«Երբ Դեր Զորում նշվում էր Հայոց մեծ եղեռնի զոհերի հիշատակը, ես տասնմեկ տարեկան էի եւ մասնակցում էի այդ արարողությանը: Զարմացած էի, որ բոլորը լացում ու ողբում էին, եւ չկար թեկուզ մեկը, որ բարձրացներ պայքարի ճիչ ու աղաղակ: Այդ օրվանից իմ մանուկ հոգում ամեն ինչ խաթարվեց: Եվ երբ մեծացա, ինձ սկսեց տանջել ամոթի զգացողությունը: Ազատվելու համար դրանից, մենք՝ այդ սերնդի երիտասարդներս, երդվեցինք պայքարել մեր կորսված հայրենիքի փրկության համար…»:
Վարուժան ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ
Արթնացումի ու հատուցման կրակոցային առաջին ղողանջներն հնչեցնելու էր 78-ամյա ծերունազարդ ասպետը՝ Գուրգեն Յանիկյան խնկելի անունով: Նա, որ 1973 թ. հունվարի 27-ին ամերիկյան Սանտա Բարբարա քաղաքի «Բալթիմոր» հյուրանոցում շանսատակ արեց Հայոց ցեղասպանության ամենաակտիվ մերժող երկու ստահակների՝ ԱՄՆ-ում Թուրքիայի գլխավոր հյուպատոս Մեհմեդ Բայդարին եւ հյուպատոս Բահադիր Դեմիրին՝ դատապարտվելով ցմահ բանտարկության: Այդ կրակոցներով մեծ հայը ցրելու էր մարդկության լռության թմբիրը՝ սկիզբ դնելով հայոց արդար պահանջատիրությանը, երիտասարդ սերնդի հոգում բորբոքելու վրիժառության ծարավն ու ծնունդ տալու Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակին՝ ԱՍԱԼԱ-ին. «Ես գիտեի, որ անհատս մենակ մնալու չէի…»: Եվ չմնաց՝ Վարուժան Կարապետյանը այդ արժանապատիվ ըմբոստների շարքում էր, Ֆրանսիայի Օրլի օդանավակայանում ահաբեկչության կազմակերպիչ-մահապարտը: Ինչպես ինքն էր հիշատակում սակավաթիվ իր զրույցներից մեկում՝ «մինչեւ եղեռնի 50-ամյակը հայ ժողովրդի պայքարի զավակը դեռ չէր ծնվել. Յանիկյանի սխրանքից հետո հայրենասիրության ոգով տոգորված հայ ակտիվ, ազգանվեր երիտասարդները ամոթից իրար երեսի չէին կարողանում նայել՝ ծերունի մի հայ գնա նման քայլի, իսկ իրենք լռե՞ն…»:
Եվ չլռեցին՝ պայքարի կրակը վաղուց բորբոքվել էր: Հերթական ահաբեկչությունը կազմակերպում եւ իրագործում է Վարուժան Կարապետյանը Փարիզի Օրլի օդանավակայանում: Նախատեսված էր ռումբը պայթեցնել թուրքական ավիաուղիներին պատկանող ինքնաթիռում՝ Փարիզից դեպի Ստամբուլ թռիչքի ժամանակ: Ռումբը, սակայն, օդում չի պայթում, ինչպես նախօրոք էր որոշված, այլ, դեպքերի դժբախտ զուգադիպությամբ՝ դա տեղի է ունենում օդանավակայանի ուղեբեռների հարթակում: Ահաբեկչությունից հետո ֆրանսիական ոստիկանությունը ձերբակալում է Վարուժանին: 1985 թ. մարտի 3-ին ատենակալների դատարանը նրան մեղավոր է ճանաչում եւ դատապարտում ցմահ բանտարկության:
Ժամանակին, ի պաշտպանություն արժանապատիվ հայորդու, հրապարակավ հանդես են գալիս Սիլվա Կապուտիկյանը, Գեւորգ Էմինը, Պերճ Զեյթունցյանը, Զորի Բալայանը, անվանի այլ մտավորականներ: 2001 թ., բանտում 17 տարի անցկացնելուց հետո, նա վաղաժամկետ ազատ է արձակվում եւ արտաքսվում Հայաստան. դատավորները հաշվի էին առել դատապարտվածի օրինակելի վարքը եւ հայկական կողմի պատրաստակամությունը՝ ապահովել նրան բնակարանով եւ աշխատանքով:
…Այսօր 2019-ին կյանքից անժամանակ հեռացած ԱՍԱԼԱ-ի նվիրյալ մարտիկի ծննդյան օրն է, նրա, ում հոգում կորսված էրգրի կարոտն ու մորմոքը կար. «Մենք բնիկ սասունցի ենք՝ պապերս եկել են Սասունից: Մեր քաղաքը՝ Սիրիայի Ալ-Կամիշլին, Թուրքիայի սահմանին շատ էր մոտ: Հիշում եմ՝ պապս, իմ ձեռքը բռնած, բարձրանում էր քաղաքին մերձակա փոքրիկ բլրի գագաթը եւ երկար-երկար նայում Տավրոսյան լեռներին, ասում էր՝ ուզում եմ երկրի օդը շնչել: Հայացքը միշտ երկրի կողմն էր…Մերոնք տան համար նույնիսկ կարգին կահ-կարասի չէին գնում, ասում էին՝ մեր էստեղ մնալը ժամանակավոր է, վերադառնալու ենք մեր տները…»:
Հայրենիքի մասին խոսելիս, ասում էր. «Եթե հայն ուզում է հայ մնալ, միակ ելքը հայրենիքում հաստատվելն է: Հայրենի հողին հասնելու համար ես եւ ընկերներս միայն արյուն չենք թափել, այլեւ անցել ենք տանջանքների, տառապանքների միջով… Եթե անմնացորդ չնվիրվենք մեր հայրենիքին, արժանի չենք լինի այդ նույն հայրենիքում ապրելու: Մեր պատմության ընթացքում կորցրել ենք ծովից ծով Հայաստանը եւ եթե չպահենք այսօրվա մի պատառիկ մեր երկիրը, ուրեմն արժանի կլինենք կորսվելու: Այս հողը սուրբ հող է, դրախտավայր է: Ով որ ասում է՝ էս երկիրը երկիր չէ, չարաչար սխալվում է… Այս երկրում պետք է ապրեն էն մարդիկ, ովքեր գիտեն հայրենիքի արժեքը… Ես երջանիկ եմ, որ կատարել եմ իմ պապերի ուխտը…»:
