ՀՀ ԳԱԱ լեզվի ինստիտուտում շուրջ 30 տարվա ընդմիջումից հետո բացվեց փորձառական հնչյունաբանության լաբորատորիան։ Նախկինում այն կահավորված է եղել ձայնի ուսումնասիրման համար նախատեսված համապատասխան տեխնիկայով՝ օսցիլոգրաֆ, ինտոնոգրաֆ եւ այլն։ Այժմ հին տեխնիկան փոխարինվել է ժամանակակից սարքավորումներով եւ մասնագիտական համակարգչային ծրագրերով։
Աշխարհում վերջին տարիներին փորձառական հնչյունաբանության բնագավառը մեծ զարգացում ապրեց: Այժմ կիրառվում են նոր մեթոդներ, սարքեր, ծրագրեր, որոնք հնարավորություն են տալիս թափանցելու բանավոր խոսքի չուսումնասիրված խորքեր, առաջ են քաշում նոր խնդիրներ ու հարցադրումներ, ճշտում ու պարզաբանում են հնչյունական կնճռոտ հարցեր: ՀՀ ԳԱԱ լեզվի ինստիտուտի կիրառական լեզվաբանության հնչյունաբանական լաբորատորիայի հնավորություններն այժմ թույլ են տալիս համահունչ քայլելու փորձառական հնչյունաբանության արտասահմանյան նորագույն նվաճումների հետ։
Միջոցառմանը իրենց մասնակցությունն էին բերել բնագավառի վաստակաշատ գիտնականներ եւ մասնագետներ, մասնավորապես` ՀՀ ԳԱԱ հայագիտության եւ հասարակական գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղար Յուրի Սուվարյանը եւ այլք: «Թվայնացումը մուտք է գործել մարդկանց կյանքի բոլոր բնագավառները՝ գիտություն, կրթություն, բիզնես, տնտեսություն, կենցաղ, հաղորդակցում, բանկային համակարգ եւ այլն: Այս գործընթացից դուրս չէ նաեւ լեզվաբանությունը, մասնավորապես՝ փորձառական հնչյունաբանությունը: Այժմ նորագույն համակարգչային ծրագրերի շնորհիվհնարավոր է այս նոր գործիքակազմով կարճ ժամանակահատվածում կատարել ձայնային վերլուծության մեծ աշխատանքներ»,-զրույցի ժամանակ ասաց ինստիտուտի տնօրեն Վիկտոր Կատվալյանը:
«Լաբորատորիայի հիմնական նպատակը լեզվի բոլոր դրսեւորումների հնչյունաբանական հետազոտություններ կատարելն է։ Օրինակ՝ լաբորատորիան հնարավորություն կտա ոչ միայն գրական արեւելահայերենի հնչյունական համակարգի փորձառական հետազոտություններ կատարել, այլ նաեւ օգտակար կլինի հայերենի բարբառների հնչյունական իրողությունները, ինչպես նաեւ արեւմտահայերենի հնչյունական համակարգն ուսումնասիրելիս»,- նշեց բաժնի վարիչ Գայանե Գրիգորյանը:
Հարկ է նշել, որ ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի գիտակրթական միջազգային կենտրոնի լեզվաբանության ամբիոնի «Ընդհանուր եւ հայ լեզվաբանություն» կրթական ծրագրի մագիստրատուրայի 2-րդ կուրսի ուսանողներն իրենց գիտահետազոտական պրակտիկան անցան Հ. Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտի կիրառական լեզվաբանության բաժնի փորձառական հնչյունաբանության նորաբաց լաբորատորիայում:
Բաժնի վարիչ Գ. Գրիգորյանի ղեկավարությամբ ուսանողները ծանոթացան ժամանակակից սարքավորումներին, խոսքի վերլուծության նորագույն ծրագրերին, հնչյունի ֆիզիկական բնութագրերին, հատուկ ծրագրով կատարեցին փորձարկումներ: Նրանք տեղեկություն ստացան կիրառական լեզվաբանության բաժնի աշխատակիցների կազմած համաբարբառների, դրանց ստեղծման եւ նշանակության մասին:
Լաբորատորիան կարեւոր նշանակություն ունի ոչ միայն լեզվի ինստիտուտի, այլ նաեւ հանրապետության բոլոր գիտակրթական հաստատությունների համար։ Այն կծառայի նաեւ ինստիտուտի այլ բաժիններին՝ արեւմտահայերենի, ժամանակակից հայոց լեզվի եւ այլն՝ իրականացնելու հնչյունական համակարգերի փորձառական զուգադրա-կան ուսումնասիրություններ, որոնք կբերեն հետաքրքիր եզրահանգումների, ապշեցուցիչ եւ հիանալի հայտնագործությունների: Լաբորատորիան պատրաստ է գործակցելու գիտահետազոտական տարբեր աշխատանքներ իրականացնողների հետ:
Ստեփան ՊԱՊԻԿՅԱՆ
Ռուսաստանի բնագիտության ակադեմիայի պրոֆեսոր
