Պատմական Արցախը հարուստ է օգտակար հանածոներով, ջրային պաշարներով, եւ այդ տեսակետից երկիրն «ինքնաբավ կարելի է համարել»: Սակայն 2020 թ. սեպտեմբերին թշնամու սանձազերծած պատերազմից հետո ջրային խոշոր ենթակառուցվածքներն ու ռեսուրսներն անցել են հակառակորդի վերահսկողության տակ, ինչի պատճառով համակարգը կաթվածահար վիճակում էր հայտնվել:
Անցյալ տարի ամռան ժամանակաշրջանում պատուհասած սաստիկ երաշտը սակավաջուր բնակավայրերին ծանր փորձությունների ենթարկեց: Չէր հերիքում ոչ միայն խմելու ջուրը, այլեւ տասնյակ հեկտար ցանքատարածքներ ու այգիներ. շոգի հետեւանքով «իրենց ծարավը չկարողացան հագեցնել», եւ հողի սեփականատերերն առատ բերքից զրկվեցին: Առավել դժվար իրադրությունում հայտնվեց մայրաքաղաքի բնակչությունը: Արտեզյան ջրհորները լիարժեք չաշխատեցին, իսկ քաղաք մտնող գլխավոր ջրատարներն անհրաժեշտ պաշարների բացակայության պատճառով չհասցրին պոմպակայաններից սնվել: Արդյունքում բարձրահարկ բնակելի շենքերն օրերով ջրի երես չտեսան, եւ բնակիչներին բաքերի միջոցով հրշեջ մեքենաներն էին գրաֆիկով ջուր հասցնում…
Խնդիրը մտահոգիչ էր: Եվ քաղաքային իշխանությունները, դարձյալ նման բարդ իրավիճակում չհայտնվելու համար, կառավարություն դիմեցին՝ «դրսից» ջրային նոր պաշարներ հայտնաբերելու ու Ստեփանակերտ ուղղելու խնդրանքով: ԱՀ ջրային կոմիտեի մասնագետներն, ուսումնասիրություններից հետո կանգ առան Պատարա գետի վրա ջրամբար կառուցելու եւ ջրատարներով ինքնահոս ջուրը մայրաքաղաք եւ Ասկերանի շրջանի մի շարք բնակավայրեր հասցնելու տարբերակի վրա: Ծրագիրը հավանության արժանացավ գործադիրի կողմից, եւ նախագծա-նախահաշվարկային աշխատանքներին անմիջապես հաջորդեց Պատարա գետի վրա ջրամբարի շինարարությունը:
Ուշագրավ է այն հանգամանքը, որ մեկ տարի անց մեծածավալ աշխատանքներն իրենց ցանկալի արդյունքն են տվել: Ջրամբարը, որի արժեքը 361 մլն դրամ է, կառուցվել է պետական միջոցներով: 5 հազար խմ տարողությամբ ջրամբարը հնարավորություն է ընձեռում ոռոգել գրեթե 300 հեկտար տարածք: Ընդ որում՝ ջուրը դաշտերն է հասցվում ինքնահոս եղանակով՝ բետոնե ջրանցքի միջոցով: ԱՀ ջրային կոմիտեի նախագահ Գեորգի Հայրիյանի խոսքով՝ նախատեսվում է ջրատար խողովակներ անցկացնել եւ լիովին վերացնել կորուստները: Ըստ կառույցի ղեկավարի՝ մինչ պատերազմը լուրջ ծրագրեր էին մշակվել ջրային ռեսուրսների կառավարման, նոր համակարգերի կառուցման, եղածն արդիականացնելու մասով, սակայն այդ ամենը… հօդս ցնդեց: Կառավարությունը փորձում է ելքեր փնտրել, որպեսզի կորուստը փոխհատուցվի, եւ Ստեփանակերտում նախորդ ամառվա ընթացքում գրանցված ջրի ճգնաժամն այլեւս չկրկնվի:
«Հաշվի առնելով պատերազմի հետեւանքով Արցախի ջրային ռեսուրսների մեծ մասի կորուստը` կառավարությունը ներկայումս ջրային համակարգերի կառուցման եւ վերանորոգման ծրագրերում շեշտը դնում է ջրախնայողության սկզբունքի վրա: Այդ առումով պետությունը լայն աջակցություն է ցուցաբերում ոռոգման կաթիլային համակարգերի ներդրմանը: Ջրախնայողության ծրագրերի շրջանակներում մենք սկսեցինք բաց ջրանցքները փակ խողովակաշարերով փոխարինելու գործընթացը: Այս պարագայում ջրի կորուստները չնչին տոկոս են կազմում: Եթե նախկինում ունեինք շուրջ 75 տոկոս կորուստներ, ապա նոր համակարգի ներդնումից հետո այն նվազել ու հասցվել է 3-5 տոկոսի»,- տեղեկացնում է կոմիտեի ղեկավարը՝ հավելելով, թե հիշյալ ծրագրի իրականացման համար ծախսվել է ավելի քան երեք մլրդ դրամ: Նախագծի իրագործումը թույլ է տվել Ասկերան քաղաքի եւ Խրամորթ, Խնապատ, Նախիջեւանիկ, Վարդաձոր համայնքների հողատարածքները դարձնել ոռոգելի:
Պետական կոմիտեի նախագահն անդրադարձավ նաեւ մի արդյունավետ ծրագրի, որն իրականացվել է: Նորագյուղի վերին հատվածում՝ խորհրդային ժամանակներից սարքված մի ջրամբար կար, որը հնարավորություն էր տալիս ոռոգել մոտ 250 հա հողատարածք: 2006-ին պայթել էր պատվարը եւ ջրամբարը դադարել էր գործել: Պատերազմից հետո նախագահի հանձնարարությամբ ջրամբար կառուցվեց: Հիմա պատվարի շինաշխատանքներն ավարտված են, եւ կուտակված ջուրը դաշտերն ու այգիներն է հասնում. «Ջրամբարից վայրկյանում 150 լ ջուր ենք բաց թողնում: Ցավոք, այն օգտագործման վայր է հասնում կորուստներով: Մեր խնդիրն է ամեն կերպ նվազագույնի հասցնել եւ իջեցնել հողագործական մթերքների ինքնարժեքը»:
Համակարգի արդիականացման ճանապարհով քայլեր են ձեռնարկվում նաեւ Կարկառ գետի ջրերի հոսքը հնարավորինս անկորուստ աջ եւ ձախ ափերում տեղակայված համայնքների դաշտերն ու այգիները «ուղղորդելու» համար: Ջրատար խողովակներով գետի ջրերը հասցվել են Վարդաձոր, Նախիջեւանիկ եւ Սառնաղբյուր գյուղեր, ու այժմ ոռոգվում է հիշյալ համայնքներին պատկանող ցանքատարածքների շուրջ 70 տոկոսը: Տնտեսական ծրագրի նշանակությունն ավելի է կարեւորվում, երբ ներդրվում է կաթիլային համակարգի ծրագիրը:
Գ. Հայրիյանի հավաստմամբ՝ կառավարության համար առաջնային է մնում Պատարայի ջրամբարի շինարարությունը, որի աշխատանքներն իրականացվում են երեք փուլով, եւ շահագործումը նախատեսվում է 2025 թ.: Ծրագիրը նախագծված էր դեռ 2007-ից: Ջրամբարում պետք է ամբարվեր 4 մլն խմ ջուր: «Քանի որ ջրի նկատմամբ պահանջը մեծացել է, նոր նախագիծ ենք պատրաստել, եւ ամբարման ծավալը կընդլայնվի մինչեւ 6 մլն խմ, ասել է թե՝ այդքան հնարավորություն ունենք տարածքում ջուր հավաքելու»,- մանրամասնում է ջրային ոլորտի պատասխանատուն: Ըստ Գ. Հայրիյանի՝ Պատարայի ջրամբարն առաջինն է Արցախում կառուցվում «ինքնուրույն»: Նախկինները կառուցվել են խորհրդային տարիներին, իսկ անկախությունից հետո զուտ իրականացվել են վերակառուցման աշխատանքներ:
Նախագծի ջրատարի հատվածը մոտ 22 կմ է: «Հաշվի առնելով կուտակվող ջրի ծավալը՝ նախատեսել ենք նույն խողովակաշարով (բացի մայրաքաղաքի սնուցումից) լուծել նաեւ հարակից գյուղերի ոռոգման հարցը: Մայր ջրատարի շինարարությունն ավարտման փուլում է: Իսկ ջրամբարի կառուցումն ընթանում է արագ տեմպերով: Շուտով կսկսենք խողովակների եւ ջրընդունիչ հանգույցի տեղադրման աշխատանքները: Ընդհանուր առմամբ՝ 3 տարի կպահանջվի ջրամբարի շինարարության ծրագիրն ավարտին հասցնելու համար»,- նշեց Գեորգի Հայրիյանը՝ հավելելով, որ, մայրաքաղաքից բացի, կբարելավվի նաեւ Մարտունի քաղաքի ջրամատակարարումը:
