Ուկրաինան համաձայն է թուրքական կողմի առաջարկով Ստամբուլ տեղափոխել Եռակողմ շփման խմբի բանակցությունները, որոնք նախկինում Մինսկում էին անցկացվում: Այս մասին լրագրողներին ասել է Ուկրաինայի պաշտպանության նախարար Ալեքսեյ Ռեզնիկովը, ով այդ պաշտոնում նշանակվելուց առաջ մինսկյան բանակցություններում ուկրաինական պատվիրակության ղեկավարի տեղակալն էր: Նաեւ այդ հարցն է հինգշաբթի քննարկվել Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի՝ Կիեւ կատարած այցի ընթացքում:
Թուրքիայի նախագահին, ով ժամանել է կնոջ հետ, ուկրաինական կողմը դիմավորել է հատուկ պատիվներով, քանզի այցը պաշտոնական կարգավիճակ է կրում: Թռիչքուղում ազգային տարազներ հագած աղջիկները նրան բոքոնով են դիմավորել: Իսկ Մարիինյան պալատի շքամուտքում հյուրերին դիմավորել են Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկին եւ նրա կինը: Վերջիններս ընդգծել են հարգանքը՝ կրելով երկար փակ հանդերձանք եւ ծածկելով գլուխները: Էրդողանը, ուղեւորվելով Կիեւ, լրագրողներին ասել է, որ իր այցը կկայանա երկու երկրների միջեւ դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման 30-ամյակի առթիվ. «Ուստի այս այցը մեզ համար հատուկ նշանակություն ունի»: Կիեւում նա, որպես պատասխան սիրալիրություն, դիմել է պատվո պահակախմբի զինվորներին ուկրաիներեն ողջույնով. «Փառք Ուկրաինային»:
Թուրքիայի նախագահի այցն առանձնացավ վերջին օրերի արտասահմանյան «դիվանագիտական դեսանտի» ֆոնին ոչ միայն արտաքին, այլեւ բովանդակային առումով։ Փետրվարի 3-ին կեսօրից հետո մեկնարկած պետությունների ղեկավարների առերես բանակցություններից հետո նախատեսված էր բարձր մակարդակի Ռազմավարական խորհրդի 10-րդ հանդիպումը։ Արդյունքում կողմերը ստորագրել են մի շարք նշանակալից փաստաթղթեր։ Դրանցից առաջինն Ուկրաինայի եւ Թուրքիայի միջեւ ազատ առեւտրի գոտու մասին համաձայնագիրն է։ Այս փաստաթղթի վրա աշխատանքն սկսվել է 2011 թ., եւ այն շատ բարդ է եղել։ Ի վերջո, կողմերը պայմանավորվել են ամեն ինչում։ Ուկրաինայի վարչապետ Դենիս Շմիգալը համոզված է, որ համաձայնագիրը բխում է ուկրաինական բիզնեսի շահերից եւ կմեծացնի ապրանքաշրջանառության ծավալները։
Ինչպես «Bloomberg»-ին ասել է Թուրքիայի նախագահի վարչակազմի հասարակայնության հետ կապերի վարչության ղեկավար Ֆահրեդին Ալթունը, անցած տարի Ուկրաինայի ու Թուրքիայի միջեւ առեւտրի ծավալն ավելացել է մոտ 60 տոկոսով եւ կազմել ավելի քան 7 մլրդ դոլար: Ուկրաինացի փորձագետ Տարաս Զագորոդնիյը «Ֆոկուս» ամսագրի սյունակում գրել է, որ «Թուրքիան Ուկրաինայի համար մեծությամբ երրորդ սպառման շուկան է՝ Չինաստանից ու Լեհաստանից հետո, սակայն ուկրաինական արտահանման մեջ գերակշռում է հումքը՝ մետաղը, ցորենը…»: Իրավիճակը կարող է փոխվել՝ կապված ոչ միայն ազատ առեւտրի գոտու մասին երկկողմ պայմանագրի ստորագրման հետ, այլեւ տարածաշրջանային միությունների ստեղծման պատճառով. «Դաշնակցային առանցք է ձեւավորվում Թուրքիայի, Բրիտանիայի, Լեհաստանի, բալթյան ու սկանդինավյան երկրների հետ… Հարկ է այդ երկրների հետ ձեւավորել տնտեսական շղթաներ, այլ ոչ թե Գերմանիայի հետ, օրինակ: Որքան շատ կապեր ունենանք տնտեսության, պաշտպանության մեջ, այնքան կայուն կլինի տարածաշրջանը»:
Ընդհանուր առմամբ՝ Կիեւում սպասում են, որ Թուրքիայի հետ ազատ առեւտրի գոտին կթույլատրի ուկրաինական ՀՆԱ-ն ավելացնել 2.2 տոկոսով, ինչը կավելացնի նաեւ տնային տնտեսությունների եկամուտները: Տարաս Զագորոդնիյն ուշադրություն է դարձրել, որ կողմերը պայմանավորվել են երկու տարի անց վերանայել ազատ առեւտրի գոտու մասին պայմանագիրը, այլ ոչ թե հինգ տարի հետո, ինչպես Եվրամիության հետ: «Դա ուկրաինացի արդյունաբերողներին հնարավորություն կտա օպերատիվ արձագանքել եւ ձեւավորել իրենց դիրքորոշումներն առեւտրում…»: Առայժմ առեւտրում տոն են տալիս գյուղատնտեսական ապրանքների ու պաշտպանական գնումների մատակարարումները: Սկսած 2018-ից՝ Ուկրաինան երկու անգամ թուրքական «Bayraktar» անօդաչու թռչող սարքեր է գնել, ինչպես նաեւ կառավարվող հրթիռներ։ 2021 թ. սեպտեմբերին Ուկրաինայի պաշտպանության նախարարության եւ թուրքական արտադրական ընկերության միջեւ համաձայնագիր է ստորագրվել Ուկրաինայում անօդաչու թռչող սարքերի սպասարկման, պահպանման, արդիականացման, ինչպես նաեւ դրանց շահագործման ուսումնա-փորձարարական համատեղ կենտրոնի շինարարության մասին։ Փաստաթղթի ստորագրմանը ներկա է եղել Ուկրաինայի նախագահ Զելենսկին, ով ասել է. «Մենք շատ երկար ենք սպասել այս պահին։ Սա մեզ համար կարեւոր իրադարձություն է»։
Այժմ Կիեւի մարզում անօդաչու թռչող սարքերի արտադրության գործարանի կառուցման համար տարածք է ընտրվել։ Պաշտպանության նախարար Ալեքսեյ Ռեզնիկովը «Ձախ ափին» ասել է. «Եթե ամեն ինչ լավ ընթանա, կարծում եմ, որ գործարանը կարող է կառուցվել մեկ տարվա ընթացքում… Սարքավորումներն արդեն կան, դրանք բերվում են… Տեղ ընտրել ենք՝ մոտակայքում կա օդանավակայան»: Նա նշել է, որ, բացի թուրքական մշակումներից, գործարանում կարող են արտադրվել նաեւ ուկրաինական անօդաչու թռչող սարքեր. «Մեծ հույսեր ենք կապում «Լուչ» կոնստրուկտորական բյուրոյի հետ, որը մշակել է «Սոկիլ-300»-ը։ Ավելի վաղ հաղորդվել էր, որ «Բայրաքթարի» համար շարժիչներ կմատակարարի «Մոտոր Սիչը»: Անցյալ տարվա նոյեմբերին «Baykar Makina»-ի մամուլի ծառայությունը հայտարարեց «Իվչենկո-Պրոգրեսի» հետ պայմանագիր կնքելու մասին՝ «Bayraktar MİUS» անօդաչու թռչող սարքերի համար «ԱԻ-322Ֆ» ռեակտիվ շարժիչների մատակարարման վերաբերյալ (սա մարտական անօդաչու թռչող սարք է, որի արտադրությունը պետք է սկսվի 2023 թ.):
Հինգշաբթի օրը Կիեւում առանձին պետք է քննարկվեր բանկային ոլորտում համագործակցության հարցը։ Վերջերս ԶԼՄ-ներում հաղորդումներ են եղել այն մասին, որ թուրքական խոշորագույն բանկերից մեկը՝ «Ziraat Bank»-ը, մուտք է գործում ուկրաինական շուկա։ Հարցը հունվարին քննարկվել է ներդրումների ներգրավման եւ աջակցության ուկրաինական գրասենյակի հետ։ Բայց հիմա դեռ հայտնի չէ, թե նախագիծն ինչ փուլում է։
Արեւմտյան ԶԼՄ-ները հատուկ ուշադրություն են դարձրել Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի՝ Կիեւ կատարած այցին: Բրիտանական «Guardian»-ը նշել է, որ Էրդողանին ծանր գործ է սպասում՝ «հավասարակշռություն պահպանել Ուկրաինային աջակցության եւ Մոսկվայի հետ հարաբերությունների պահպանման միջեւ»: Թուրքիայի ղեկավարը նախկինում շեշտը դրել է այն բանի վրա, որ ունակ է խոսել երկու երկրների ղեկավարությունների հետ: Այն ժամանակ, երբ արեւմտյան ԶԼՄ-ները հաղորդում էին շուտով Ուկրաինա «ռուսական ներխուժման» մասին, Թուրքիայի նախագահի խոսնակ Իբրահիմ Քալընը հայտարարեց. «Թուրքիան պատրաստ է ցանկացած դերում հանդես գալ Ռուսաստանի Դաշնության եւ Ուկրաինայի միջեւ լարվածությունը նվազեցնելու համար։ Նախագահ Էրդողանը բանակցություններ է վարում ինչպես ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի, այնպես էլ Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկու հետ։ Նա երկուսին էլ հրավիրել է գալ Թուրքիա, եթե ցանկանում են հանդիպել, եւ հարթել իրենց խնդիրներն ու տարաձայնությունները»։
Երկխոսությունն այդպես էլ չկայացավ, իսկ անցյալ տարվա աշնանից ամերիկյան լրատվամիջոցներն սկսեցին քննարկել ռազմական սցենարի հնարավորությունը։ Էսկալացիայի գագաթնակետին Էրդողանը «Daily Sabah»-ին տված հարցազրույցում նշեց. «Չեմ կարծում, որ Ուկրաինա Ռուսաստանի ներխուժման սցենարն իրատեսական է… Բացի այդ, որպեսզի Ռուսաստանը գնա այդ քայլին, պետք է վերլուծի իրավիճակն ամբողջ աշխարհում եւ իր սեփական իրավիճակը: Երկու նախագահներին ուղղված թուրքական հրավերը մնում է ուժի մեջ»:
Սպասվում է, որ կիեւյան այցից հետո Էրդողանը բանակցություններ կվարի Վլադիմիր Պուտինի հետ։ ՌԴ նախագահի մամուլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովն ասել է. «Երկու առաջնորդներն իսկապես խոսել են հանդիպման հնարավոր տարբերակների մասին… Դեռեւս հստակ ժամկետներ չկան»:
