Իրանն ու Ռուսաստանը մինչեւ տարեվերջ կստորագրեն համապարփակ համագործակցության համաձայնագիր։ Իրանի արտգործնախարար Հոսեյն Ամիր Աբդոլլահիանը նախօրեին «Դիվանագիտության ոլորտ» հեռուստատեսային վավերագրական հաղորդման ժամանակ հայտարարել էր, որ Թեհրանի եւ Մոսկվայի միջեւ խորհրդակցությունները շարունակվում են համաձայնագրի ձեռք բերման շուրջ։ Ի դեպ, վավերագրական ֆիլմը հեռարձակվում է առաջին հեռուստաալիքով եւ նվիրված է Իբրահիմ Ռաիսիի նախագահության առաջին 13 ամիսների ընթացքում Իրանի արտաքին քաղաքականության քիչ հայտնի փաստերին։ Ինչպես նշում է «Tasnim» լրատվական գործակալությունը, առաջիկա 2-3 ամիսներին երկու երկրների միջեւ վերջնական համաձայնության գալու դեպքում Իրանի եւ Ռուսաստանի միջեւ կգործարկվի SWIFT տիպի ֆինանսական փոխանակման համակարգ։ Ավելի վաղ Իրանի նախագահ Իբրահիմ Ռաիսին երկու երկրների համագործակցությունն անվանել էր ռազմավարական։ «Հյուսիս-Հարավ միջանցքի զարգացումը, որի վրա մենք աշխատում ենք, մնում է օրակարգում»,- հավելել էր նա։ Դեռեւս հուլիսին ՌԴ նախագահի օգնական Յուրի Ուշակովն էլ հայտարարել էր, որ Ռուսաստանը ծրագրում է Իրանի հետ երկկողմ հարաբերությունները տեղափոխել նոր՝ ռազմավարական գործընկերության մակարդակ։
Իրանի եւ Ռուսաստանի համագործակցությունն արդեն իսկ շոշափելի արդյունքներ է ձեռք բերել։ Արեւմտյան լրատվամիջոցները գրում են, որ Իրանն արդեն փոխանցել է անօդաչու թռչող սարքերի արտադրության տեխնոլոգիա, թեեւ Թեհրանը հերքում է գործարքը։ Այժմ Արեւմուտքը մտահոգված է «Ֆաթեհ-110» եւ «Զոլֆաղար» փոքր հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ Ռուսաստանի Դաշնություն տեղափոխելու նախապատրաստությամբ, որոնք ունակ են խոցել համապատասխանաբար 300 եւ 700 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող թիրախները։ Նման տեղեկություններին բավական ցավոտ է արձագանքել Իսրայելը. անդրադառնալով Իրանի կողմից Ռուսաստանին բալիստիկ հրթիռներ փոխանցելու տեղեկությանը՝ սփյուռքի նախարար Նահման Շայը նշել էր, որ «այլեւս կասկած չկա, թե Իսրայելը որ կողմը պետք է ընտրի այս արյունալի հակամարտությունում»։
Ռուսաստանի եւ Իրանի միջեւ հարաբերությունների ընդլայնումն ու խորացումը կարող են դրական զարգացումների նախադրյալներ ստեղծել թե մեր տարածաշրջանում, թե Կենտրոնական Ասիայում թուրքական ծավալապաշտական ծրագրերը կասեցնելու համար։ Այդ հարցում էական դերակատարություն կարող են ստանձնել Հայաստանն ու Տաջիկստանը, քանի որ չեն պատկանում «Մեծ Թուրանի» գաղափարական, քաղաքակրթական եւ կենսական շահերի համակարգին։
Ժամանակն է, որ Ռուսաստանը չկրկնի սխալները նաեւ Իրանի նկատմամբ։ Հիշեցնենք, որ 2019 թ. ամերիկացիների ճնշման տակ ռուսները հրաժարվեցին C-400 մատակարարել Իրան, իսկ ավելի վաղ՝ 2010-ին Ռուսաստանը տապալել էր Իրանի հետ գործարքը, որով պետք է այդ երկրին տրամադրվեին C-300 համալիրներ, զրահատեխնիկա, մարտական ինքնաթիռներ, ուղղաթիռներ ու նավեր։ 2007 թ. դեկտեմբերին Իրանն ու Ռուսաստանը 800 մլն դոլար արժողությամբ պայմանագիր էին կնքել C-300-PMU-1 հինգ գումարտակի մատակարարման շուրջ, սակայն Մոսկվայի ու Վաշինգտոնի հարաբերությունների ջերմացման եւ Իսրայելի բողոքի ֆոնին Կրեմլը կասեցրել է գործարքը «մինչեւ քաղաքական իրավիճակի պարզաբանում»։ Այսօր իրավիճակը խիստ տարբեր է, եւ Մոսկվա-Թեհրան ռազմավարական առանցքի ստեղծման համար առավել նպաստավոր պայմաններ կան, եթե Ռուսաստանը կարողանա ճիշտ հետեւություններ անել պատմական փորձից եւ դեմքով չշրջվի դեպի Թուրքիա։ Ռուսական վերնախավի որոշ շրջանակներ կարող են տնտեսական կամ այլ հետաքրքություններ ունենալ Թուրքիայում, սակայն ռազմավարական հեռանկարում դրանք վտանգավոր են դառնալու պետական շահի տեսանկյունից։ Ի վերջո, թյուրքական աշխարհի ստեղծումը՝ «Մեծ Թուրան» նախագծի կայացումը ճակատագրական կարող է դառնալ ոչ միայն Հայաստանի, այլեւ Իրանի ու Ռուսաստանի համար։ Պատահական չէ, որ Իրանի ԱԳ նախարարը անդրադարձել էր նաեւ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ հակամարտությանը՝ ընդգծելով, որ Իրանը թույլ չի տվել փակել Հայաստանի հետ կապի ճանապարհը, եւ այդ հարցը տարածաշրջանում վերածվել է մանեւրի։
Սեպտեմբերին Ռուսաստանը, Իրանն ու Ադրբեջանը ստորագրել էին Բաքվի հռչակագիրը Հյուսիս-Հարավ միջազգային տրանսպորտային միջանցքի զարգացման մասին։ Սակայն եթե հաշվի առնենք, որ Ադրբեջանը Թուրքիայի օգնությամբ եւ ուղղորդմամբ կառուցում է թյուրքական աշխարհը, ապա Իրան-ՌԴ առանցքում Ադրբեջանի դերակատարությունը վաղ թե ուշ ունենալու է քայքայիչ, քան կապակցող ազդեցություն։ Այս օրերին Իրանում անցկացվող զորավարժությունները վկայում են Ադրբեջան-Իրան փոխհարաբերություններում առկա խորքային խնդիրների մասին։ Հիշեցնենք, որ վերջերս անցկացվել էին Վրաստանի, Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի «Կովկասյան արծիվ-2022» համատեղ զորավարժությունները։
Երկրի հյուսիսային սահմանների մոտ՝ Արաքսի շրջանում հոկտեմբերի 17-ին մեկնարկել են Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) ցամաքային զորքերի զորավարժությունները, որոնց նպատակն Արաքս գետի վրա կամրջի կառուցումն է, կապի գրավումը եւ վերահսկումը, բարձունքների գրավումն ու պայմանական թշնամու ոչնչացումը: ԻՀՊԿ ցամաքային զորքերի հրամանատար, բրիգադային գեներալ Մոհամմադ Փաքփուրն ընդգծել էր, որ «հարեւան երկրներին զորավարժությունների ուղերձը խաղաղությունն է, բարեկամությունը եւ կայուն անվտանգության ամրապնդումը, իսկ թշնամիների համար՝ ցամաքային Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի պատրաստակամությունը Իրանի մյուս զինված ուժերի հետ պաշտպանելու երկրի սահմանները եւ արձագանքելու ցանկացած սպառնալիքի»։ Այսօր նախատեսվում է գործողությունների իրականացում՝ զրահապատ ստորաբաժանումների, հատուկ նշանակության ջոկատների, ինչպես նաեւ ուղղաթիռների ու մարտական անօդաչու թռչող սարքերի մասնակցությամբ: Զորավարժությունների ընթացքում ցուցադրվում է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային զորքերի նորագույն առաջավոր եւ ժամանակակից տեխնիկան։ Իրանի Մեջլիսում Թեհրանի եւ երկրի հյուսիսի հայերի ներկայացուցիչ Արա Շավերդյանը գրառում էր կատարել թվիթերյան միկրոբլոգում՝ նշելով, որ «Արասով (Արաքս.- խմբ.) առաջին անգամ անցկացված զորավարժությունները ԻՀՊԿ-ի ընթացիկ զորավարժությունների ընթացքում ցույց են տալիս, որ դրանք կատակ չեն, եւ դիտարկվում են ազգային շահերի պաշտպանության բոլոր տարբերակները»։
