Խոսելով Չինաստանի նախագահ Սի Ծինփինի՝ Մոսկվա կատարած այցելության ու ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ հանդիպման մասին՝ արդեն անդրադարձել ենք հնդկական քաղաքական շրջանակներում առկա մտավախություններին, թե արդյոք Պեկինը Մոսկվայի աջակցությամբ ավելի ագրեսի՞վ կդառնա հարեւանների նկատմամբ, իսկ Ռուսաստանն այլ մոտեցում կորդեգրի՞ Հնդկաստանի հանդեպ՝ կողմնորոշվելով դեպի Չինաստան:
Արեւմտյան փորձագիտական համայնքում գերիշխում է այն տեսակետը, որ Չինաստանի ու Ռուսաստանի պոտենցիալ դաշինքի թեման կորցրել է իր հրատապությունը, քանի որ այդ միությունը շատ ավելի վաղուց է ձեւավորվել: Ամերիկյան «Bloomberg»-ում այդ մասին գրել է նաեւ մեկնաբան Հալ Բրենդսը: Ըստ աղբյուրի՝ Մոսկվան ու Պեկինը համախմբվել են իրենց նպատակներին հասնելու համար՝ մարտահրավեր նետել Վաշինգտոնին ու ստեղծել համաշխարհային ազդեցության իրենց ոլորտը: Այլ խոսքով՝ Մոսկվան ու Պեկինը ձգտում են թուլացնել ԱՄՆ-ի իշխանությունը եւ ժողովրդավարական արժեքների ազդեցության սահմանները:
Երբ Վլադիմիր Պուտինն ու Սի Ծինփինը հանդիպում են, միշտ հարց է ծագում՝ արդյոք նրանք դաշինք կձեւավորե՞ն: Ըստ «Bloomberg»-ի՝ նրանք, ովքեր հնչեցնում են այդ հարցը, չեն հասկանում խնդրի էությունը: Պատմական խելամիտ բոլոր չափորոշիչներով Ռուսաստանն ու Չինաստանը վաղուց արդեն ստեղծել են այդ միությունը, որը նախատեսվում է համաշխարհային քաղաքականության փոխակերպման համար, նույնիսկ եթե սեփական փորձով կուրացած ամերիկացիները դա չեն տեսնում:
Դաշինքներն այնքան պատմություն ունեն, որքան միջազգային քաղաքականությունը: Ք. ծ. ա. 5-րդ դարում Աթենքը հունական քաղաք-պետությունների մասնակցությամբ ձեւավորեց Դելոսյան միությունը: 19-րդ դարում Օտտո ֆոն Բիսմարկը հաստատեց մասամբ իրար կրկնօրինակող, երբեմն հարեւան պետությունների հետ գաղտնի կապեր՝ Կենտրոնական Եվրոպայում Գերմանիայի դիրքերն ամրապնդելու ու անվտանգ դարձնելու նպատակով: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո ԱՄՆ-ն դաշինքների գլոբալ ցանց ստեղծեց խաղաղության պահպանման եւ ագրեսիայի զսպման համար: Ամերիկյան այդ դաշինքներն ամրացվել են պաշտոնական պայմանագրերով ու հրապարակային պարտավորություններով: Դրանք լիովին օրինական կարգավիճակ ունեն, եւ դրանց բնորոշ է ռազմական համագործակցության բարձր մակարդակը: Նման միությունները միաժամանակ ամրապնդում ու զսպում են թույլ անդամներին: ԱՄՆ-ն որոշեց պաշտպանել Գերմանիային ու Ճապոնիային, որպեսզի նրանք անհրաժեշտություն չունենան զարգացնել միջազգային դրությունն ապակայունացնող ռազմական ներուժը, ասենք՝ միջուկային զենքը:
Ամերիկյան դաշինքներն այդպիսի ձեւ են ընդունել, որովհետեւ ծագել են պատմական յուրահատուկ հանգամանքներում, սառը պատերազմի տարիներին, երբ ԱՄՆ-ն փորձում էր զսպել Խորհրդային Միությանը: Նման դաշինքների անդամները հիմնականում ժողովրդավարական պետություններ էին եւ բաց ու հրապարակային պարտավորություններ են ստանձնել: Բայց ոչ մի տեղ գրված չէ, որ դաշինքները հենց այդպիսին պիտի լինեն:
Դաշինքները կարող են ակնհայտ կամ թաքնված լինել, պաշտոնական կամ ոչ պաշտոնական, հավակնոտ կամ համեստ՝ իրենց չափերով ու նպատակներով: Դաշինքն ուղղակի այնպիսի պետությունների համակցություն է, որոնք համագործակցում են ընդհանուր հետաքրքրությունների շուրջ: Այս իմաստով Պուտինն ու Ծինփինը միություն ստեղծել են:
Մոսկվան ու Պեկինը ձգտում են թուլացնել Վաշինգտոնի իշխանությունն ու դաշինքները՝ սեփական ազդեցության ոլորտներն ընդարձակելու ու բազմաբեւեռ աշխարհ ձեւավորելու համար: Միեւնույն ժամանակ նրանք միտված են ժողովրդավարական արժեքների թուլացմանը, որպեսզի ամրապնդեն պետական կառավարման ավտորիտար ձեւերը եւ ապահովեն գերիշխող դրություն: Եվ դրանում ոչ մի գաղտնիք չկա: 2022 թ. փետրվարյան ռուս-չինական հայտարարության մեջ հստակ նշված են երկու երկրների փոխգործակցության աշխարհաքաղաքական ու գաղափարական հիմքերը: Պուտինը կարող է շարունակել ռազմական գործողություններն Ուկրաինայում, որովհետեւ այժմ հնարավորություն ունի գործնականում անպաշտպան թողնել Հեռավոր Արեւելքը: Չինաստանին էլ շահավետ է անվտանգությունը Ռուսաստանի հետ սահմանին, եթե հանկարծ հակամարտություն սկսվի ԱՄՆ-ի հետ:
Իրենց փոխհարաբերություններում «ագրեսիայից» հրաժարումը նպաստում է այդ երկրների հակառակորդների դեմ «ագրեսիային»: Որքան շատ է նրանցից յուրաքանչյուրը խախտում հավասարակշռությունը Արեւելյան Եվրոպայում կամ Խաղաղ օվկիանոսի արեւմտյան մասում, այնքան Վաշինգտոնի համար բարդանում է այդ տարածաշրջաններում նրանց վճռորոշ հարված տալու հարցը:
Մոտակա ժամանակաշրջանում ռազմական հակամարտությունն Ուկրաինայում կարող է ավելի մերձեցնել Մոսկվային ու Պեկինին: Տնտեսական ու տեխնիկական ինտեգրացիան ուժեղանում է այն հանգամանքով, որ Ռուսաստանն այժմ մեկուսացված է: ՌԴ-ն ու Չինաստանն առեւտուրն իրականացնում են յուանով՝ ամրապնդելու համար իրենց պաշտպանությունը դոլարի գերակայությունից եւ արտասահմանյան պատժամիջոցներից: Չինաստանին դուր չի գալիս Պուտինի հատուկ գործողությունը, սակայն նա չի ուզում, որ Ռուսաստանը պարտվի, ուստի կարող է նրան հրետանային արկեր եւ այլ ռազմական օգնություն տրամադրել։ Միգուցե դրա դիմաց Պեկինը, ինչպես նշում են ռուսաստանյան որոշ լրատվամիջոցներ, կխնդրի գաղտնի տեխնոլոգիաներ՝ ստորջրյա տարածություններում անաղմուկ լողալու համար, հակաօդային պաշտպանության ժամանակակից միջոցներ կամ աջակցության խոստումներ այն դեպքի համար, եթե Պեկինը երբեւէ պայքարի մեջ մտնի Վաշինգտոնի հետ Թայվանի հարցում:
Չինաստանն առայժմ այդքան հեռու չի գնացել, քանի որ Սին շատ քիչ ցանկություն ունի բաց հակամարտության մեջ մտնել Արեւմուտքի հետ, քան Պուտինը: Եվ քանի որ սա գիշատիչների միջեւ դաշինք է, բախումներն անխուսափելի են:
Ռազմական գործողություններն Ուկրաինայում ուժեղացնում են Ռուսաստանի կախվածությունը Չինաստանից, սակայն Պուտինը, ինչպես երեւում է, դա ընդունելի է համարում: Զարմանալին այն է, որ որքան շատ հաջողություններ արձանագրի այդ դաշինքը, այնքան դժվար կլինի պահպանել այն:
Երբ ԱՄՆ-ի իշխանությունն ու ազդեցությունը Եվրասիայի ծայրամասում սկսում են թուլանալ, Ռուսաստանի եւ Չինաստանի միջեւ գաղտնի հակասություններն ավելի ակնհայտ են դառնում: Առայժմ ԱՄՆ-ն գործնականում դիմակայում է իր երկու հիմնական հակառակորդների ձեւավորած դաշինքին: Իսկ դա աշխարհաքաղաքական լուրջ մարտահրավեր է, ինչպես էլ որ այն անվանվի:
