ԱՄՆ-ի նախագահ Ջոզեֆ Բայդենի վարչակազմը խորհրդակցություններ է անցկացրել Թուրքիայի իշխանությունների հետ ՌԴ-ից գնված C-400 զենիթահրթիռային համակարգերն Ուկրաինա ուղարկելու մասին: Ռուսական արտադրության ՀՕՊ միջոցները կարող են Կիեւին անուղղակի աջակցության տարր լինել, այն դեպքում, երբ Վաշինգտոնը վախենում է հակամարտությանը ուղիղ միջամտությունից: Գաղափարը դժվար թե հավանության արժանանա Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի իշխանության կողմից, սակայն այդ հարցի շուրջ երկխոսությունը վկայում է, որ թեման Ուկրաինայի իրադարձությունների լույսի ներքո վերադառնում է ամերիկա-թուրքական հարաբերությունների օրակարգ:
Այն մասին, որ ԱՄՆ-ն ոչ հրապարակային քննարկել է նշված հարցը, հաղորդել են «Reuters» գործակալության մի շարք աղբյուրներ: Նրանց խոսքերով՝ երկխոսությունն սկսվել է անցած ամիս: Մարտի սկզբին այս թեման բացահայտվեց պետքարտուղարի տեղակալ Վենդի Շերմանի՝ Թուրքիա կատարած այցի ժամանակ։ Սակայն ԱՄՆ-ից ոչ մի պաշտոնական հարցում դեռ չի արվել. այս նախաձեռնությունն ընդամենը մի մասն էր ավելի լայն քննարկման, թե Վաշինգտոնը եւ ՆԱՏՕ-ում նրա դաշնակիցները կարող են ուժեղացնել Ուկրաինայի պաշտպանությունը: «Կարծում եմ՝ բոլորն էլ հասկանում են, որ C-400-ը հին խնդիր է, եւ միգուցե եկել է պահը, երբ կարող ենք այս խնդիրը լուծելու նոր ճանապարհ գտնել»,- հասկացրել է Շերմանը մարտի 5-ին։
Այսպիսով՝ ԱՄՆ պաշտոնյաները ցանկանում են Թուրքիային շեղել Մոսկվայի եւ Կիեւի միջեւ հավասարակշռման քաղաքականությունից: Այս մասին նշում են «New York Times»-ի աղբյուրները։ Ճիշտ է՝ Սպիտակ տանն անհանգստություն կա, թե Կրեմլն ինչպես կարձագանքի հակամարտության գոտում C-400-ի հնարավոր հայտնվելուն։ Հանդեսը գրում է ԱՄՆ-ում ընթացող ներքաղաքական բանավեճի մասին, թե Ուկրաինա ուղարկվող մահաբեր զենքերից որն է համապատասխանելու միջազգային իրավունքի սկզբունքներին: Բայց շատ բան կախված կլինի նրանից, թե իրավիճակն ինչպես կընկալի ռուսական կողմը։
Մի բան պարզ է. Կիեւին օգնություն տրամադրելու այս տարբերակով Վաշինգտոնը հույս ունի վերացնել Անկարայի հետ հակասությունները, որոնք ծագել են վերջինիս կողմից C-400 ՀՕՊ համակարգերը գնելու պատճառով։ Գործարքից հետո Սպիտակ տունը սահմանափակ պատժամիջոցներ սահմանեց Թուրքիայի նկատմամբ եւ նրան հանեց «F-35» կործանիչների ծրագրից: «Ես կաջակցեմ Թուրքիայի դեմ ԱՄՆ պատժամիջոցների չեղարկմանը, եթե նա Ուկրաինային մատակարարի C-400 համակարգեր»,- թվիթերում գրել է ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատի անդամ Թեդ Լյեն։ Կոնգրեսականը հիշեցրել է, որ Անկարան այդպես էլ չի ակտիվացրել Ռուսաստանից գնած զենքերը։ «Դրանք այնտեղ դրված են անձեռնմխելի վիճակում: Ինչո՞ւ։ ԱՄՆ պատժամիջոցների պատճառով. Թուրքիան ցանկանում է կրկին ընդգրկվել «F-35» ծրագրում: Իսկ C-400-ի փոխանցումն Ուկրաինային կօգնի Թուրքիային՝ լուծելու այս խնդիրը»,- ասել է նա։
Պենտագոնում ենթադրում են, որ Կիեւն ավելի շատ ՀՕՊ նոր միջոցների անհրաժեշտություն է զգում, քան ինքնաթիռների: Դա հաստատում են փորձագետները: «Ուկրաինան ունի խորհրդային ժամանակաշրջանի C-300 շարժական հրթիռային համակարգերի սահմանափակ պաշարներ,- սյունակներից մեկում գրում է Փոլ Կոլբը՝ Հարվարդի Քենեդու անվան դպրոցի Բելֆեր կենտրոնի հետախուզական նախագծի տնօրենը:- Այս զենքն արդյունավետ է, բայց հնացած, եւ Ուկրաինան ստիպված էր զգուշորեն օգտագործել այն։ ՆԱՏՕ-ի շրջանակներում Բուլղարիան, Հունաստանը եւ Սլովակիան ունեն C-300-ներ, որոնք կարող են համեմատաբար արագ փոխանցվել»: ԱՄՆ-ում արդեն կոչեր են հնչում` C-300-ի տարբերակը ներառելու Ուկրաինայի վարկային-վարձակալության ծրագրում, եւ, ըստ մի շարք տեղեկությունների, Հյուսիսատլանտյան դաշինքն ուսումնասիրում է այդ գաղափարը։
Չնայած այն հանգամանքին, որ Թուրքիան տեղի ունեցող իրադարձությունները բացահայտորեն որակեց որպես «պատերազմ» եւ հայտարարեց ռուսական գործողությունների անընդունելիության մասին, միեւնույն ժամանակ չմիացավ Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցների արշավին։ Այդ երկիրը դրսեւորեց միջնորդ լինելու իր ցանկությունը եւ իր տարածքում բանակցություններ կազմակերպեց Ռուսաստանի եւ Ուկրաինայի պատվիրակությունների միջեւ։ Այդ իսկ պատճառով C-400-ի` Կիեւ ուղարկելու տարբերակը նրա համար անշահավետ եւ անիրատեսական է թվում։ «Թուրքիան կարողացավ քայլել «ածելիի սուր սայրին», եւ ռուսական C-400-ների փոխանցումը, անշուշտ, կառաջացնի Ռուսաստանի զայրույթը»,- ասում է Արտաքին քաղաքականության հետազոտությունների ինստիտուտի (FPRI) գիտական տնօրեն Ահարոն Շտայնը:
Ի դեպ, միայն C-400-ների գաղափարի քննարկումը լավագույնս ցուցադրում է, թե ինչպես է այդ թեման վերադառնում ամերիկա-թուրքական երկկողմ օրակարգ: Գերմանիայի կանցլեր Օլաֆ Շոլցի հետ վերջերս կայացած բանակցություններից հետո Էրդողանը նկատել է, որ ներկայիս հանգամանքներում վաղ է խոսել Ռուսաստանի հետ ռազմատեխնիկական համագործակցության զարգացման մասին, որ անհրաժեշտ է հասկանալ, թե ինչպես կավարտվի ուկրաինական ճգնաժամը: Ռազմատեխնիկական համագործակցության ոլորտում Մոսկվայի ու Կիեւի հետ բոլոր նախագծերը հիմա սառեցված վիճակում են, ինչի մասին հաճախ են նշում թուրք պաշտոնյաները:
Այդուհանդերձ, ԱՄՆ Կոնգրեսում Անկարայի ակտիվ քննադատներին հաջողվեց Թուրքիայի ղեկավարի հայտարարությունները մեկնաբանել որպես այն բանի վկայություն, որ Էրդողանը ցանկանում է շարունակել զենք գնել ռուսական կողմից։ Նրանք պնդում են, որ եկել է ժամանակը, որ Թուրքիան ցուցադրի իր հավատարմությունը ՆԱՏՕ-ի արժեքներին: Բայց նրանց կողմից ճնշումն ամենեւին չի երաշխավորում, որ Անկարան կգնա Կիեւին հակաօդային պաշտպանության համակարգերով ապահովելու ճանապարհով։
Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարար Մեւլյութ Չավուշօղլուն հայտարարել է, որ Ռուսաստանն ու Ուկրաինան սկզբունքորեն համաձայնեցրել են ապագա պայմանագրի 6 առանցքային կետերից 4-ը: Դրանց թվում են հարեւան երկրի ապառազմականացման ու ապաազգայնականացման ռուսական պահանջները: Չավուշօղլուն կրկնել է երկու երկրների միջեւ բանակցություններում իրենց միջնորդական դերի մասին առաջարկը: Իսկ ԵՄ-ում քննարկում են խաղաղ գործընթացի արագ մեկնարկի եւ ռուսական օպերացիայի հետեւանքով առաջացած բազմաթիվ խնդիրների լուծման ուղիները։
Թուրքիան մեկ անգամ չէ հայտարարել, որ պատրաստ է ՌԴ-ին ու Ուկրաինային առաջարկել իր միջնորդական ծառայությունները: Մոսկվայում վերջերս Լավրովի ու Չավուշօղլուի հանդիպման ժամանակ թուրք նախարարը խոսել է այն մասին, որ իր երկիրը պատրաստ է հարթակ տրամադրել երկու երկրների նախագահների՝ Վլադիմիր Զելենսկու եւ Վլադիմիր Պուտինի ուղիղ բանակցությունների համար: Դրան ի պատասխան՝ ռուսական արտգործնախարարության ղեկավարը նշել է, որ նման հանդիպումը հնարավոր է միայն բանակցային գործընթացի եզրափակիչ փուլում: Եվ ահա այդ եզրափակիչ փուլը, ինչպես պնդում է Չավուշօղլուն, մոտենում է: Ըստ նրա՝ Ռուսաստանն ու Թուրքիան չեն պայմանավորվել միայն Դոնբասի ու Ղրիմի հարցերում, իսկ դրանք թեմաներ են, որոնց շուրջ փոխզիջումն այսպես թե այնպես պետք է հետաձգվի…
