ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Անտոնիու Գուտերեշի եւ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի մոսկովյան դեբատն իր մեջ պատասխաններ է պարունակում այսօր աշխարհում ակտիվ կամ սառեցված վիճակում գտնվող հակամարտությունների 95 տոկոսի պատճառների վերաբերյալ: Երկու ղեկավարները բանավիճեցին ազգերի ինքնորոշման իրավունքի իրացման կոնցեպտի եւ միջազգային դատական պրակտիկայում դրա վերաբերյալ կայացված որոշումների շուրջ: Այս խնդիրն է ընկած արցախյան հիմնահարցւի հիմքում, դրա լուծման հիմնավորմամբ են այսօր ռազմական գործողություններ ծավալվում Ուկրաինայում: Մեր օրերում ազգերի ինքնորոշման հիմնահարցեր կան Թուրքիայում, Իսպանիայում, Անգլիայում, Չինաստանում, Կանադայում, Ֆրանսիայում, Բելգիայում, Իրաքում…
Հանդիպման ժամանակ Պուտինը Գուտերեշին ասաց, որ շատ ուշադիր կարդացել է միջազգային դատարանի բոլոր որոշումները Կոսովոյի իրավիճակի վերաբերյալ: Նրա խոսքով՝ դատարանի հիմնական որոշման մեջ գրված է, որ ինքնորոշման իրավունքի իրացման ժամանակ ցանկացած երկրի այս կամ այն տարածաշրջան պարտավոր չէ դիմել կենտրոնական իշխանություններին՝ այդ իրավունքն իրացնելու համար, եւ Կոսովոյի հարցում միջազգային դատարանի որոշումը հիմնված է դրա վրա, որը ողջունել են բոլորը:
«Այդ դեպքում Դոնեցկի եւ Լուգանսկի ժողովրդական հանրապետությունները իրավունք ունեն առանց Կիեւին դիմելու հայտարարել իրենց ինքնորոշման մասին, քանի որ նախադեպը ստեղծված է: Այդպես չէ՞»,-հանդիպանը հարցրել է Պուտինը:
Գուտերեշը պատասխանել է, որ ՄԱԿ-ը չի ճանաչել Կոսովոն, ինչին Պուտինը հակադարձել է, որ միջազգային դատարանն ընդունել է այդպիսի որոշում, եւ շատ պետություններ դրա հիման վրա ճանաչել են Կոսովոյի ինքնորոշման իրավունքը:
Անտոնիու Գուտերեշի պատասխանը, սակայն, ամենեւին չի նշանակում, որ խնդիր չկա, կամ, Կոսովոն չճանաչելով, ինչ-որ լուծում է տրվել այսօր մարդկության առաջ կանգնած գլոբալ հիմնախնդիրներից մեկին՝ ազգերի ինքնորոշման իրավունքի իրացման հարցին: Համաշխարհային թիվ մեկ կառույցը՝ ՄԱԿ-ը, առաջին հերթին չի կարող երկակի ստանդարտներ կիրառել նույն խնդրի վերաբերյալ, ինչը ոչ միայն արդար չէ, այլեւ դրանով հարցականի տակ է դնում իր մեկդարյա առաքելությունն ու իր էությունն ընդհանրապես: Նման մասշտաբային եւ գերնուրբ խնդրի վերաբերյալ երկակի ստանդարտների կիրառումը հղի է անկանխատեսելի եւ ողբերգական հետեւանքներով: Տասնյակ ազգեր են սպասում իրենց իրավունքի իրացմանը:
Արցախյան հիմնախնդրի հիմքում էլ է ազգերի ինքնորոշումն ընկած, բայց Արցախի Հանրապետության անցած անկախության ուղին էականորեն տարբերվում է այսօր տասնյակ երկրների կողմից ճանաչված Կոսովոյի անկախացման գործընթացից, հատկապես՝ ինքնորոշման իրավունքի կայացման իրավական հիմնավորվածության առումով: Արցախն ինքնորոշվել է ԽՍՀՄ-ից եւ իր այդ իրավունքը հռչակել է միասնական սուբյեկտի՝ ԽՍՀՄ-ի Սահմանադրության եւ օրենքների հիման վրա, որոնցով սահմանված են եղել ինքնորոշվելու իրավական հիմքերը: Ավելորդ չէ հիշատակելը, որ հենց այդ նորմերով էլ առաջնորդվել են 14 խորհրդային հանրապետությունները՝ դուրս գալով ԽՍՀՄ-ի կազմից, որոնց անմիջապես ճանաչեց ՄԱԿ-ը:
Արցախում ավելի քան երեք տասնամյակ ընթացող ինքնորոշման իրավունքի համար պայքարն այդպես էլ դեռ լուծում չի ստացել: Չեն կարգավորվում նաեւ նմանատիպ տասնյակ հակամարտությունները, որոնք ապակայունացնում են իրավիճակը ողջ աշխարհում՝ դառնալով միլիոնավոր մարդկանց զոհվելու եւ տեղահանվելու պատճառ: Իսկ լուծում չեն ստանում հենց Պուտին-Գուտերեշ դեբատի տրամաբանության պատճառով, երբ աշխարհում մի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը ճանաչվում է աշխարհաքաղաքական նպատակահարմարությունից ելնելով, իսկ մյուսներինը՝ ոչ՝ կրկին նույն պատճառով:
Ժամանակն է, որ ՄԱԿ-ը լուծում տա այս գլոբալ խնդրին, քանի որ այն համայն մարդկության ռեսուրսներն է միայն կլանում, այն դեպքում, երբ այսօր առավել սպառնացող գլոբալ հիմնահարցեր կան՝ սկսած էկոլոգիական, առողջապահական խնդիրներից մինչեւ Երկիր մոլորակի բնակչության կերակրումը:
