբերել աֆրիկյան էներգետիկ ռեսուրսների նկատմամբ, քանի որ Եվրոպական միությունը հրաժարվել է ռուսական էներգակիրներից: Այնուամենայնիվ, հարց է առաջանում՝ արդյոք Եվրոպան ներդրումներ կկատարի՞, կաջակցի՞ աֆրիկյան ենթակառուցվածքի զարգացման հարցում: Սրանից բխող մեկ այլ հարց էլ է առաջանում՝ եթե եվրոպական երկրները ներդրում կատարեն, աֆրիկացիները կկարողանա՞ն օգտվել սեփական ռեսուրսներից, թե՞ միայն կապահովվի գազի արտահանումը դեպի եվրոպացիները: Մինչ ռուս-ուկրաինական պատերազմը, նկատելի լարվածություն կար աֆրիկյան առաջնորդների միջեւ, ովքեր պաշտպանում էին սեփական էներգետիկ ռեսուրսներն օգտագործելու իրենց իրավունքը: Լարվածությունն ավելի սրվեց, քանի որ Միացյալ Նահանգները եւ ԵՄ-ն արգելափակեցին արտասահմանում հանածո վառելիքի նախագծերի ֆինանսավորման հնարավորությունները:
Այսպիսով՝ անկախ նրանից, թե մայրցամաքային ենթակառուցվածքների կառուցումը նախատեսված է էներգակիրների արտահանման համար, թե այլ ռեսուրսների՝ ներդրումների մեծ պահանջ կա տարբեր ոլորտներում: Հաշվի առնելով վերջին զարգացումները՝ Եվրոպան թեքվում է Աֆրիկայի կողմը՝ էներգետիկ ռեսուրսներ ապահովելու համար: Այդ իսկ պատճառով աֆրիկյան առաջնորդները պահանջում են ընդունել Աֆրիկա մայրցամաքի կարեւոր դերը կլիմայի փոփոխության եւ էներգետիկ անվտանգության հարցերում: Ի վերջո, համաշխարհային ակտիվ դերակատարներն ու մրցակիցները, ինչպիսին Չինաստանն է, վաղուց հենց այդպես էլ անում են:
