Արցախի եւ Ադրբեջանի ներկայացուցիչների շփումներից հետո ԱՀ Անվտանգության խորհրդի տարածած հայտարարության հիմնական ուղերձն այն էր, որ հիմնահարցի կարգավորման բանակցային գործընթացը պետք է ընթանա միջազգային որեւէ ձեւաչափում եւ չի կարող քննարկվել երկու պետությունների ներկայացուցիչների հանդիպումների ժամանակ: Ներկայում փաստացի կա նման ձեւաչափ՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, որը գոյություն ունի այն կարգավիճակում, որով ստեղծվել է: Չնայած ուկրաինական հակամարտության հետեւանքով ՄԽ անդամ երկրները միասին չեն գործում, բայց շարունակում են իրենց գործողությունները նույն առաքելությամբ:
Մարտի 8-9-ը Երեւանում էին Մինսկի խմբի երկու համանախագահ երկրների՝ Ֆրանսիայի ու ԱՄՆ-ի ներկայացուցիչներ Բրիս Ռոքֆոյը եւ Լուիս Բոնոն: Վերջինիս այցի նախօրեին ԱՄՆ պետքարտուղարության խոսնակ Նեդ Փրայսը հայտարարեց, թե իր երկիրը չի պատրաստվում դեմ լինել հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման որեւէ (այդ թվում նաեւ՝ ՌԴ-ի) միջնորդության: Նույն միտքը Երեւանում կրկնեց նաեւ Լուիս Բոնոն, ավելին՝ նաեւ տեղեկացրեց, որ չնայած ընդամենը մեկ ամիս է, ինչ նշանակվել է այդ պաշտոնին, արդեն հանդիպել է ռուս համանախագահ Իգոր Խովաեւի հետ: Բոնոն նաեւ հայտարարեց, թե տարածաշրջան չի եկել աշխարհաքաղաքական հարցերով, այլ՝ երկու երկրների միջեւ խաղաղություն հաստատելու նպատակով:
Ստացվում է, որ Մինսկի խմբի համանախագահ երկիրը՝ ԱՄՆ-ն, հայտարարում է, թե հանդես չի գալիս Մոսկվայի միջնորդական ջանքերի դեմ, նույնիսկ կողմերի միջեւ առկա լարվածության ֆոնին շփումներ են եղել համանախագահների միջեւ: Այսինքն, կողմերը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձեւաչափի առաքելությունը միմյանցից առանձին են իրականացնում, ավելի ճիշտ՝ Ֆրանսիան եւ ԱՄՆ-ն ՌԴ-ից առանձին, սակայն գործողությունների թիրախը նույնն է՝ կարգավորումը:
Այլ կերպ ասած` Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման եւ անվտանգության հարցերի քննարկման գործող միջազգային այս ձեւաչափը դեռ ոչ ոք չի չեղարկել: Ասվածի օգտին է խոսում նաեւ Երեւանից Լուիս Բոնոյի արած մյուս կարեւոր ուղերձը: «Ազատություն» ռադիոկայանին տված հարցազրույցում նա հայտարարեց, որ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ խաղաղության պայմանագիրը պետք է ներառի նաեւ Լեռնային Ղարաբաղը: «Կայուն, երկարատեւ եւ հավասարակշռված խաղաղության պայմանագիր ունենալու համար այն պետք է ներառի Լեռնային Ղարաբաղը, եւ մենք հանձնառու ենք այն ավարտին հասցնել, գիտակցում ենք դրա կարեւորությունը»,-ասաց ամերիկացի համանախագահը: Նա կրկնեց, որ Արցախը լինելու է խաղաղ գործընթացի մի մաս, եւ վստահեցրեց, որ կողմերը համաձայնել են այդ հարցում, սական Բոնոն հրաժարվեց դրա համար որեւէ մեխանիզմ ներկայացնել՝ ասելով, որ իր երկրի խնդիրն է ապահովել, որ կողմերը մշակեն խաղաղության փաստաթուղթը, այլ ոչ թե այն պարտադրվի ինչ-որ մեկի կողմից:
Ամերիկացի համանախագահը հայտարարում է, որ Արցախը պետք է ընդգրկվի խաղաղության փաստաթղթում, իսկ Արցախի իշխանությունները, արտահայտելով արցախցիների կարծիքը, հայտնում են, որ իրենց իրավունքների հարցը պետք է քննարկվի միջազգային ձեւաչափի շրջանակներում, այլ ոչ թե Արցախի եւ Ադրբեջանի ներկայացուցիչների անմիջական շփումներում: Այս պահանջը հիմնավոր է, ինչի մասին խոսում է անցած տխուր փորձը: Ադրբեջանը չկատարեց եւ շարունակում է չկատարել միջազգային ձեւաչափերում ձեռք բերված պայմանավորվածությունները, հետեւաբար, անիմաստ է խոսել անմիջական շփումներում որեւէ պայմանավորվածության ձեռք բերման, առավել եւս՝ արցախյան հիմնախնդրի բուն պատճառի հանգուցալուծման եւ Բաքվի կողմից դրա պահպանման մասին:
Արցախի ժողովուրդն ունի իր տեսակետը տվյալ հարցում, եւ դա վերաբերում է սեփական ճակատագրին, հետեւաբար, օրինաչափ է, որ հենց այդ երկիրը ներկայացնի իր շահերը: Սա էլ իր հերթին նշանակում է, որ առնվազն Արցախի իշխանությունները պետք է որեւէ մեխանիզմով մասնակցեն խաղաղության պայմանագրի մշակման բանակցային գործընթացին: Առանց Արցախի մասնակցության հայ-ադրբեջանական հարցի կարգավորման բանակցություններում Արցախի դրույթի ներառումը կնշանակի արցախյան հարցը դիտարկել որպես տարածքային վեճ, ինչն իրականում ազգերի ինքնորոշման հարց է:
Հետեւաբար, եթե ԱՄՆ-ն այն տեսակետին է, որ պետք է պայմանագրում ներառվի Լեռնային Ղարաբաղը, ապա անհրաժեշտ է նաեւ մշակել մեխանիզմ այդ գործընթացում Արցախի ժողովրդի օրինական ընտրված պաշտոնական կողմի մասնակցությունն ապահովելու կամ կարծիքը լսելի դարձնելու համար: Հակառակ դեպքում չեն մերձենա Արցախի եւ Ադրբեջանի այսօր գոյություն ունեցող հակադիր մոտեցումների եզրերը, իսկ առանց դրա, խաղաղության պայմանագիրը լիարժեք չի լինի: Այս հարցում կա նաեւ լուծման այլ տարբերակ՝ Արցախի հիմնահարցը հայ-ադրբեջանական խաղաղության պայմանագրից առանձին դիտարկել, բայց կրկին միջազգային որեւէ մեխանիզմի գործադրմամբ:
