Հարավային Կովկասում եւ եվրասիական տարածաշրջանում ներկայիս բարդ, նշանակալի քաղաքական գործընթացների ֆոնին Մոսկվան ու Թեհրանը կնքում են խոշոր տնտեսական համաձայնագիր, որի քաղաքական ենթատեքստը, մեղմ ասած, հայկական գործոնը շրջանցելու միտում ունի: Օրերս Իրանը եւ Ռուսաստանը համաձայնագիր են ստորագրել Ռաշթ-Աստարա երկաթուղու կառուցման վերաբերյալ, որը Պարսից ծոցի եւ Հնդկական օվկիանոսի երկրները ՌԴ-ի միջոցով Եվրոպային կապող Հյուսիս-Հարավ տրանսպորտային միջանցքի շրջանակներում է: Տնտեսական գործարքը կնքվել է ամենաբարձր մակարդակով, որին տեսակապի միջոցով մասնակցել են Իրանի եւ ՌԴ-ի նախագահներ Ռայիսին եւ Պուտինը:
Համաձայնագիրը նախատեսում է 170 կմ երկարությամբ երկաթգծի կառուցում, որի իրանական հատվածը համաֆինանսավորելու են Իրանն ու ՌԴ-ն, իսկ Ադրբեջանի տարածքում գտնվող հատվածը՝ Մոսկվան, Բաքուն եւ Թեհրանը: Նախագծի կյանքի կոչմամբ Ադրբեջանի միջոցով երկաթուղային կապ կստեղծվի Իրանի եւ ՌԴ-ի միջեւ՝ շրջանցելով հարավկովկասյան երկու պետությունները՝ Հայաստանը եւ Վրաստանը: Փորձագիտական շրջանակներում կարծիք է շրջանառվում, որ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորումից եւ այս պետությունների միջեւ հաղորդակցության ուղիների վերաբացվելուց հետո Հայաստանի ու Վրաստանի երկաթուղային ցանցերն էլ լիարժեք կմիանան Հյուսիս-Հարավ երկաթուղային կապին, բայց տնտեսական գործարքի քաղաքական շեշտադրումն այստեղ առավել քան ակնառու է:
Տնտեսական շահավետության առումով Իրան-Հայաստան-Վրաստան-Աբխազիա-ՌԴ երկաթուղային հաղորդակցությունն առավել շահավետ է, քանի որ այն ՌԴ-ի հետ կապից բացի ապահովում է նաեւ Եվրոպայի հետ Սեւ ծովով կապը՝ Վրաստանի Փոթի նավահանգստով: Վերջերս աբխազական երկաթուղով ՌԴ-ից Թուրքիա բեռների փոխադրման փաստը խոսում է այն մասին, որ կողմերի ցանկության դեպքում աբխազական երկաթգծով Հայաստան-Վրաստան-ՌԴ կապը հնարավոր է, առավել շահավետ ու իրատեսական:
Մյուս կողմից էլ չափազանց տարակուսելի է, որ Բաքու-Թեհրան աննախադեպ լարված դիվանագիտական առճակատման պայմաններում ստորագրվում է այդ երկրներին առնչվող տնտեսական նման խոշոր գործարք, բայց Բաքվի մշտական ձգտումը Հայաստանին տարածաշրջանային գործընթացներից (այդ թվում նաեւ տնտեսականներից) դուրս թողնելու հարցում կարող է այդ երկրի ղեկավարությանը ստիպել անտեսել Իրանի հետ լարված քաղաքական հակադրությունը, որը դիվանագիտության ոլորտում առճակատման է հասել: Այստեղ չպետք է մոռանալ, որ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ հաղորդակցության ուղիները բացելու դեպքում էլ լիարժեք կգործեր Իրան-Ադրբեջան (Նախիջեւանով)-Հայաստան-Վրաստան-ՌԴ երկաթուղային կապը, որի վերագործարկման համար անհամեմատ ավելի քիչ միջոցների ներդրման անհրաժեշտություն կլիներ:
Հետեւաբար, Հյուսիս-Հարավի արդյունավետ գործարկման համար արդարացի կլիներ, որ Մոսկվան եւ Թեհրանը Բաքվին ստիպեին Հայաստանի հետ հարաբերություններն արագ կարգավորող համաձայնագիր ստորագրեր՝ հրաժարվելով ոչ կառուցողական, առավելապաշտական մոտեցումներից, եւ վերաբացել արդեն իսկ գործող երկաթուղային գծերը: Այս դեպքում տնտեսական շահագրգռվածությունը կարեւոր գործոն կդառնար տարածաշրջանում հարաբերությունների կարգավորման գործընթացներն արագացնելու համար, ինչը ձեռնտու է բոլոր կողմերին: Ռաշթ-Աստարա երկաթգծի կառուցման համաձայնագրով, ըստ էության, ՌԴ-ն եւ Թեհրանը փորձ են անում շրջանցել հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման հարցը, այս դեպքում՝ դրա շուտափույթ կյանքի կոչելուն նպաստելու միջնորդական առաքելությունը:
