Չնայած արցախյան 44-օրյա պատերազմից հետո Իրանը շնորհավորեց Ադրբեջանին 7 շրջանները «ազատագրելու» կապակցությամբ, բայց դրան հաջորդած ողջ ժամանակահատվածում Թեհրանը շատ կոշտ ու միանշանակ հասցեական է պատասխանում Բաքվի ցանկացած ծավալապաշտական հայտարարության: Վերջինս իրանական ավանդական դիվանագիտության լեզվին ոչ բնորոշ դիրքորոշում է հայտնում ու զգայուն մոտեցում ցուցաբերում «Զանգեզուրի միջանցք» եզրույթի օգտագործման դեպքերին եւ բազմիցս ամենաբարձր մակարդակով հայտնել է, որ չի հանդուրժի հարեւան երկրների սահմանների ոչ մի փոփոխություն եւ պատրաստ է ընդհուպ մինչեւ ռազմական միջամտության դիմել:
Արցախի բռնազավթված տարածքների մոտ, Արաքսի երկայնքով Իրանի անցկացրած լայնամասշտաբ զորավարժություններից հետո, Բաքուն էականորեն մեղմեց Թեհրանի հետ խոսելու հռետորաբանությունը, այնուհետեւ սկսեց Թեհրանին սիրաշահելու գործընթացը: Վերջերս կնքվեց Ադրբեջանի եւ Իրանի միջեւ նոր հաղորդակցության ուղիների կառուցման համաձայնագիրը, որի միջոցով Բաքուն ցանկանում է ուժեղացնել կապը Նախիջեւանի հետ: Ադրբեջանի այս նախաձեռնությունը բացառապես քաղաքական է, քանի որ այստեղ խոսքը Մեղրիի սահմանի երկայնքով իրանական կողմից անցնող ավտոմայրուղու ենթակառուցվածքների զարգացման մասին է, որը տարածաշրջանի հաղորդակցության ուղիների բացման դեպքում կորցնելու է իր նշանակությունը: Ակնհայտ է, որ Ադրբեջանի նման քայլերը նպատակաուղղված են բացառապես տարածաշրջանում Հայաստանի ունեցած քաղաքական կապիտալի նվազեցմանը:
Այս թիրախին հասնելու համար Ադրբեջանն ավելի հեռու գնաց: Հունիսի 3-ին տեղեկատվություն տարածվեց, որ Իրանի նավթի նախարար Ջավադ Օուջին հայտարարել է, թե Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը եւ Ադրբեջանը համատեղ կմշակեն ադրբեջանական «Շահ Դենիզ» գազի հանքավայրը: Օուջիի խոսքով՝ իրանա-ադրբեջանական գործընկերության փորձը «Շահ Դենիզ» նախագծում կարող է որոշակի համատեղ աշխատանքի ուղի հարթել կասպյան նավթագազային հանքավայրերում։ Նախորդ շաբաթ տեղի ունեցած հանդիպման ընթացքում կողմերը ստորագրել են փոխըմբռնման հուշագիր՝ գազի սվոփի ավելացման, կասպյան ավազանի համատեղ հանքավայրերի համալիր մշակման, էլեկտրաէներգիայի փոխանակման, ինչպես նաեւ համագործակցության այլ ոլորտներում։
Ադրբեջանը Իրանի հետ հարաբերություններում թեկուզ աննշան առաջընթաց գրանցելու համար գնում է ծայրահեղ, անտրամաբանական եւ ինչ-որ տեղ նաեւ անհեթեթության հասնող քայլերի: Բանն այն է, որ «Շահ Դենիզ» գազի հանքավայրի զարգացումն իրականացվում է կոնսորցիումի կողմից, որը ներառում է 5 արտասահմանյան ընկերություն եւ Ադրբեջանի պետական կազմակերպությունը: Այն շահագործող կոնսորցիումի մեջ մտնում են «British Petroleum» (29,99 տոկոս), «Lukoil» (19,99 տոկոս), «TPAO» (19.0 տոկոս), «SOCAR» (14,35 տոկոս), «NICO» (10.0 տոկոս) եւ «SGC Upstream» (6.67 տոկոս) ընկերությունները: Հանքավայրը Կասպից ծովի հարավ-արեւմուտքում է՝ Բաքվից 70 կմ հարավ-արեւելք, որտեղից գազի մատակարարումները Եվրոպա իրականացվում են հարավկովկասյան գազատարով՝ Բաքու-Թբիլիսի-Էրզրում երթուղու եւ Անդրանատոլիական (TANAP) գազատարի երկայնքով:
Նարկայում գազի այդ պլատֆորմում շահագործվում է 5 հորատանցք, եւ Ադրբեջանը ստիպված է լինելու պետական «SOCAR»-ի 14,35 տոկոս բաժնեմասից հատկացում անել Իրանին: Ակնհայտ է, որ այստեղ խոսքը կարող է լինել միայն փոքր տոկոսների մասին, ինչը խոսում է իրականում գործարքի ձեւական բնույթի եւ Իրանին խորհրդանշական հատկացումների մասին:
Այս կերպ, Ադրբեջանը պատասխանում է նաեւ նախորդ ամիս Հայաստան ժամանած Իրանի էներգետիկայի նախարար Ալի-Աքբար Մեհրաբիանի այն հայտարարությանը, թե Թեհրանը նախատեսում է ընդլայնել գազի մատակարարման ոլորտում համագործակցությունը Հայաստանի հետ: Պաշտոնական Բաքուն գործադրում է բոլոր հնարավոր եւ անհնար, նույնիսկ՝ անտրամաբանական քայլերը Հայաստանին հատկապես տարածաշրջանային հաղորդակցության եւ էներգետիկ գործընթացներից հեռու պահելու համար, համենայնդեպս՝ նրանցից, որոնցում Ադրբեջանն ուղիղ մասնակցություն չունի: Սակայն Իրանը լավ գիտի իր դերակատարության արժեքը, եւ Ադրբեջանը ստիպված է լինելու անհամեմատ ավելի մեծ զիջումների գնալ՝ Թեհրանի բարյացակամությունը շահելու համար:
