Օրեր առաջ Երեւանում ավարտված Համաշխարհային հայկական համաժողովին հրավիրված հարյուրավոր հայերի թվում էր նաեւ Ռուսաստանի Դաշնության Սարատով քաղաքից ժամանած, «Հայկական ազգային համակարգ» կազմակերպության համահիմնադիր Անրի Մարտիրոսյանը՝ ազգանվեր մի հայորդի՝ ծնունդով գյումրեցի: Նա նախ իր տպավորությունները կիսեց կայացած միջոցառումից.
-Սա լավ առիթ էր՝ մոտիկից ծանոթանալու աշխարհի տարբեր երկրներում հաստատված մեր բազմաթիվ հայրենակիցների հետ, մարդկանց, ում համար առաջնային է բարդ ու դժվարին ժամանակներ ապրող ամենայն հայոց հայրենիքը: Շփվեցինք այլեւայլ կազմակերպությունների ղեկավար անձանց հետ, հասկացանք, որ մեր բոլորի տեսլականը նույնն է: Խոսեցինք անելիքներից ու համագործակցության տարբերակների շուրջ: Արդեն պայմանավորվածություններ ունենք Ֆրանսիայի, Բելգիայի եւ Ռուսաստանի, ինչպես նաեւ մեր՝ Սարատովի համայնքների միջեւ: Ափսոսանքով պիտի ասեմ, որ ծանոթության այս հարթակը շատ ավելի վաղ պիտի մեզ այստեղ բերած լիներ՝ համատեղելու սփյուռքահայության ու մայր հայրենիքի ներուժը: Մենք ոչ մի երկրի վրա չպետք է մեր հույսը դնենք, չսպասենք ոչ Ռուսաստանին, ոչ Ֆրանսիային, ոչ Ամերիկային: Սփյուռքն է այն ապավենը, այն հարստությունը, որն ունի Հայաստանը: Պարզապես վստահության խնդիր կա, որը պարտավոր ենք համատեղ ջանքերով հաղթահարել եւ հասկանալ, որ հարատեւման ուրիշ ելք ու ճանապարհ չունենք: Մեր նախանշած համագործակցությունը հեռու է քաղաքականությունից, կուսակցականությունից, տարատեսակ իզմերից: Մեր անելիքը լինելու է հանուն ազգի ու հանուն հայրենիքի:
-Դուք «Հայկական ազգային համակարգի» համահիմնադիրներից մեկն եք: Խնդրում եմ ներկայացնել կազմակերպության գործունեության շրջանակները…
-Նախ ասեմ, որ մեր կազմակերպության գաղափարախոսության առանցքում հայրենասիրությունն ու հնարավորությունների սահմաններում մեր երկրին ու ազգին օգնել-սատարելն է: Կազմակերպությունն ստեղծվել է տարիներ առաջ՝ 2016-ին: Քառօրյա պատերազմից հետո ենթադրում էինք, որ նոր ու ավելի դաժան պատերազմ է լինելու: Եվ նախապատրաստվում էինք, ինչ-ինչ ձեռնարկումներ անում՝ համագործակցելով Հայաստանի պաշտպանական կառույցների հետ. ուղարկում էինք լեռնային տեղանքներում շարժունակ ոչ մեծ մեքենաներ, դիրքերին անհրաժեշտ տեսացիկներ, այլ սարքավորումներ: Այս ամենի նախաձեռնողն ու կոորդինացնողը «Հայկական ազգային համակարգի» նախագահն էր՝ Գնել Գրիգորյանը, ով նույնպես մասնակցում էր գագաթնաժողովին եւ այժմ գործնական հանդիպումներ է ունենում տարբեր գերատեսչությունների, այդ թվում՝ պաշտպանության նախարարության ղեկավարների հետ: Ասեմ, որ հանդիպելու ենք ՀՀ ՊՆ նախարարի հետ:
-Նշեցիք, որ ներքին կանխազգացողությամբ ենթադրում էիք, որ լինելու է հերթական պատերազմը՝ բորենին նորից է ծարավելու արյան: Եվ եղավ…
-Երբ 2020-ին սկսվեց պատերազմը, մտածեցինք, որ օգնել է պետք մեր երկրին ոչ միայն ֆինանսապես կամ ինչ-ինչ սարքավորումների առաքումով, այլեւ՝ այնտեղ լինելով ու զենքը ձեռքներիս մարտնչելով: Մեր ու մոտակա քաղաքներից հավաքվեցին տասնյակ տղաներ, եւ հոկտեմբերի 3-ին արդեն հայրենիքում էինք: Եկողներիս մի մասն առաջնագծում էր, մի մասն էլ զբաղված էր մատակարարման գործողություններով: Մեր տղաներից մի քանիսը վերջինն են դուրս եկել բերդ-ամրոց քաղաք Շուշիից: Հրաշք էր, որ նրանք ողջ մնացին… Վիրավորներ ունեցանք, զոհեր՝ բարեբախտաբար, ոչ: Բացի այդ, հասկանում էինք, որ թշնամին վարում է նաեւ չափազանց ագրեսիվ հիբրիդային, ինֆորմացիոն պատերազմ մեր դեմ, եւ մեր ուժերով կազմակերպեցինք 10 հոգանոց խումբ, որն զբաղվեց տարբեր սոցիալական ցանցերում թշնամական տեղեկատվական սցենարների չեզոքացմամբ: Մենք հստակ պարզեցինք, որ ազերիները լոնդոնյան համարներով են կոորդինացնում իրենց գործողությունները՝ ուր գնան, որտեղ ում հետ հանդիպեն, ինչ քայլեր անեն: Ի դեպ, ազերիները նույնանման՝ հակահայ տեղեկատվություն տարածում էին նաեւ խաղաղ ժամանակ՝ ադրբեջանական համայնք ունեցող ռուսական խոշոր քաղաքներում: Դրանք հիմնականում հայերից ապրանքներ, մրգեր չվերցնելու նպատակով էին: Կարողացել ենք մեր հայրենակիցներին օգտակար լինել նաեւ նման խնդիրների դեպքում: Ասեմ, որ այստեղ՝ Երեւանում, նույնպես եղել ենք տարբեր կառույցներում՝ «Տիգրան Մեծ», «ՈՄԱ», «Ազատազեն». հիացած ենք հատկապես «Տիգրան Մեծով», որի հետ համագործակցում ենք, նրա ազգանվեր ու փորձառու դաստիարակներով՝ նրանց նմանները նախապատրաստում են հայրենապաշտպան, հզոր, հպարտություն ներշնչող սերունդ:
-Ձեր կազմակերպությունն ստեղծվել եւ գործում է Սարատովում: Իսկ ինչպիսի՞ն են հարաբերությունները ռուսաստանյան այլ շրջանների համայնքների հետ:
-Մենք՝ հատկապես երիտասարդներս, 2020-ից հետո հավաք կազմակերպեցինք մեր քաղաքում, որին մասնակցեցին շուրջ 30 ներկայացուցիչներ Ռուսաստանի տարբեր մարզերից: Որոշեցինք համատեղ միություն ստեղծել, սակայն կանոնադրությունը գրելուց, ներկայացնելուց հետո խնդիրներ առաջացան կառավարական մարմինների հետ՝ չգրանցեցին: Պատճառաբանությունն այն էր, որ ունենք «Ռուսաստանի հայերի միությունը»՝ մի կառույց, որն իրականում չի կարողանում ներկայացնել ողջ ռուսահայությանը: Սա խնդիր է, որը, կարծում ենք, պիտի լուծվի…
-Խոսենք ձեր համայնքից. որքա՞ն հայություն է ապրում, կա՞ն, արդյոք, հայապահպանման կրթօջախներ՝ դպրոցներ, մարզական, մշակութային կառույցներ:
-Սարատովի մարզում շուրջ 60 հազար հայություն է ապրում: Ունենք մշակույթի կենտրոն, կիրակնօրյա դպրոց, մարզասրահ, նորակառուց հայկական եկեղեցի: Գործում են մեր ազգային ավանդական երգուպարի, ըմբշամարտի խմբերը: Մեզ հետ գործակցում են Նիժնի Նովգորոդ եւ Չիտա քաղաքների մեր գործընկերները: Այս քաղաքներում նրանք կառուցում են «Արատտա» անվանումով մարզական կառույցներ, որպեսզի կարողանանք նաեւ դրանց շնորհիվ համախմբել մեր ուժերը: Սա, ինչ խոսք, լավ է: Սակայն, ցավոք, նշածս հայտնի պատճառով, մենք չենք կարողանում համայնքին հուզող օրախնդիր հարցերը ներկայացնել համապատասխան ատյաններին եւ լուծումներ ակնկալել: Այդպես է Ռուսաստանի հայկական տարբեր համայնքներում:
-Մեր զրույցը մոտենում է ավարտին…
-Մենք քաջ գիտակցում ենք մայր հայրենիքի առջեւ ծառացած վտանգավոր մարտահրավերները, որոնց դիմակայելու կոչված ենք ազգովի՝ անկախ ապրելու վայրից: Այսօր երկրում խժդժություններ սկսելը հավասար կլինի դավաճանության՝ թշնամին դրան է սպասում: Կուսակցական, գաղափարախոսական վեճերի, կռիվների, գզվռտոցների ժամանակը չէ. սա պիտի գիտակցի յուրաքանչյուր հայ, եթե հայրենիք ունի իր հոգում: Սահման, երկիր պահող մեր զինվորները չափազանց զգայուն են երկրի ներսում կատարվող իրադարձությունների հանդեպ: Պետք չէ նրանց թեւաթափ անել՝ ոգի ներշնչելու փոխարեն: Նրանց մեջ հիմա էլ շատ ընկերներ ունեմ, զրուցում եմ հետները: Ասում են՝ մենք ենք երկիր պահողը, մենք ենք վճռելու մեր հայրենիքի ճակատագիրը: Եվ նրանք ճիշտ են:
-Մեր նախազրույցում խոսեցիր պապիդ մասին…
-Ասեմ. իմ ապուպապերը ժամանակավորապես խլված հայրենիքից են՝ Սեբաստիայից, Մուշից, Վանից… Հիշում եմ՝ փոքր էի, երբ պապս ինձ, հորս, հորեղբորս տանում էր Գյումրիի «Ջարդի ձոր» կոչված տեղանքը եւ դառնությամբ ցույց տալիս. «Տեսեք, այստեղ հազարավոր հայեր են մորթվել ընդամենը տասը ասկյարների կողմից: Ինչո՞ւ են մորթվել, որովհետեւ ծունկի են իջել: Եթե ծունկի իջնես թեկուզ մեկ անգամ,- նայում էր ինձ,- իմացիր, ես քեզ կանիծեմ…»: Պապիս խոսքերն ինձ համար ապրելու, գործելու սկզբունք են եղել եւ կան այսօր…
