Ամռանը հաճախ էին ինձ հարցնում՝ չես գնալո՞ւ հանգստանալու։ Պատասխանում էի՝ չէ։ Երկրորդ հարցը՝ փող չունե՞ս։ Երկրորդ պատասխանս՝ Հայաստանում հանգստանալու համար ինձ փող պետք չէ։ Սարերը՝ դեմս, գիտեմ՝ ինչ ուտել, ինչ՝ չէ, որտեղից ջուր խմել, որտեղից՝ ոչ, բացի դա, չկա մարզ, որտեղ ես ընկերներ չունենամ։ Էնպիսի ընկերներ, որոնց տուն կարող եմ ձեռքերս դատարկ էլ մտնել։ Երրորդ հարցը՝ բա ինչի՞ չես գնում։
Երրորդ պատասխանը… չկա, ոչ ժամանակ կա խոսելու, ոչ՝ նյարդեր։ Ի՜նչ հանգիստ։ Մարդու մարմինը հանգստանում է, երբ հոգին է հանգստանում։ Հոգիս ինչպե՞ս հանգստացնեմ, իմ մտքերից, իմ անճարակության զգացումից ո՞ւր փախչեմ։ Իմ հոգին լեռներում է հանգստանում, իմ դեմքը լեռան արեւախանձից է սիրունանում, իմ ծարավը ատամների վախը չափող լեռան սառցաջրերից է հագենում։ Հիմա չի լինի, չեմ կարող։ Որովհետեւ լեռները զրուցում են։ Իսկ ես հիմա զրույցից եմ փախչում։ Չէ՜, լեռները սովորաբար չխոսկան են, երբ հանգիստ են, առատ բաշխում են իրենց արեւներն էլ, ջրերն էլ, հանդարտությունն էլ։ Հիմա չեն բաշխի. նախշուն խանձի փոխարեն կտան դեմքս կվառեն, ատամներիս վախը չափելու փոխարեն կփշրեն, հոգիս ավելի տակնուվրա կանեն։ Իսկ տակնուվրա եղած մարդիկ շատ արագ գեշանում ու կորանում են։
Իմ գյուղի ադեների (մեծ մայրեր)՝ բերնեբերան պատմած ու մեզ փոխանցած հայ հին վիպաշխարհի համաձայն՝ հայոց տարածքի բոլոր լեռները միմյանց կապված են ամուր օղեկապ գոտիով։ Երբ մի օղակը թուլանում է, գոտին կորցնում է ձգությունը, լեռների մեջքը թուլանում է։ Ու լեռների լույսն ու խավարը շփոթվում են։ Ու լեռների արեւն ու արեւամանուկը կորցնում են միմյանց։ Ու մնում են որոտն ու կայծակը, որ պիտի պայթեն՝ մեր այդ ո՞ր օղակը թուլացավ…
Իմ հոգին լեռներում է հանգստանում։ Որ գնամ, էդ շանթ ու որոտի հարցման ժամանակ քանի՞ օղակ ասեմ, ո՞նց ասեմ՝ Արցախի 75 տոկոսի ո՞ր բարձունքն ասեմ, ո՞րը «մոռանամ», օղեկապ գոտու թուլացած մասերից ո՞նց բռնեմ, իմ անճարակությունը ո՞նց շալակեմ, որ մի հատ էլ գամ հասնեմ Հայաստանի թուլացած օղակներին։ Ի՜նչ պատասխան տամ իմ լեռներին, որ արդեն չորս տասնամյակից ավելի ինձ այնքա՜ն արեւախանձ երջանկություն են պարգեւել։ Ի՞նչ եղավ իմ պատասխանը։ Թուլացած օղակնե՞րը։ Չէ, լեռներն ինձ սիրում են, շանթերն ինձ չեն սպանի, կխնայեն, հարց չեն տա, կնայեն աչքերիս։ Կլռեն։ Ու ինձ հենց է՛դ լռությունը կսպանի։
Լեռները տալիս են, տալի՜ս են, տալի՛ս են։ Մենք վերցնու՛մ ենք, շռայլու՛մ ենք, անխնա վայելու՛մ ենք։ Փոխարենը ո՞րը պիտի լիներ մեր պատասխանը։ Օղեկապ գոտին պինդ պահելը։ Ի՞նչ արեցինք…
Իմ հոգին լեռներում է հանգստանում։ Ո՜նց գնամ, ի՜նչ երեսով գնամ։ Օղեկապ գոտու մի հատվածից ինձ կախ տալը երեսս կպարզի՞։ Չէ՜։ Իմ կախ ընկնելը օղեկապ գոտին կձգի՞։ Չէ՜։
Չէ ու զահրումար։ Դե մտածի՛ր գոտու թուլացած մասերը առանձին, հատ առ հատ ձգելու քո բաժին գործի մասին։ Կարո՞ղ ես։ Երբեւէ հնչած ամենաանհեթեթ հարցը։
Պարտավոր ես։ Չկարողանաս էլ, կաշվիցդ դուրս արի, կարողացիր։
Պարտավո՛ր ես, որովհետեւ պարտավո՛ր ես։
