Լրացավ ադրբեջանաղարաբաղյան ճակատում զինադադարի հաստատման 27 տարին, ինչը Հայաստանի, Ադրբեջանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի միջեւ Ղրղզստանի մայրաքաղաք Բիշքեկում ձեռք բերված պայմանավորվածության արդյունք է: Հանդիպմանը մասնակցում էին նաեւ ԼՂՀ խորհրդարանի նախագահ Կարեն Բաբուրյանը (պատվիրակության ղեկավար), արտգործնախարար Արկադի Ղուկասյանը, խորհրդարանական հանձնաժողովի նախագահ Վալերի Բալայանը, ԱԺ խոսնակի խորհրդական Վասիլի Աթաջանյանը, ինչպես նաեւ օգնականներ Աշոտ Ղուլյանը եւ Լեւոն Մայիլյանը:
Ինչպես «ՀՀ»-ի հետ զրույցի ժամանակ խոստովանեց ԼՂՀ խորհրդարանի նախկին նախագահ, Արցախի ժողովրդավարական կուսակցության առաջնորդ Աշոտ Ղուլյանը, նման մակարդակի հանդիպումներին մասնակցելն իր համար «առաջին փորձությունն էր»: Նրա համոզմամբ` բիշքեկյան հանդիպումը եւ, ընդհանրապես, 1994 թ. մայիսը նշանակալի փուլ էին արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման պատմության մեջ. «Չնայած մինչ այդ ադրբեջանա-ղարաբաղյան ճակատում ռազմագործողությունների դադարեցման մասին կնքվել էին պայմանագրեր, սակայն դրանք, որպես կանոն, լավագույն դեպքում գործում էին մեկ շաբաթվա կտրվածքով: Ըստ որում` հրադադարի ռեժիմը գլխավորապես խախտվում էր Ադրբեջանի կողմից, ինչի մասին այսօր հիշում են եւ միջնորդները»:
Աշոտ Ղուլյանի խոսքերով` խաղաղության գործընթացն այն տարիներին իրականացվում էր Ռուսաստանի եւ ԵԱՀԿ կողմից զուգահեռաբար: Խաղաղարար առաքելությանն աջակցում էր նաեւ ԱՊՀ միջխորհրդարանական վեհաժողովը, որի պատվիրակությունները հաճախ էին այցելում Ստեփանակերտ: 1994 թ. մայիսի սկզբներին ռազմագործողությունները փաստացի լիովին տեղափոխվել էին հակառակորդի տարածքներ, եւ Արցախի շուրջ ստեղծվել էր անվտանգության գոտի: Ծանր պարտությունները բարոյալքել էին ադրբեջանական զինված ուժերին: Ու չնայած զինադադար հաստատելու վերաբերյալ պայմանագրի ստորագրումն անհրաժեշտ էր եւ Ադրբեջանին, սակայն Բաքվի իշխանությունների «համարձակությունը» կարծես չէր հերիքում դիմել միջազգային կազմակերպություններին: Ինչպես ասում են, «դանակը ոսկորին հասավ» այն ժամանակ, երբ Արցախի պաշտպանական բանակը, շարունակելով իր հաղթարշավը, հակառակորդին ստիպեց հաշվի նստել իրողության հետ: Եվ Բաքուն, ահաբեկված հայկական ուժերի առաջխաղացման մտադրությունից, ի վերջո, միջնորդներին հասկացրեց իր ցանկության մասին եւ զինադադար խնդրեց:
Ըստ պարոն Ղուլյանի` հրադադարի ձեռք բերման վերաբերյալ 1994 թ. փետրվարին փորձ էր արվել Հայաստանի եւ Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունների ղեկավարների, ԼՂՀ ՊԲ ներկայացուցչի` Մոսկվայում կայացած հանդիպման ժամանակ, սակայն արդեն որերորդ անգամ ադրբեջանցիների մեղքով պայմանավորվածությունը խախտվել էր: Այնուամենայնիվ, Մոսկվայի ճնշմամբ հաջողվեց Ադրբեջանին ստիպել նստելու բանակցությունների սեղանի շուրջ: «Ապրիլի 15-ին տեղի էր ունեցել ԱՊՀ անդամ պետությունների ղեկավարների նիստը, որտեղ ընդունված հայտարարությամբ հակամարտության կողմերին կոչ էր արվում սեղմ ժամկետում դադարեցնել ռազմագործողությունները եւ զինադադար հաստատել,- հիշում է Ա. Ղուլյանը:- Դրանից հետո վեհաժողովն ավելի կոնկրետացրեց իր անելիքները: Մայիսի սկզբներին Բիշքեկ հրավիրվեցին հակամարտության անմիջական կողմերի (Հայաստան, Ադրբեջան եւ Լեռնային Ղարաբաղ) պատվիրակությունները: Մայիսի 3-ին բոլորն արդեն Բիշքեկ էին ժամանել, եւ հաջորդ օրը համառ ու լարված աշխատանք էր սպասվում»…
Աշոտ Ղուլյանի հավաստմամբ` միասնական փաստաթղթի մշակման եւ այն պատվիրակությունների ստորագրմանը ներկայացնելու նպատակով ստեղծվել էր աշխատանքային խումբ. «Սկզբնական շրջանում որոշակի լարվածություն էր զգացվում: Ադրբեջանի պատվիրակությունն ամեն կերպ փորձում էր խոչընդոտել Լեռնային Ղարաբաղի պատվիրակության (իբրեւ առանձին կողմի) մասնակցությանը բանակցություններին, սակայն կազմակերպիչների հորդորներից հետո ստիպված տեղի տվեց: Մայիսի 5-ին արդեն միասնական փաստաթուղթը ներկայացվեց ստորագրման: Եվ, չնայած Ադրբեջանի պատվիրակության ղեկավար, մեջլիսի փոխխոսնակ Ա. Ջալիլովը հրաժարվեց պայմանագրի տակ դնել իր ստորագրությունը, մի քանի օր անց արձանագրությունն ստիպված եղավ ստորագրել խորհրդարանի խոսնակ Ռ. Գուլիեւը»:
Ուշագրավ է այն հանգամանքը, որ արձանագրության մեջ Լեռնային Ղարաբաղը ճանաչվում է հակամարտության լիիրավ կողմ: Հայաստանի, Ադրբեջանի եւ ԼՂՀ պատվիրակությունների ղեկավարներից բացի, փաստաթուղթը, որպես երաշխավորներ, ստորագրել էին նաեւ Ղրղըզստանի մեջլիսի եւ ՌԴ Դաշնային խորհրդի նախագահները, հանգամանք, որն ավելի է արժեւորում փաստաթուղթը:
Այդպիսով` Ռուսաստանի միջնորդությամբ 1994 թ. մայիսի 12-ից ադրբեջանա-ղարաբաղյան ճակատում ուժի մեջ մտավ զինադադարը, որն ավելի քան 25 տարի պահպանվեց առանց խաղաղապահների, բացառապես հակամարտ կողմերի ռազմական հավասարակշռության շնորհիվ: 2021-ի սեպտեմբերի 27-ին Թուրքիայի աջակցությամբ Ադրբեջանը լայնածավալ պատերազմ սանձազերծեց Արցախի դեմ՝ դրժելով ստանձնած բոլոր պարտավորությունները: Այսօր էլ հրադադարի վերաբերյալ Բիշքեկյան համաձայնության հիշարժան տարեդարձի նախաշեմին շարունակում են զավեշտալի հայտարարություններ հնչեցվել Բաքվից: Փորձ է արվում կասկածի տակ դնել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների աշխատանքը: Ադրբեջանի նախագահը փորձում է տպավորություն ստեղծել, թե հաղթելով հայերին` դրանով իսկ «լուծել» է ղարաբաղյան խնդիրը: Մինչդեռ միջնորդները ճիշտ հակառակն են պնդում՝ Ադրբեջանին հասկացնելով, որ հակամարտության կարգավորման հարցը շարունակում է մնալ օրակարգում, եւ «Արցախի կարգավիճակի հստակեցումը սկզբունքային նշանակություն ունի»:
Հայաստանի եւ Արցախի իշխանությունները բազմիցս են նշել, որ ղարաբաղյան խնդրի կարգավորումը պիտի բխի պատմական իրավունքներից, փաստացի իրավիճակից, Արցախի ժողովրդի անվտանգության ապահովման անհրաժեշտությունից: Այսօր էլ նրանք հավատարիմ են մնում որդեգրած սկզբունքներին` միջազգային հանրությանը կոչ անելով ճանաչել Արցախի անկախությունը: Ըստ որում` շեշտադրումների մեջ, որպես առաջնահերթություն, ընդգծվում է այն պայմանը, որ հիմնահարցի շուրջ ընթացող բանակցությունների բոլոր փուլերում պետք է վերականգնվի ԱՀ իշխանությունների ներկայացուցիչների լիիրավ մասնակցությունը:
